Teodor Chmielowski
 major artylerii
| |
| Data i miejsce urodzenia |
11 lutego 1892 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
21 sierpnia 1920 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1914–1920 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
dowódca dywizjonu |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
 
| |
Teodor Chmielowski (ur. 11 lutego 1892 w Kudryńcach, zm. 21 sierpnia 1920 w Jabłonnie Lackiej) – major artylerii Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari.
Życiorys
Urodził się 11 lutego 1892 w Kudryńcach, w rodzinie Stanisława (ur. 1848) i Marii z Kłopotowskich (1867–1929)[1][2]. Był starszym bratem Marii Ewy (1895–1967), Adama (zm. 1943), inżyniera rolnika, Tadeusza oraz bratankiem Adama Chmielowskiego[3][4].
W 1902 r. Teodor rozpoczął naukę w gimnazjum w Kamieńcu Podolskim, a w następnym roku – w szkole realnej w Winnicy. W 1903 r., jak pisał, „ze względu na stosunki szkolne”[5], rodzice przenieśli go do Zakładu Naukowo-Wychowawczego Ojców Jezuitów w Chyrowie, w którym w 1911 zdał egzamin maturalny[3][6]. Następnie przez rok studiował na Politechnice Lwowskiej, a ponadto zaliczył 4 semestry prawa na tamtejszym Uniwersytecie[2]. Krótko przed wybuchem I wojny światowej wstąpił do oddziału konnego Polskich Drużyn Strzeleckich we Lwowie[5]. Współpracował z Józefem Hallerem przy organizacji kółek rolniczych[7].
16 sierpnia 1914 wstąpił do Legionów Polskich[2]. Początkowo służył w IV plutonie 3. szwadronu kawalerii. Walczył na froncie karpackim[2]. Na ten temat opublikował szkic Z drugiej naszej ofensywy bukowińskiej, opisujący bój pod Rokitną 13 maja 1915 r., a poświęcony płk. Zygmuntowi Zielińskiemu. Został on zamieszczony w publikacji Dwa lata w boju II-ej Brygady Legionów Polskich 30.IX.1914 – 30.IX.1916 (Piotrków 1916). W tym samym tomie znalazło się także kilka prób poetyckich Chmielowskiego – Wspomnienia na tle rymów[8]. 21 marca 1915 został mianowany chorążym kawalerii[2][9]. 15 kwietnia 1915 został odkomenderowany do 3 pułku piechoty[2]. Od 17 czerwca 1915 pełnił funkcję adiutanta pułku[2]. 10 sierpnia 1915 został oficerem ordynansowym[2]. Od 25 sierpnia służył w kadrze artylerii w Jeżowie k. Radomska, od 23 września w dywizjonie artylerii kapitana Mieczysława Gałusińskiego ps. „Jełowicki”, od 12 grudnia 1915 w baterii konnej i od 25 maja 1916 w 4. baterii 1 pułku artylerii[2]. 18 sierpnia 1916 został awansowany na podporucznika piechoty ze starszeństwem z 1 lipca 1916[2][9]. 15 lipca 1917 wyznaczony na stanowisko oficera ordynansowego w Komendzie II Brygady[2]. 1 września został awansowany na porucznika piechoty[2]. 9 października został przydzielony do artylerii, pozostając oficerem 3 pp[2]. Po przejściu do Polskiego Korpusu Posiłkowego został dowódcą 1. baterii artylerii[2]. Po bitwie pod Rarańczą (15–16 lutego 1918) ukrywał się do maja we Lwowie i w Warszawie[2]. 10 maja 1918 wstąpił do Polskiej Siły Zbrojnej[2]. Do 25 czerwca służył w 2 pułku piechoty, a następnie w Głównym Urzędzie Zaciągu[2]. W sierpniu został przydzielony do Szkoły Podchorążych, gdzie wykładał naukę o broni[2][10].
Od 22 grudnia 1918 do 22 stycznia służył w 2. baterii 5 pułku artylerii, a od 1 lutego w Sztabie Generalnym[2]. 7 lutego 1919 został awansowany na kapitana piechoty, a następnie odkomenderowany do Armii Polskiej we Francji[2]. 12 marca 1919 przybył do organizującego się we francuskiej miejscowości Martigny-les-Bains 2 pułku artylerii polowej[11][12]. W maju tego roku razem z pułkiem wrócił do kraju i wziął udział w wojnie z Ukraińcami. Dowodził 6. baterią w natarciu na Uhrynów 14 maja, a następnego dnia pod Sokalem rozbił ukraińską baterię za co otrzymał pochwałę armii[13][14]. We wrześniu jego macierzysty oddział został przemianowany na 11 kresowy pułk artylerii polowej[14]. 27 października 1919 objął w nim dowództwo III dywizjonu[2]. 18 kwietnia 1920 na czele dywizjonu wyjechał na front rosyjski[15][16]. Wziął udział w wyprawie kijowskiej, a następnie w walkach odwrotowych[17] i bitwie warszawskiej. Kierując ogniem baterii w czasie forsowania Bugu pod Grannem, został ciężko ranny[18][19]. W następstwie odniesionych ran zmarł 21 sierpnia 1920 w szpitalu polowym nr 504 w Jabłonnie Lackiej[20][2]. 4 września 1920 został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie[1][3][21].
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 1839 – pośmiertnie 19 września 1922[22]
- Krzyż Niepodległości – pośmiertnie 12 maja 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[23]
Przypisy
- ↑ a b Ś.p. major Teodor Chmielowski. „Rzeczpospolita”. 82, s. 2, 1920-09-05. Warszawa..
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Żołnierze Niepodległości : Chmielowski Teodor. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2022-08-20].
- ↑ a b c Ś.p. Teodor Chmielowski, major w.p.. „Kwartalnik Chyrowski”. IV, s. 207, listopad 1920. Chyrów..
- ↑ Z Kudryńców do San Remo (1895–1919). Barbara Gołębiowska, 2019. [dostęp 2022-08-21].
- ↑ a b Gałęzowski 2024 ↓, s. 103.
- ↑ Sprawozdanie 1911 ↓, s. 42, 56.
- ↑ Z posiewu śmierci : Mjr artyl. Teodor Chmielowski. „Żołnierz Polski”. 154, s. 4, 1920-09-07. Warszawa.
- ↑ Gałęzowski 2024 ↓, s. 104–105.
- ↑ a b Lista starszeństwa 1917 ↓, s. 17.
- ↑ Lenkiewicz, Sujkowski i Zieliński 1930 ↓, s. 393.
- ↑ Hejnar 1929 ↓, s. 3.
- ↑ Osiński 1993 ↓, s. 4.
- ↑ Hejnar 1929 ↓, s. 6.
- ↑ a b Osiński 1993 ↓, s. 5.
- ↑ Hejnar 1929 ↓, s. 9.
- ↑ Osiński 1993 ↓, s. 6.
- ↑ Hejnar 1929 ↓, s. 9–12.
- ↑ Hejnar 1929 ↓, s. 19–20.
- ↑ Osiński 1993 ↓, s. 6–8.
- ↑ Lista strat 1934 ↓, s. 97.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: WOJCIECH CHMIELOWSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2022-08-20].
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 38 z 10 października 1922, s. 771.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 111, poz. 163.
Bibliografia
- XVIII. Sprawozdanie Zakładu Naukowo-Wychowawczego OO. Jezuitów w Bąkowicach pod Chyrowem za rok szkolny 1911. Przemyśl: Nakładem Zakładu Naukowo-Wychowawczego OO. Jezuitów w Bąkowicach pod Chyrowem, 1911.
- Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Komenda Legionów Polskich, 1917.
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1934.
- Marek Gałęzowski: Pilnujcie honoru sztandaru pułkowego. Oficerowie Legionów Polskich polegli w wojnie polsko-bolszewickiej. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2024. ISBN 978-83-8376-015-5.
- Franciszek Hejnar: Zarys historji wojennej 22-go Pułku Artylerii Polowej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Wacław Lenkiewicz, Andrzej Sujkowski, Hugo Zieliński: Księga Pamiątkowa 1830 – 29 XI 1930. Szkice z dziejów piechoty polskiej. Ostrów-Komorowo: Szkoła Podchorążych Piechoty, 1930.
- Robert Osiński: 22 Pułk Artylerii Lekkiej. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1993, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. ISBN 83-85621-20-2.