Speedway

Peliosanthes

Peliosanthes
Ilustracja
Peliosanthes teta
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

szparagowate

Rodzaj

Peliosanthes

Nazwa systematyczna
Peliosanthes Andrews
Bot. Repos. 10: t. 605 (1808)[3]
Typ nomenklatoryczny

Peliosanthes teta Andrews[4]

Synonimy
  • Bulbisperma Reinw. ex Blume
  • Bulbospermum Blume
  • Lourya Baill.
  • Neolourya L.Rodr.
  • Teta Roxb.[3]
Multimedia w Wikimedia Commons

Peliosanthes Andrews – rodzaj roślin z rodziny szparagowatych (Asparagaceae). Należy do niego 56 gatunków, występujących w Azji, na obszarze od Indii do południowo-wschodnich Chin i Indonezji.

Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od starogreckich słów πελιός (pelios – siny) i άνθος (anthos – kwiat)[5]. W polskich słownikach XIX-wiecznych, a także w Słowniku polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin z roku 1900 pod redakcją Józefa Rostafińskiego rodzaj podawany był pod polską nazwą „zielonatka”[6].

Morfologia

Pokrój
Wieloletnie rośliny zielne[7].
Pędy
Kłącze zwykle krótkie, rzadziej długie i płożące, z grubymi korzeniami[7].
Liście
Wyrastające odziomkowo z węzłów kłącza oraz z jego wierzchołka[8], wyraźnie ogonkowe[7]. Blaszki liściowe równowąskie do eliptyczno-jajowatych. Żyłki przewodzące fałdujące blaszkę wzdłuż, z widocznym poprzecznym użyłkowaniem między żyłkami głównymi[7].
Kwiaty
Zebrane w grono, rzadziej w zredukowaną wiechę[7]. Z każdego węzła kwiatostanu wyrasta pojedynczy kwiat lub wiązka od dwóch do pięciu kwiatów, wsparta przysadką[7]. Pęd kwiatostanowy u nasady osłonięty łuskowatymi liśćmi[8]. Szypułki członowane blisko wierzchołka[7]. Podkwiatek nieobecny lub pojedynczy[7]. Kwiaty sześciokrotne[7]. Listki okwiatu u nasady zrośnięte w rurkę[7], wierzchołkowo wzniesione lub rozpostarte, zielone, niebieskawe lub fioletowe[8]. Pręciki osadzone w gardzieli rurki okwiatu[8], o rozszerzonych nitkach[7], połączonych w mięsisty pierścień otaczający zalążnię[8], rzadko wolne[7]. Pylniki niemal siedzące na wierzchołku pierścienia[7]. Słupek dolny lub pośredni[7]. Zalążnia trójkomorowa, z (1–[9])2–5 zalążkami w każdej komorze[7]. Szyjka słupka krótko stożkowa do kolumnowatej[7]. Znamię słupka główkowate do trójklapowanego, małe[7].
Owoce
Torebki[8], pękające na wczesnym etapie, zawierające od 1 do 3[9] elipsoidalnych do kulistawych, mięsistych i niebieskich nasion[7].
Gatunki podobne
Rośliny z rodzaju konwalnik, od których różni się ogonkowymi liśćmi[10].

Biologia i ekologia

Siedlisko
Wilgotny las równikowy[10].
Genetyka
Podstawowa liczba chromosomów x wynosi 18[9].
Interakcje międzygatunkowe
Peliosanthes teta jest rośliną żywicielską dla powszelatkowatych z gatunku Pirdana hyela[11].

Systematyka

Pozycja systematyczna
Rodzaj z plemienia Ophiopogoneae w podrodzinie Nolinoideae w rodzinie szparagowatych Asparagaceae[12][2].
Historycznie zaliczany do rodziny Ophiopogonaceae (system Takhtajana z 1997 roku)[13] lub konwaliowatych Convallariaceae (system Kubitzkiego z 1998)[9].
Wykaz gatunków[3]

Znaczenie użytkowe

Rośliny lecznicze
Kłącze i korzenie Peliosanthes macrostegia wykorzystywane są w medycynie chińskiej mukolitycznie na kaszel, łagodząco na wątrobę oraz przeciwbólowo[14].
W Bangladeszu ekstrakty z liści P. teta są używane przez Czakmów na bóle uszu[15], a sok z liści przez ludność Rangamati na osłabienie i niedokrwistość[16].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-11-25] (ang.).
  3. ↑ a b c Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2022-03-02]. (ang.).
  4. ↑ Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2022-03-02]. (ang.).
  5. ↑ David Gledhill: The names of plants. Wyd. 4. Cambridge University Press, 2008. ISBN 978-0-511-47376-0.
  6. ↑ Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin, poprzedzony historyczną rozprawą o źródłach. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 396. (pol.).
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Chen Xinqi, Minoru N. Tamura: Peliosanthes. T. 24. Flora of China, 2000, s. 261-263.
  8. ↑ a b c d e f James Cullen: The European garden flora: a manual for the identification of plants cultivated in Europe, both out-of-doors and under glass. Cambridge: Cambridge University Press, 1986, s. 267. ISBN 978-0-521-24859-4.
  9. ↑ a b c d J.G. Conran, M.N. Tamura: Convallariaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons: Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 194. DOI: 10.1007/978-3-662-03533-7. ISBN 978-3-662-03533-7. (ang.).
  10. ↑ a b J.P. Jessop. A revision of Peliosanthes (Liliaceae). „Blumea”. 23, s. 141-159, 1976. 
  11. ↑ Ferrer-Paris José R., A compilation of larval host-plant records for six families of butterflies (Lepidoptera: Papilionoidea) from available electronic resources, 2014, DOI: 10.6084/m9.figshare.1168861.
  12. ↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2022-03-02]. (ang.).
  13. ↑ Brands, S.J. (ed.): The Taxonomicon. 1989–. [dostęp 2022-03-02]. (ang.).
  14. ↑ Huangu Ye: Common Chinese materia medica. Singapore: Springer, 2021, s. 328. ISBN 978-981-16-5920-1.
  15. ↑ M. Atiqur Rahman, S.B. Uddin, C.C. Wilcock. Medicinal plants used by Chakma tribe in Hill Tracts districts of Bangladesh. „Indian Journal of Traditional Knowledge”. 6 (3), s. 508-517, 2007. 
  16. ↑ Nasreen (et al.) Jahan. Medicinal plants used by a Tonchongya tribal community at Taknatala village in Rangamati District, Bangladesh. „Journal of Chemical and Pharmaceutical Research”. 7 (6), s. 128-132, 2015. 
Quelle: https://pl.wikipedia.org/wiki/Peliosanthes