Tatra 138

Tatra 138 jako wóz strażacki
Producent	Tatra
Zaprezentowany	1956
Okres produkcji	1959–1971
Miejsce produkcji	Czechosłowacja, Kopřivnice
Poprzednik	Tatra 111
Następca	Tatra 148
Dane techniczne
Segment	samochód ciężarowy wysokiej ładowności
Silniki	wysokoprężny Tatra 928 o pojemności 11 762 cm³ i mocy 180 KM
Napęd	4x4 lub 6x6
Długość	8,57 m
Szerokość	2,45 m
Wysokość	2,44 m
Rozstaw osi	4550 mm (T138 4x4)
Masa własna	9400 kg
Zbiornik paliwa	150 l
Liczba miejsc	3
Ładowność	12 000 kg
Dane dodatkowe
Pokrewne	OT-64 SKOT
Konkurencja	Škoda 706
Multimedia w Wikimedia Commons

Tatra 138 – rodzina samochodów ciężarowych wysokiej ładowności produkowanych w latach 1959–1971 przez czechosłowacką firmę Tatra^[1]. Pojazdy tej serii wykorzystują tradycyjną dla producenta koncepcję sztywnej ramy szkieletowej i wahliwych półosi zapewniających niezależne zawieszenie^[2]. Tatra 138 dostępna była w wariantach 4x4 i 6x6. Całkowita produkcja pojazdu przekroczyła 45 900 egzemplarzy^[3][4].

Tatra 138 była bezpośrednim następcą produkowanego od 1942 roku modelu Tatra 111^[1]. Pierwsze prototypy nowego pojazdu powstały w 1950 roku, jednak ostateczna decyzja, aby zastąpić stary model zapadła dopiero dwa lata później, jako część centralnego planowania komunistycznej czechosłowackiej gospodarki państwowej, w której zakłady Tatry miały produkować ciężarówki o ładowności 10–12 ton^[4]. Premiera Tatry 138 odbyła się w 1956 roku na II wystawie przemysłu czechosłowackiego w Brnie, firma Tatra wystawiła wówczas dwa nowe modele, T137 (4x4) i T138 (6x6). Oba pojazdy posiadały około 70% części wspólnych. W nowych ciężarówkach w porównaniu do Tatry 111 wprowadzono wiele zmian polepszających środowisko pracy kierowcy, m.in. hydrauliczne wspomaganie kierownicy, sprzęgło wspomagane sprężonym powietrzem i elektro-pneumatyczne sterowanie wyborem biegów w skrzyni biegów^[5]. Ponadto pojazd posiadał nowoczesną jak na tamte czasy kabinę i wnętrze zaprojektowane przez profesora Zdeněka Kovářa^[1].

Pomimo dobrej prezentacji obu modeli Tatra 137 stała się przedmiotem sporu między dwoma czechosłowackimi przedsiębiorstwami motoryzacyjnymi – libereckie zakłady samochodowe LIAZ złożyły oficjalny protest przeciwko zamiarowi wejścia Tatry na rynek z siedmiotonowym pojazdem. Zgodnie z dalekosiężnymi centralnymi planami spór został rozstrzygnięty na korzyść libereckiego producenta, co doprowadziło do ostatecznego wycofania się Tatry z produkcji typu T137. Po pewnym czasie samochód oparty na Tatrze 137 powrócił jednak do produkcji seryjnej pod nazwą T138 4x4 jako dwuosiowy ciągnik siodłowy^[4]. Produkcję seryjną pojazdu w podstawowej wersji 6x6 rozpoczęto w 1959 roku, a wersji wojskowej 4 lata później^[6][1]. Ciężarówka szybko zyskała popularność na świecie i była eksportowana do wielu krajów m.in. ZSRR, Egiptu, Bułgarii, Rumunii, Francji, Austrii, Jugosławii oraz Holandii^[4]. W Polsce pierwsze Tatry 138 pojawiły się pod koniec lat 60. i były wykorzystywane np. w roli ciężkich wozów pożarniczych^[7].

Podstawowe dane techniczne pojazdu:

Tatra 138 występowała w kilku standardowych wariantach produkcyjnych^[5][8]:

• T138 S1 – wywrotka jednokierunkowa
• T138 S3 – wywrotka trójstronna
• T138 V, VN – cywilna oraz wojskowa platforma (zabudowy skrzyniowe i inne)
• T138 P1V – specjalna wersja wojskowa
• T138 CAS – jednostka gaśnicza
• T138 PP6V – koparka
• T138 PP5, PP4V, PP7 – cysterna
• T138 P3, P11, P18, PP2, PP5, PP6, PP7, PP8V – żuraw
• T138 PP7 – betoniarka

• 
  Wóz strażacki
• 
  Dźwig
• 
  Betoniarka
• 
  Wywrotka
• 
  Tatra 138 na czele egipskiego konwoju podczas wojny Jom Kipur (1973)
• 
  Tatra 138 uczestnicząca w ekspedycji do Lambaréné (1968), eksponat w muzeum samochodów ciężarowych Tatra(inne języki) w Kopřivnicach

• W 1968 roku Tatra 138 VN brała udział w ekspedycji mającej na celu dostarczenie leków do szpitala w Lambaréné w Gabonie, w czasie jej trwania pojazd pokonał odległość 38 000 km^[1].
• Przy konstrukcji czechosłowackiego transportera opancerzonego OT-64 SKOT wykorzystano liczne podzespoły ciężarówki Tatra 138, w tym m.in. silnik T-928^[9].
• Tatra 138 dzięki zastosowaniu systemu podgrzewania zbiornika paliwa świetnie sprawdzała się w chłodnym klimacie np. Syberii. Z powodu wyżej wymienionej cechy, a także prostoty i ogólnej trwałości konstrukcji była chętnie używana do ciężkich prac w krajach o słabo rozwiniętej infrastrukturze drogowej np. Polsce czy ZSRR. O jej trwałości może świadczyć fakt, że pojazdy te pomimo ładowności wynoszącej 12 ton były często wykorzystywane do przewożenia ładunków dwukrotnie cięższych niż zalecone przez producenta^[10].