Koszatniczka
| Octodon | |||
| E.T. Bennett, 1832[1] | |||
 Przedstawiciel rodzaju – koszatniczka pospolita (O. degus) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
koszatniczka | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Octodon cumingii E.T. Bennett, 1832 (= Sciurus degus Molina, 1782) | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Gatunki | |||
| |||
Koszatniczka[4], koszatniczek[5] (Octodon) – rodzaj ssaków z rodziny koszatniczkowatych (Octodontidae). Najliczniejszym przedstawicielem rodzaju jest koszatniczka pospolita (O. degus). Koszatniczki tego gatunku są popularnym gatunkiem hodowanym hobbystycznie[6].
Zasięg występowania
Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Południowej[7][8][9].
Morfologia
Długość ciała (bez ogona) 125–221 mm, długość ogona 81–170 mm; masa ciała 92–300 g[8][10].
Systematyka
Rodzaj zdefiniował w 1832 roku brytyjski zoolog Edward Turner Bennett na łamach Proceedings of the Committee of Science and Correspondence of the Zoological Society of London[1]. Na gatunek typowy Bennett wyznaczył (oznaczenie monotypowe) koszatniczkę pospolitą (O. degus).
Etymologia
- Octodon: łac. octo ‘osiem’; gr. οδους odous, οδοντος odontos ‘ząb’[11]; w aluzji do ukształtowania trzonowców[12], a nie ilości zębów[13][14].
- Dendroleius (Dendrobius): gr. δενδρον dendron ‘drzewo’; λεια leia ‘łup, zdobycz’[15]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Sciurus degus Molina, 1782.
Nazwa zwyczajowa
We wcześniejszej polskiej literaturze zoologicznej nazwa „koszatniczka” była stosowana dla oznaczenia gatunku Octodon degus[16][17]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi temu przypisano nazwę koszatniczka pospolita, rezerwując nazwę „koszatniczka” dla rodzaju Octodon[4].
Podział systematyczny
Rodzaj Octodon bywa dzielony (Anna Sporon w 1990 roku i Sharon Vanderlip[18] w 2001) na kilka gatunków: najczęściej spotykaną koszatniczkę (pospolitą), nadbrzeżną i leśną. W literaturze podawana jest jeszcze zamieszkująca chilijskie wyspy przybrzeżne koszatniczka pacyficzna[9]. Do rodzaju należą następujące gatunki[19][10][7][4]:
- Octodon degus (G.I. Molina, 1782) – koszatniczka pospolita – występuje najliczniej – znaleźć ją można w leżącej na północy Chile prowincji Atacama i na południe aż do okolic miasta Curicó (na południe od Santiago), czyli między 25° a 35° S, do wysokości 1200 m n.p.m.
- Octodon pacificus Hutterer, 1994 – koszatniczka pacyficzna – występuje na należących do Chile wyspach, oraz w bardzo małym stopniu w okolicach Santiago
- Octodon bridgesii Waterhouse, 1845 – koszatniczka leśna – występuje u podnóża Andów między 34° a 37° S
- Octodon lunatus Osgood, 1943 – koszatniczka nadbrzeżna – występuje między 29° a 33° S, w linii nadbrzeżnej Pacyfiku
- Octodon ricardojeda D’Elía, Teta, Verzi, Cadenillas & Patton, 2020
Koszatniczka pospolita jest wykorzystywana jako zwierzę laboratoryjne. Została także udomowiona i jest popularnym zwierzęciem hobbystycznym[6].
Uwagi
- ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Dendroleius Meyen, 1833.
Przypisy
- ↑ a b E.T. Bennett. Characters of a New Genus of Rodcnt Mammalia, from Chili, presented by Mr. Cuming. „Proceedings of the Committee of Science and Correspondence of the Zoological Society of London”. 2, s. 46, 1832. (ang.).
- ↑ Meyen 1833 ↓, s. tab. xliv.
- ↑ Meyen 1833 ↓, s. 601.
- ↑ a b c Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 292. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ Erazm Majewski: Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich: zawierający ludowe oraz naukowe nazwy i synonimy polskie, używane dla zwierząt i roślin od XV-go wieku aż do chwili obecnej, źródłowo zebrane i zestawione z synonimami naukowemi łacińskiemi w podwójnym porządku alfabetycznym i pomnożone porównawczym materyałem, zaczerpniętym z innych języków słowiańskich, Tom 2. Warszawa: Nakładem Autora; Skład Główny w Warszawie w księgarni E. Wendego i S-ki, 1894, s. 1–957.
- ↑ a b Barbara Gneiser. Abdominale Sonographie beim Degu ( Octodon degus , Molina 1782). „Inaugural-Dissertation”, s. 1–146, 2006. Ludwig-Maximilians-Universität München. (niem.).
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 568. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b A. Ojeda: Family Octodontidae (Viscacha Rats, Degus, Rock Rats and Coruro). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher Jr. & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 549–550. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
- ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Octodon. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-18].
- ↑ a b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 365. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 469.
- ↑ Ruprecht, Kościów, Kłys (ibid)
- ↑ Andrzej Lech Ruprecht, Robert Kościów, Grzegprz Kłys. Koszatniczka Octodon degus (Molina , 1782) , Octodontidae (Rodentia) nowym gatunkie m w faunie ssaków Polski. „Chrońmy przyrodę ojczystą”. LXI (61), s. 69–76, 2005. Instytut Ochrony Przyrody PAN. (pol.).
- ↑ Andrzej L. Ruprecht, Robert Kościów, Grzegorz Kłys: Koszatniczka "Octodon degus" (Molina, 1782), Octodontidae (Rodentia). 2005.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 222.
- ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 140, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ Zygmunt Kraczkiewicz: Ssaki. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne – Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
- ↑ Sharon Lynn Vanderlip: DEGU. A Complete Pet Owner Manual; Barron’s Educational Series, Londyn 2001
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-18]. (ang.).
Bibliografia
- F. Meyen. Beiträge zur zoologie, gesammelt auf einer reise um die erde. „Nova acta physico-medica Academiae Caesareae Leopoldino-Carolinae Naturae Curiosum”. 16 (2), s. 549–610; tab. xl–xlvi, 1833. (niem.).
- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
- Pine R.H., Miller S.D. & Schamberger M.L. 1979. Contributions to the mammalogy of Chile. Mammalia 43: 339-376.
- Walker E.P. 1975. Mammals of the world. vol. II: I-VIII+645-1500. The Johns Hopkins University Press, Baltimore and London.