Pierściec
| wieś | |
 Centrum Pierśćca | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
2083[2] |
| Strefa numeracyjna |
33 |
| Kod pocztowy |
43-430[3] |
| Tablice rejestracyjne |
SCI |
| SIMC |
0067435 |
Położenie na mapie gminy Skoczów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego  | |
 49°50′18″N 18°49′29″E/49,838333 18,824722[1]
| |
Pierściec (cz. Prstec, niem. Perstetz) – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie cieszyńskim, w gminie Skoczów. Wieś leży w historycznych granicach regionu Śląska Cieszyńskiego, geograficznie znajduje się w regionie Dolina Górnej Wisły, będącej częścią Kotliny Oświęcimskiej.[4] Powierzchnia sołectwa wynosi 709 ha[5], a liczba ludności 2034[6] ze, co daje gęstość zaludnienia równą 286,8 os./km².
Geografia
Od zachodu i południa sąsiaduje z Kiczycami, od południowego wschodu z Kowalami, od wschodu z Roztropicami, od północnego wschodu z Iłownicą a od północy z Zaborzem.
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0067441 | Centrum | część wsi |
| 0067458 | Górnioki | część wsi |
| 0067464 | Na Łomy | część wsi |
| 0067470 | Pod Gojem | część wsi |
| 0067547 | Uchylany | przysiółek |
Historia
Nazwa Pierściec po raz pierwszy pojawia się w dokumencie z 1545 r., którym książę cieszyński Wacław III Adam odstąpił wieś świeżo nobilitowanemu burmistrzowi Cieszyna, Andrzejowi Samuelowi Kecherlemu.[9] Z kolei 7 września 1550 r. książę potwierdził poprzednie przywileje Pierśćca, co wskazuje, że wieś mogła być dużo starsza[10]. Na mapie księstwa oświęcimsko-zatorskiego, wykonanej przez polskiego kartografa Stanisława Porębskiego, a wydanej w Wenecji w 1563 r. wieś figuruje jako Piestreze wraz z oznaczeniami kościoła ("Pagus cum Templo") i dworu rycerskiego ("Arces"). Później wieś dzierżyli potomkowie Andrzeja Kecherlego: "Kaspar Kecherle z Perstce a na Perstci" figuruje jako świadek w dokumencie wystawionym we Frysztacie 1 sierpnia 1588 r.[9]
Zapewne na początku XVII w. właścicielem wsi został Jan Seidensdorf, którego nazwisko (w zniekształconej postaci "de Dadirzdorff") pojawia się w dokumencie z 1616 r. Po wielkim pożarze wsi z 1616 r. Pierściec odkupił za 20 tys. śląskich złotych od żony Seidensdorfa (lub wdowy po nim), Jadwigi Kreydnarowej, niejaki Lewin Kardinal z Widernu. W roku 1624 transakcję tę potwierdził książę Fryderyk Wilhelm. Kolejnym znanym właścicielem był Krzysztof Wilhelm Mitmayer z Błogocic, który kupił wieś w roku 1692. Kilka lat później, 14 września 1704 r., Pierściec oraz sąsiednie Zaborze (wówczas Podpierściec) kupił baron Jerzy Fryderyk Bludowski. W kwietniu 1737 r. pierściecki majątek nabył od Agnetty Manteufel z Bludowskich za 156 tys. złotych baron Krzysztof Kalisch.[9]
W 1798 r. Komora Cieszyńska odkupiła włości pierścieckie od spadkobierców Kalischa. Pod jej zarządem znajdowały się one do rozpadu monarchii austro-węgierskiej po I wojnie światowej. Wtedy to majątek przejął Zarząd Dóbr Państwowych, który w 1922 r. wydzierżawił go Karolowi Tomankowi. Taki stan utrzymał się do zakończenia II wojny światowej.[9]
Dawniej Pierściec nie posiadał w swoich granicach Uchylanów, które w 1900 były częścią gminy Zaborze. Według austriackiego spisu ludności z 1900 Pierściec miał obszar 575 hektarów, na których znajdowało się 78 budynków zamieszkałych przez 531 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 92,3 os./km². Z tego 350 (65,9%) mieszkańców było katolikami, 169 (31,8%) ewangelikami a 12 (2,3%) wyznawcami judaizmu, 519 (97,7%) było polsko-, 9 (1,7%) niemiecko- a 2 czeskojęzycznymi[11]. Do 1910 roku liczba mieszkańców wzrosła do 539. Gdyby doliczyć Uchylany łączna powierzchnia wyniosłaby 688 ha (114 ha w Uchylanach), liczba budynków 90 (12 w Uchylanach) a mieszkańców 622 (114 w Uchylanach), z czego 419 (66,9%) było katolikami, 196 (31,3%) ewangelikami, 11 (1,8%) żydami, 610 (97,4%) polsko-, 14 (2,2%) niemiecko- a 2 (0,3%) czeskojęzycznymi[12]. Po zakończeniu I wojny światowej teren, na których leży miejscowość, tj. Śląsk Cieszyński, stał się punktem sporu pomiędzy Polską i Czechosłowacją. W 1918 roku na bazie Straży Obywatelskiej miejscowi Polacy utworzyli lokalny oddział Milicji Polskiej Śląska Cieszyńskiego, który podlegał organizacyjnie 14. kompanii w Skoczowie[13].
W latach 1954-1972 wieś była siedzibą gromady Pierściec. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie bielskim.
Decyzją z 9 kwietnia 2024 budynek dworca kolejowego został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego (nr rej. A/1376/24)[14].
Religia
Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:
- Kościół Ewangelicko-Augsburski (filiał parafii w Skoczowie)
- Kościół Rzymskokatolicki (parafia św. Mikołaja)
Katolicki kościół parafialny stanowi Sanktuarium św. Mikołaja (jedno z nielicznych w Polsce). Historia wioski jest ściśle związana z kultem, obejmującym łaskami słynącą figurę św. Mikołaja, trwającym ponad 400 lat. W 1616 r. pożar strawił całą wieś – uratowano jedynie figurę Św. Mikołaja, co uznano za fakt cudowny i znak. Przybywają tu pielgrzymki oraz indywidualni pielgrzymi.
Szkoła
Znajduje się tu szkoła podstawowa im. Zofii Kossak. Szkoła związana jest po części z Sanktuarium św. Mikołaja, gdyż Zofia Kossak napisała legendę o Mikołaju. Szkoła Podstawowa obchodziła swoje stulecie w 2006 r.
Urodzeni w Pierśćcu
- Tadeusz Kopeć – polityk, samorządowiec, poseł na Sejm V i VI kadencji.
Galeria
Sanktuarium św. Mikołaja
Szkoła podstawowa
Budynek OSP
Centrum Pierśćca widziane z powietrza
Dom przy ulicy Skoczowskiej 48
Dom przy ulicy Tomanka 13
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 100709
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 923 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Marcin Żerański: Śląsk Cieszyński. Od Bielska-Białej do Ostrawy. Cieszyn: Pracownia na pastwiskach, 2012, s. 264. ISBN 978-83-933109-3-7.
- ↑ UM w Skoczowie: Statut Sołectwa Pierściec. [w:] www.skoczow.bip.info.pl [on-line]. 2008-10-06. [dostęp 2010-12-07].
- ↑ CONCEPT Intermedia www.sam3.pl, Pierściec [online], UM Skoczów [dostęp 2025-01-21].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b c d Kuś Wiesław: Zarys dziejów wsi Pierściec, w: "Kalendarz skoczowski 1996", wyd. Towarzystwo im. Gustawa Morcinka, Skoczów 1995, ISBN 83-904912-0-6, s. 135-154.
- ↑ Śląsk Cieszyński w początkach czasów nowożytnych (1528-1653). Idzi Panic (redakcja). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2011, s. 164. ISBN 978-83-926929-5-9.
- ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XI. Schlesien. Wien: 1906. (niem.).
- ↑ Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912. (niem.).
- ↑ Jerzy Szczurek 1933 ↓, s. 32-37.
- ↑ Zawiadomienie o ostatecznym zakończeniu postępowania w sprawie wpisu do rejestru zabytków nieruchomych woj. śląskiego (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2024-06-02]
Bibliografia
- Wiesław Kuś. Zarys dziejów wsi Pierściec. „Kalendarz Skoczowski”, s. 136-154, 1996. (pol.).
- Jerzy Szczurek: Z wielkich dni Śląska Cieszyńskiego. O milicjach ludowych w latach 1918-1920. Cieszyn: Nakładem Grupy Związku Powstańców Śląskich w Cieszynie, 1933.
Linki zewnętrzne
- Kościół i parafia św. Mikołaja w Pierśćcu. piersciec.bielsko.opoka.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-10)].
- Pierściec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 99.
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
