Ulica 11 Listopada w Warszawie
| Nowa Praga, Targówek Mieszkaniowy | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Ulica 11 Listopada przy ul. Bródnowskiej | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Długość |
1510 m[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Warszawy  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 52°15′44,0″N 21°02′15,6″E/52,262222 21,037667
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ulica 11 Listopada – ulica w dzielnicach Pradze-Północ i Targówek w Warszawie.
Historia
Ulica, pierwotnie nosząca nazwę Esplanadowa, została wytyczona w 1875 roku po wykupieniu okolicznych parcel przez Zarząd Wojskowy Okręgu Warszawskiego jako droga rozdzielająca tereny wojskowe i grunty miasteczka Nowa Praga, które w tym czasie powiększyło się o tereny pomiędzy ulicami Czynszową i ul. Szwedzką. Łukowaty kształt ulicy wynikał z przebiegu granicy esplanady fortu Śliwickiego (od której pochodziła nazwa)[2]. Obecna nazwa została nadana w 1921[3].
Ulicę przyłączono wraz z całą okolicą do Warszawy w roku 1899; jednocześnie u zbiegu z ul. Szwedzką wybudowano rogatki Bródnowskie. Po roku 1875 na terenach wykupionych przez Zarząd Warszawskiego Okręgu Wojskowego powstała bocznica kolejowa i wielki zespół koszar 2 Orenburskiego Pułku Kozaków zaprojektowany przez Wiktora Junoszę-Piotrowskiego[4].
Po wschodniej stronie ulicy, wciąż należącej do Nowej Pragi po roku 1880 pojawiła się pierwsza zabudowa; pierwotnie drewniana, w późniejszym okresie murowana. Okres ożywienia budowlanego w tej okolicy przypadł na lata 1905–1914; wzniesiono wtedy sporo dość utylitarnych kamienic czynszowych. Ulicą przechodziły wszystkie kondukty pogrzebowe z Pragi na cmentarz Bródnowski i cmentarz żydowski[5].
W roku 1908 przy okazji rozbudowy linii kolei obwodowej i budowy tzw. drugiego mostu kolejowego nad ulicą 11 Listopada wybudowano kamienny wiadukt. Jednocześnie równolegle z jego wzniesieniem uporządkowano tereny dawnego cmentarza cholerycznego zwanego „nowym“, mieszczącego się już pomiędzy nasypami Kolei Nadwiślańskiej i Kolei obwodowej.
W roku 1915 w pobliżu wiaduktu u zbiegu z ul. Szwedzką wybudowano ceglane zabudowania miejskiego składu kostki brukowej; od roku 1918 i odzyskania niepodległości dawne kozackie koszary przejęło Wojsko Polskie. Zespół zabudowań wojskowych rozbudowano, zaś w koszarach przy 11 Listopada siedzibę znalazł 36 Pułk Piechoty Legii Akademickiej[6].
W roku 1928 ulicą pojechał pierwszy tramwaj linii 21, jej trasa prowadziła z Pelcowizny i Nowego Bródna ulicami Wysockiego, Odrowąża, 11 Listopada, Konopacką, Wileńską i dalej przez most Kierbedzia na cmentarz Wolski.
W okresie okupacji niemieckiej ulicy nadano nowe nazwy: niemiecką Esplanadenstrasse i polską Esplanadowa[7] (według innego źródła Esplanada)[8].
Zabudowa mieszkaniowa ulicy, która w większości przetrwała II wojnę światową, została po 1945 roku uzupełniona o nowe budynki[6]. W 1950 na ulice 11 Listopada i Targową przeniesiono tory tramwajowe z ulic Wileńskiej i Konopackiej[9].
Do lat 90 XX wieku w koszarach mieściło się Dowództwo 9. DA OPK oraz 83. dd OPK. (83. dywizjon dowodzenia Obrony Powietrznej m. Warszawa – Jednostka Wojskowa 1560)[10]. W 1993 budynki koszar wpisano do rejestru zabytków. Obecnie są siedzibą m.in. kilku organizacji byłych wojskowych[11][12][13].
Przy skrzyżowaniu z ulicami Konopacką i Strzelecką znajduje się jeden z ostatnich zachowanych w Warszawie transformatorów kioskowych[14]. W 2015 obiekt został wpisany do rejestru zabytków[15].
Ważniejsze obiekty
- Dawna Fabryka Cukrów Anczewskiego (nr 10)[16]
- Dawna Fabryka Wyrobów Gumowych Brage (nr 22)[17]
- Rogatka Bródnowska
Przypisy
- ↑ Mapa Warszawy [online], Urząd m.st. Warszawy [dostęp 2017-12-17].
- ↑ Jan Berger: Rozwój Pragi [w:] Irena Pietrza-Pawłowska (red.) Wielkomiejski rozwój Warszawy do 1918 r.. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1973, s. 259.
- ↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 365. ISBN 83-86619-97X.
- ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 299. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Zbigniew Kaliciński: O Starówce, Pradze i ciepokach. 1983: Książka i Wiedza, s. 174. ISBN 83-05-11128-8.
- ↑ a b Dorota Wilkiewicz: Ulice i uliczki naszej Pragi. Warszawa: Towarzystwo Przyjaciół Pragi, 1999, s. 41. ISBN 83-906889-2-1.
- ↑ Andrzej Krzysztof Kunert: Pamięć II wojny światowej w nazewnictwie ulic Warszawy [w:] Śladami nazw miejskich Warszawy. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2012, s. 66. ISBN 978-83-62189-21-2.
- ↑ Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 49. ISBN 978-83-07-03239-9.
- ↑ Warszawskie tramwaje elektryczne. Tom II. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1998, s. 41. ISBN 83-907574-00.
- ↑ 83. dywizjon dowodzenia OP m. Warszawa [online], infowsparcie.net [dostęp 2017-11-27] (pol.).
- ↑ Nowa Gazeta Praska [online], www.ngp.pl [dostęp 2017-11-27].
- ↑ Zapytanie w sprawie planów resortu odnośnie do gruntów po dawnej jednostce wojskowej zlokalizowanych przy ul. 11 Listopada i ul. Namysłowskiej w Warszawie [online], orka2.sejm.gov.pl [dostęp 2017-11-27].
- ↑ Odpowiedź na zapytanie w sprawie planów resortu odnośnie do gruntów po dawnej jednostce wojskowej zlokalizowanych przy ul. 11 Listopada i ul. Namysłowskiej w Warszawie [online], orka2.sejm.gov.pl [dostęp 2017-11-27].
- ↑ Rafał Bielski, Jakub Jastrzębski: Utracone miasto. Warszawa wczoraj i dziś. Skarpa Warszawska, 2016, s. 53. ISBN 978-83-63842-27-7.
- ↑ Coraz więcej zabytków. „Stolica”, s. 14, sierpień-wrzesień 2016.
- ↑ Michał Krasucki: Warszawskie dziedzictwo postindustrialne. Warszawa: Fundacja Hereditas, 2011, s. 108. ISBN 978-83-931723-5-1.
- ↑ Michał Krasucki: Warszawskie dziedzictwo postindustrialne. Warszawa: Fundacja Hereditas, 2011, s. 110. ISBN 978-83-931723-5-1.
Bibliografia
- Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy, tom 5. Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, 1996, s. 131. ISBN 83-909794-6-2.