Kopalnia Pomorzany
 Kopalnia Olkusz-Pomorzany, wieża wyciągowa szybu Chrobry w Olkuszu (2020) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Siedziba | |
| Data założenia |
1974 |
| Forma prawna |
oddział ZGH Bolesław |
| Zatrudnienie |
1159 (2015)[1] |
Położenie na mapie Olkusza  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu olkuskiego  | |
Położenie na mapie gminy Olkusz  | |
 50°17′04,2″N 19°32′03,1″E/50,284500 19,534194
| |
Kopalnia Pomorzany (również Olkusz-Pomorzany[2]) – kopalnia rud cynku i ołowiu[3] działająca od roku 1974[4][5] do 2020[6], zlokalizowana w Bolesławiu i Olkuszu[7]. Kopalnia należała do ZGH Bolesław[8] i pod koniec istnienia była jedyną w Polsce kopalnią tych rud.
Złoża rud cynkowo-ołowianych w regionie śląsko-krakowskim są jednymi z największych złóż typu Mississippi Valley na świecie. Były eksploatowane od I. tysiąclecia p.n.e.[9], także w średniowieczu, ale ich szczegółowe rozpoznanie zostało przeprowadzone w latach 1952–1977. Po 1945 roku działało 10 kopalń w niecce bytomskiej, chrzanowskiej i okręgu olkuskim[5].
Złoże rud cynku i ołowiu o powierzchni 7,9 km² eksploatowane przez kopalnię Pomorzany jest usytuowane w rowie tektonicznym na głębokości 80–140 m pod powierzchnią. Zostało udokumentowane w latach 1960–1992[5] oraz 1976–1992[10].
Oprócz rud metalicznych w złożach eksploatowanych przez kopalnię występuje powstały prawdopodobnie w paleogenie[11] węgiel brunatny, głównie w postaci żelinitu[12], niemający jednak znaczenia gospodarczego[11]. Węgiel występuje jako wypełnienie grawitacyjnych form krasowe dolomitów[11].
Prace przygotowawcze w celu udostępnienia złóż w rejonie Pomorzany zostały rozpoczęte w 1969 roku[4]. Wydobycie ruszyło w 1974 roku, urobek z kopalni Pomorzany i Olkusz był przekazywany do wspólnego zakładu wzbogacania[5]. Wyrobiska są zabezpieczane głównie poprzez obudowę kotwiową[13].
Transport załogi odbywał się głównie upadowymi za pomocą samochodów terenowych, główny szyb Chrobry służy przede wszystkim do transportu urobku, rzadko do zjazdów personelu[13]. Pozyskiwanie urobku odbywało się poprzez roboty strzałowe[2].
Do 2015 roku wydobyto 71,8 mln ton rudy, z czego uzyskano 3,021 mln ton cynku i 0,869 mln ton ołowiu[14].
Ze względu na wyczerpywanie się surowca[15], planowano początek wygaszania kopalni na 2016 rok, jednak ZGH Bolesław otrzymał koncesję na wydobywanie rud ze złoża Klucze, przez to likwidacja kopalni przesunęła się o 3 lata[8].
29 kwietnia 2020 podjęto decyzję o zaprzestaniu wydobycia z dniem 31 grudnia 2020 roku; likwidacja kopalni pochłonie 140 mln złotych[6]. Na początku stycznia 2022, krótko po zatrzymaniu pomp odwadniających kopalnię, wyschła rzeka Sztoła, która zasilana była wodą z tych pomp[16]. W tym samym czasie, 7 stycznia 2022, zaobserwowano w lesie w Bolesławiu położonym w pobliżu, spore zapadlisko (ok. 12-15 metrów głębokości i 60-90 metrów średnicy). Zapadlisko to może mieć również związek ze zmianami związanymi z oddziaływaniem wody w likwidowanej kopalni[17]. Niewiele później w wyrobisku dawnej kopalni piasku w Bolesławiu pojawiła się woda, tworząc zalewisko[18].
Przypisy
- ↑ WUG ↓.
- ↑ a b Trepka 2007 ↓.
- ↑ Włodarz 2006 ↓, s. 132.
- ↑ a b Włodarz 2006 ↓, s. 134.
- ↑ a b c d Paulo, Wnuk 2015 ↓, s. 1483.
- ↑ a b Damian Słomski: Kopalnia „Olkusz-Pomorzany” idzie do likwidacji. Procedura pochłonie 140 mln zł. [w:] money.pl [on-line]. 2020-04-29. [dostęp 2020-05-01].
- ↑ Kołcon, Wagner 1983 ↓, s. 741.
- ↑ a b Ponikowska 2016 ↓.
- ↑ Wiadomości - Uniwersytet Jagielloński [online], www.uj.edu.pl [dostęp 2025-02-18].
- ↑ Paulo, Wnuk 2015 ↓, s. 1484.
- ↑ a b c Kołcon, Wagner 1983 ↓, s. 739.
- ↑ Kołcon, Wagner 1983 ↓, s. 744.
- ↑ a b Szopa 2016 ↓.
- ↑ Paulo, Wnuk 2015 ↓, s. 1485.
- ↑ Ponikowska 2013 ↓.
- ↑ Wojciech Todur: Sztoła przestała płynąć z dnia na dzień. Znikła „górska rzeka. wyborcza.pl, 2022-01-08. [dostęp 2022-01-08]. (pol.).
- ↑ mb: Las bolesławski. Powstało wielkie zapadlisko. Ludzie boją się o swoje domy. gazeta.pl, 2022-01-10. [dostęp 2022-01-10]. (pol.).
- ↑ Małgorzata Gleń: Pierwsze zalewisko w pow. olkuskim. Woda zapełnia dawne wyrobisko kopalni piasku w Bolesławiu. Powstanie jezioro?. 2023-02-19. [dostęp 2023-02-20].
Bibliografia
- Ireneusz Kołcon, Marian Wagner. Węgiel brunatny z dolomitów kruszconośnych złoża cynku i ołowiu „Pomorzany” koło Olkusza. „Kwartalnik Geologiczny”. 27 (4), 1983. Polski Instytut Geologiczny. ISSN 0023-5873.
- Andrzej Paulo, Ryszard Wnuk. Kopalnia rud cynku i ołowiu Pomorzany skończyła 40 lat – jak długo jeszcze wystarczy jej zasobów?. „Przegląd Geologiczny”. 63 (12/2), 2015. Państwowy Instytut Geologiczny. ISSN 0033-2151.
- Katarzyna Ponikowska: Bukowno. Nie zamkną kopalni „Pomorzany”. Będą kopać przy Pustyni Błędowskiej. Gazeta Krakowska, 2016-11-14. [dostęp 2017-01-12].
- Katarzyna Ponikowska: Koplania (!) Pomorzany wkrótce zostanie zamknięta. Co z górnikami?. Polska Press, 2013-12-31. [dostęp 2017-01-12].
- Bartłomiej Szopa: Pomorzany coraz bliżej likwidacji. Wydawnictwo Górnicze, 2016-03-19. [dostęp 2017-01-12].
- Andrzej Trepka. Wykonywanie robót strzałowych w ZGH „Bolesław” S.A. kopalnia „Olkusz-Pomorzany”. „Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie”. 9 (1), s. 102–106, 2007. Wyższy Urząd Górniczy. ISSN 1505-0440.
- Bogdan Włodarz. Zabytkowa kopalnia górnictwa kruszcowego w Olkuszu – perspektywy uruchomienia. „Górnictwo i Geoinżynieria”. 40 (4), 2006. Wydawnictwa AGH. ISSN 1732-6702.
- Zakłady objęte nadzorem urzędów górniczych wg stanu na 31.12.2015 r.. Wyższy Urząd Górniczy. [dostęp 2017-01-12].
Linki zewnętrzne
- Relacja z wizyty w kopalni w 2016 roku. [dostęp 2017-09-27].