Plazmoliza – zjawisko odstawania protoplastu od ściany komórkowej, w wyniku utraty wody i tym samym turgoru^[1][2]. Może zachodzić we wszystkich komórkach, mających ścianę komórkową. Plazmolizę można zaobserwować w komórkach roślinnych po umieszczeniu ich w roztworze hipertonicznym^[1][2]. Zgodnie z prawami osmozy woda przenika przez plazmalemmę z komórki do roztworu, co powoduje odwodnienie komórki i kurczenie się cytoplazmy podstawowej. Umieszczenie komórki, u której zaobserwowano kolejne stadia plazmolizy, w roztworze hipotonicznym spowoduje napływ wody do komórki i odzyskanie turgoru – deplazmolizę.

Wyróżnia się 3 rodzaje plazmolizy:

• kątowa (graniczna)
• wklęsła
• wypukła.

Proces odwrotny, polegający na pobieraniu wody przez wodniczki z roztworu zewnętrznego o mniejszym stężeniu, nazywa się deplazmolizą. Zarówno deplazmoliza jak i plazmoliza mogą prowadzić do śmierci komórki.