Scherzo (wł. żart) – forma muzyczna występująca samodzielnie lub jako część utworu cyklicznego. W scherzu wyrazisty rytm oraz artykulacja są ważniejszymi elementami utworu. Najczęściej ma metrum 3/4 oraz formę A-B-A z trio jako częścią środkową.

Pierwotnie scherzo było utworem instrumentalnym (rzadko wokalnym) o charakterze żartobliwym, wchodzącym w skład formy cyklicznej np. suity. Ludwig van Beethoven ustala miejsce scherza w romantycznej symfonii oraz sonacie — zastępowało ono menueta w trzeciej części cyklu. Na początku XIX wieku, głównie za sprawą F. Chopina, scherzo zmienia swój charakter na poważny, niekiedy nawet tragiczny, upowszechnia się również samodzielność scherza.

• F. Mendelssohn-Bartholdy – Scherzo e-moll z 3 Fantazje op. 16
• F. Chopin – Scherzo h-moll op. 20, b-moll op. 31, cis-moll op. 39, E-dur op. 54
• J. Brahms – Scherzo op. 4

• F. Chopin – cz. II Sonaty b-moll op. 35, cz. II Sonaty h-moll op. 58
• L. van Beethoven – cz. III V. Symfonii c-moll op. 67, cz. III Symfonii nr 3 Es-dur op. 55 "Eroica"
• A. Dvořák – cz. III Symfonii nr 9 e-moll "Z Nowego Świata"
• G. Mahler – cz. III V. Symfonii cis-moll
• J. Brahms – cz. III Kwintetu f-moll op. 34

Termin ten używany jest także w literaturze do nazywania utworów poetyckich o charakterze liryczno-żartobliwym i wyrazistej rytmizacji^[1]. Przykładem takiego utworu jest Scherzo^[2] Juliana Tuwima.

• D. Wójcik, ABC form muzycznych, Musica Iagiellonica, Kraków 1999, s. 59