Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego w Bydgoszczy

Budynek, w którym mieści się muzeum
Państwo	Polska
Miejscowość	Bydgoszcz
Adres	ul. Berwińskiego 4 85-044 Bydgoszcz
Data założenia	2 czerwca 1999
Zakres zbiorów	historia dyplomacji i rządu polskiego na uchodźstwie
Położenie na mapie Bydgoszczy Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego w Bydgoszczy
Położenie na mapie Polski Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego w Bydgoszczy
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego w Bydgoszczy
53°07′35″N 18°01′09″E/53,126389 18,019167
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego w Bydgoszczy – jedyna w kraju placówka muzealna prezentująca historię dyplomacji i rządu polskiego na uchodźstwie w Londynie.

Początki muzeum wiążą się z decyzją przekazania Polsce archiwalnych zbiorów dyplomatycznych przez mieszkającą w Kanadzie Wandę Poznańską – wdowę po Karolu Poznańskim (1893–1971), konsulu generalnym II RP w Paryżu (1927–1934) i Londynie (1934–1945). Zapewnienie takie uzyskał będący w kontakcie z Poznańską prof. dr hab. Adam Sudoł z Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy^[1].

W październiku 1997 r. do Montrealu pojechała oficjalna delegacja, która wręczyła Wandzie Poznańskiej medal „Za Zasługi dla Miasta Bydgoszczy”. Jednocześnie swoje archiwalia: książki, pamiątki, mundury wojskowe i dyplomatyczne przekazała liczna grupa polskich emigrantów^[1].

W 1998 r. Rada Miasta Bydgoszczy podjęła decyzję o przekazaniu na potrzeby muzeum willi przy ul. Berwińskiego 4, zaś w 23 czerwca tego roku zainaugurowano działalność placówki. Pierwszym dyrektorem został prof. dr hab. Adam Sudoł. Minister spraw zagranicznych RP objął działalność muzeum honorowym patronatem i poinformował o nim wszystkie polskie ambasady i placówki konsularne. Zaczęły napływać kolejne dary od Polaków osiadłych w różnych krajach. 2 czerwca 1999 r., po ukończeniu koniecznych prac remontowych, dokonano uroczystego otwarcia stałej siedziby Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego^[1].

Muzeum stanowi samodzielną placówkę badawczą przy Wydziale Historycznym Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy służącą mieszkańcom Bydgoszczy, regionu i kraju oraz Polonii na całym świecie.

Praca w służbie dyplomatycznej i konsularnej Karola Poznańskiego rozpoczęła się w 1920 roku, gdy brał udział w rokowaniach zakończonych podpisaniem traktatu ryskiego 18 marca 1921 r. W latach 1927–1934 był konsulem generalnym II RP w Paryżu, a od 1934 w Londynie. Jego oficjalna misja dyplomatyczna zakończyła się 5 lipca 1945 r., kiedy Wielka Brytania i pozostali alianci uznali Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej w Polsce, co oznaczało jednocześnie cofnięcie uznania dla rządu emigracyjnego w Londynie. Większość polskich dyplomatów wybrała wówczas los emigrantów politycznych^[1].

Wanda z Dmowskich Poznańska urodziła się 23 lipca 1898 r. Starannie wykształcona, znająca języki obce, biegle posługująca się klasyczną stenografią niemiecką, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości została zaproszona do pracy w polskim parlamencie. Znała osobiście Józefa Piłsudskiego i wszystkich najważniejszych polityków tamtego okresu. Jako stenografistka, a potem radca, brała udział w ważniejszych wydarzeniach dyplomatycznych^[1]. Była m.in. świadkiem rokowań, które zakończyły są podpisaniem traktatu ryskiego. Jako członek polskiej delegacji uczestniczyła w konferencji ekonomicznej w Genui w 1922 r., pełniąc funkcję osobistej sekretarki ministra Gabriela Narutowicza oraz stenografistki polskiej delegacji. Po zabójstwie prezydenta Gabriela Narutowicza przypadł jej w udziale obowiązek pisania stenogramu z przebiegu jednodniowej rozprawy przeciwko zabójcy pierwszego prezydenta II RP^[1].

W 1940 r. przybyła do Kanady na pokładzie okrętu wojennego, po czym w 1944 r. wspólnie z matką i córką powróciła do Wielkiej Brytanii do męża, który trwał nieprzerwanie na stanowisku konsula generalnego II RP. Po 1945 r. Wanda i Karol Poznańscy wyemigrowali do Montrealu w Kanadzie, gdzie spędzili resztę życia.

Wanda Poznańska zmarła 4 czerwca 2003 r., w Montrealu. Zgodnie z jej testamentem została pochowana w Bydgoszczy, gdzie nigdy nie była, ale chciała spocząć wśród ludzi, którzy byli jej życzliwi w jesieni życia.

Czołowym zasobem muzeum jest „Archiwum Rodziny Poznańskich”, a w niej oryginalne dokumenty, fotografie, korespondencja służbowa i prywatna, rękopisy i testamenty wybitnych Polaków, kolekcja sztychów Stefana Mrożewskiego (1894–1975) oraz zbiór polskich banknotów z okresu międzywojennego^[1]. Wśród zgromadzonych archiwaliów znajdują się również m.in. unikatowe dokumenty należące do Józefa Becka, ostatniego ministra spraw zagranicznych II RP, które przekazał z USA syn dyplomaty Andrzej Beck, a także archiwalia dotyczące dziejów polskiego ruchu ludowego w Stanach Zjednoczonych i Belgii^[1]. Muzeum posiada ponadto historyczne mundury, odznaczenia wojskowe oraz medale, a także kolekcję sztandarów i chorągwi.

Po śmierci Wandy Poznańskiej w 2003 r., do muzeum trafiła także spuścizna mebli i obrazów, m.in. dzieła Rembrandta, Wyspiańskiego, Fałata, Boznańskiej, Gersona, Gottlieba, Wyczółkowskiego^[1].

W 2008 r. w muzeum podczas wystawy AutografExpo(inne języki) z okazji X rocznicy powstania Województwa Kujawsko – Pomorskiego podpisany został symboliczny dokument nazwany „Aktem Jedności”. Sygnatariuszami dokumentu byli: marszałek województwa kujawsko-pomorskiego – Piotr Całbecki, wojewoda kujawsko-pomorski – Rafał Bruski, prezydent Bydgoszczy – Konstanty Dombrowicz, ambasador Ukrainy w Polsce – Ołeksandr Mocyk, gość honorowy – Jerzy Kulej, władze uczelni bydgoskich, dyrektor muzeum prof. Adam Sudoł (politolog), oraz biegły sądowy i twórca dokumentu Jarosław Pijarowski.

Muzeum organizuje wystawy stałe i czasowe, m.in.^[1]:

• „Dzieje dyplomacji polskiej po 1918 r.”,
• „Dzieje uchodźstwa polskiego po 1918 r.”,
• wystawa portretów wybitnych Polaków mieszkających w Anglii,
• „Polacy w historii świata”,
• „55 lat działalności Związku Harcerstwa Polskiego poza granicami kraju”,
• „Żołnierze wyklęci” – wystawa dokumentalna przedstawiająca losy podziemia antykomunistycznego na ziemiach polskich po 1944 r.,
• „Sowietyzacja i depolonizacja Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej” – wystawa reprodukcji unikatowych fotografii z Archiwum Dokumentacji Filmowej i Fotograficznej w Krasnogorsku k. Moskwy,
• „Walka, pojednanie, przyjaźń. Gnyś i Neubert – piloci września 1939” i inne.

W placówce odbywają się konferencje naukowe, spotkania Polonii z młodzieżą, wykłady, olimpiady historyczne. Pracownicy naukowi, doktoranci, studenci, dziennikarze wykorzystują w swej pracy gromadzone tu archiwalia. Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego ścisłe współpracuje ze Stowarzyszeniem „Wspólnota Polska”, które angażuje się w pomoc Polakom mieszkającym na terenach b. ZSRR oraz z Towarzystwem Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej, co owocuje utworzeniem Centrum Badań Regionalnych – Działu Kresów Północno-Wschodnich^[1].

W marcu 2002 r. w muzeum toczyły się obrady Światowej Rady Badań nad Polonią wspieranej przez prof. dr. Edwarda Szczepanika, ostatniego premiera rządu II RP na Uchodźstwie^[1].

• Henri Musielak – Francja
• Dorota Guczalska – USA
• Ryszard Ciskowski – USA
• Feliks Rembiałkowski – USA
• Zuzanna Pankanin – Francja
• Marian Dąbrowski – Wielka Brytania
• Roman Lewicki – Wielka Brytania
• Światowy Związek Bydgoszczan
• Dorota Kempka – Polska
• Lech Różycki – Polska
• Arkadiusz Jawień – Polska
• Margaret Anne Adamson – Australia
• Mariusz Kałdowski – Wielka Brytania
• Waldemar Serocki – Polska
• Jarosław Pijarowski – Polska
• Radosław Sikorski – Polska (ofiarodawca tzw. kabiny ciszy).

• Rząd RP na uchodźstwie
• dyplomacja
• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego
• muzea w Bydgoszczy

• Adam Sudoł (politolog), Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego, [w:] „Kalendarz Bydgoski” 2004.
• Strona internetowa muzeum
• Adam Sudoł (politolog), Losy Polaków na Wschodzie w badaniach historyków Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego w Bydgoszczy, 2010.