Zygmunt Florenty Wróblewski

Zygmunt Florenty Wróblewski
Data i miejsce urodzenia	28 października 1845 Grodno
Data i miejsce śmierci	16 kwietnia 1888 Kraków
Profesor nauk fizyka
Wykładowca akademicki
Uczelnia	Uniwersytet Jagielloński
Okres zatrudn.	1882
Multimedia w Wikimedia Commons

Zygmunt Florenty Wróblewski (ur. 16 października^?/28 października 1845 w Grodnie, zm. 4 kwietnia^?/16 kwietnia 1888^[1] w Krakowie) – polski fizyk, członek Akademii Umiejętności (od 1880 r.), profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego (od 1882 r.), pionier kriogeniki, wraz z Karolem Olszewskim współautor skroplenia powietrza, tlenu, azotu i tlenku węgla, a także wyznaczenia wartości krytycznych tych gazów oraz wielu innych (kaskadowa metoda skraplania).

Studia rozpoczął w Kijowie, jednak musiał je przerwać, gdyż w wieku 18 lat przystąpił do powstania styczniowego. Na krótko został zesłany na Syberię. Studia ukończył w Berlinie, a dwa lata później w Monachium uzyskał tytuł doktora za pracę z zakresu elektryczności. Następnie odbył kilka podróży naukowych po Europie, nawiązując kontakty z czołowymi naukowcami europejskimi, oraz organizując sprzęt naukowy niedostępny w Polsce. W końcu osiadł w Krakowie, gdzie zaproponowano mu, jako już uznanemu naukowcowi, katedrę fizyki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Tam zaprzyjaźnił się z Karolem Olszewskim, z którym od tego czasu intensywnie współpracował. Przez wiele lat^{[potrzebny przypis]} przyjaźnił się także z matematykiem Brunonem Abakanowiczem^[2].

Zajmował się badaniem właściwości gazów i metali w niskich temperaturach oraz dyfuzją gazów. Wyznaczył temperatury krytyczne szeregu gazów, w tym parametry krytyczne wodoru^[3].

W roku 1882 jako pierwszy wytworzył klatrat dwutlenku węgla i zbadał jego podstawowe właściwości.

Wraz z Karolem Olszewskim – chemikiem i również profesorem UJ – dokonał w 1883 r. pierwszego na świecie skroplenia tlenu (5 kwietnia) i azotu (13 kwietnia), co było dużym wydarzeniem w ówczesnym świecie naukowym. Później obaj uczeni zestalili także dwutlenek węgla i alkohol. Użyli do tego celu kaskadowej metody skraplania gazów pod zmniejszonym ciśnieniem, w której kolejne skroplone i wrzące gazy obniżały temperaturę dla kolejnych skropleń w niższych temperaturach.

Wróblewski zmarł przedwcześnie w wieku 43 lat, w wyniku tragicznego wypadku, który miał miejsce późnym wieczorem 25 marca 1888, w jego laboratorium w gmachu Collegium Physicum, gdzie pracując nad swoją publikacją przy biurku rozlał sobie na ubranie zawartość lampy naftowej^[4]. W płonącym ubraniu wybiegł z gmachu, gdzie dopiero dwaj studenci stłumili ogień płaszczami. W wyniku rozległych oparzeń Zygmunt Wróblewski zmarł 16 kwietnia 1888 r. o godz. 7. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w kwaterze Ra. W 2018 jego szczątki przeniesiono do Panteonu Narodowego w krypcie Kościele świętych Piotra i Pawła w Krakowie^[5].

Syn Antoniego (1810-?) i Karoliny z Mańkowskich (1815-1900), miał braci: geografa Witolda (1839–1927) i chemika i wykładowcę Instytutu Technologicznego w Petersburgu Edwarda Wincentego (1848-1892)^[6] i inżyniera technologa Stanisława (1854–1928)^[7].

Decyzją Międzynarodowej Unii Astronomicznej w 1976 roku imieniem Zygmunta Wróblewskiego został nazwany krater Wróblewski na Księżycu^[8]. Patronuje ulicom w Krakowie, Wrocławiu, Gdańsku (dzielnica Wrzeszcz Górny)^[9] i Radzyminie^[10]. Jest także patronem IX Liceum Ogólnokształcącego w Krakowie, przy ul. Kazimierza Czapińskiego 5.

• Bolesław Orłowski: Encyklopedia odkryć i wynalazków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1979. ISBN 83-214-0021-3.
• M. Kucharski, Zygmunt Florenty Wróblewski. Szkic o życiu i twórczości, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
• A. Hrynkiewicz, A. Szytuła, Stulecie skroplenia składników powietrza, „Postępy Fizyki”, nr 36 (1), 41 (1985)
• Karolina Grodziska-Ożóg Cmentarz Rakowicki w Krakowie (1803–1939) wyd. II, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1987

• Prace Zygmunta Wróblewskiego dostępne w Sieci (Katalog HINT)
• Prace Zygmunta Wróblewskiego w serwisie Polona