Speedway

Kościół Wolnych Chrześcijan w RP

Kościół Wolnych Chrześcijan w RP
Ilustracja
Klasyfikacja systematyczna wyznania
Chrześcijaństwo
 └ Protestantyzm
   └ Bracia plymuccy
Prądy teologiczne

Bracia plymuccy

Nurty pobożnościowe

Ewangelikalizm

Siedziba

Katowice

Zwierzchnik
• tytuł zwierzchnika

Czesław Bassara
przewodniczący Rady Kościoła

Organ ustawodawczy

Rada Kościoła

Zasięg geograficzny

 Polska

Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Kościół Wolnych Chrześcijan w Rzeczypospolitej Polskiej – Kościół protestancki w Polsce o charakterze ewangelikalnym, wywodzący się z nurtu otwartych braci plymuckich. W 2023 roku Kościół liczył 3212 wiernych (w tym 152 duchownych) w 46 zborach[1]. Siedzibą władz Kościoła jest miasto Katowice. Jest wpisany do rejestru Kościołów i związków wyznaniowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w dziale A pod nr 11. Wydaje własne czasopismo – kwartalnik Łaska i Pokój. Przewodniczącym Rady Kościoła jest Czesław Bassara.

Historia

Za prekursorów ruchu braci plymuckich w Polsce Centralnej należy uznać trzech byłych księży rzymskokatolickich: Wacława Żebrowskiego, Antoniego Przeorskiego i Stanisława Bortkiewicza, którzy w 1912 roku w Warszawie zarejestrowali Zrzeszenie Zwolenników Nauki Pierwotnych Chrześcijan (tzw. pierwochrześcijanie). Równocześnie na Śląsku Cieszyńskim od 1909 roku za sprawą Józefa Mrózka seniora odbywały się w Trzanowicach regularne nabożeństwa o charakterze zbliżonym do praktyki braci plymuckich. Niedługo potem utworzono zbór w Boguminie. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości grupa wiernych skupionych wokół Józefa Mrózka seniora staje się częścią Zrzeszenia Zwolenników Nauki Pierwotnych Chrześcijan. Po 1921 roku dzięki akcji misyjnej powstają nowe zbory pierwochrześcijan: w Krakowie, Tarnowie, Nowym Sączu, Lublinie, Piotrkowie Trybunalskim, Kozakowicach-Nierodzimiu i Chorzowie.

W czasie II wojny światowej część zborów zaprzestała działalności, a część związała się z wyznaniami, które w Generalnym Gubernatorstwie utworzyły Związek Nieniemieckich Ewangelicko-Wolnokościelnych Zborów (baptyści). 3 maja 1947 roku w Pszczynie pierwochrześcijanie powołali Związek Wolnych Chrześcijan, który 24 maja 1947 roku wszedł w skład Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego (ZKE). Na czele ugrupowania stał wtedy Stanisław Krakiewicz, a innymi czołowymi przedstawicielami ruchu braci plymuckich we władzach ZKE byli Józef Mrózek senior i Józef Mrózek junior.

Do roku 1975 wolni chrześcijanie byli dominującym ugrupowaniem w ZKE i nadzorowali większość kościelnych agentur. W roku 1975 pozbawiono ich tej uprzywilejowanej pozycji. „Niechrześcijańska postawa” Krakiewicza owocowała niechęcią innych ugrupowań względem wolnych chrześcijan. 8 marca 1980 roku na posiedzeniu Rady Kościoła omawiano „sprawę Krakiewicza” i I Zboru warszawskiego. Krakiewicza obwiniano o wszelkie zło w Kościele. Wolni chrześcijanie nie chcieli przyjąć do wiadomości, że Krakiewicz ponosi główną winę[2]. Wyeliminowanie Krakiewicza, ich przedstawiciela, oraz nierozwiązana sprawa w I zborze warszawskim były powodem rosnącego niezadowolenia wśród wolnych chrześcijan. Najpierw przeprowadzili sondażowe rozmowy z PKChB o ewentualnej możliwości akcesu. Uczestnikom tego spotkania Prezydium ZKE udzieliło nagany. W tej sytuacji wolni chrześcijanie w oświadczeniu skierowanym do Prezydium Kościoła zarzucili, że trwa „akcja przechwytywania zborów przez ruch zielonoświątkowy” i wskazywali na przykłady „przejętych” lub majoryzowanych zborów. Domagali się większej swobody dla poszczególnych ugrupowań, nie podobał im się dyktat ze strony Prezydium i żądali reorganizacji Kościoła[3]. Ponieważ stawiane warunki nie zostały spełnione, 30 grudnia 1980 przesłano pismo do Urzędu ds. Wyznań z wnioskiem o rejestrację[4].

W roku 1981 wolni chrześcijanie po opuszczeniu ZKE utworzyli Kościół Wolnych Chrześcijan, który został zarejestrowany jako związek wyznaniowy[5]. Po wprowadzeniu stanu wojennego, w październiku 1982 roku podczas spotkania z ministrem Adamem Łopatką, kierownikiem Urzędu do Spraw Wyznań przewodniczący Rady Kościoła Józef Folwarczny z uznaniem odniósł się do idei Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego oraz pozytywnie ocenił działania rządu[6]. Po opuszczeniu struktur ZKE Kościół nie uczestniczy w żadnych ekumenicznych inicjatywach, nawet stricte ewangelikalnych. Ugrupowanie to cechuje izolacjonizm i antyekumenizm[7].

W czasach PRL-u część działaczy tego Kościoła współpracowała ze Służbą Bezpieczeństwa (Krakiewicz[8], Folwarczny[9], Turkanik[10]). Natomiast niezłomną postawą wobec władz wykazali się: Józef Mrózek (junior), Zdzisław Repsz i Józef Prower.

Nauka

Wolni chrześcijanie wierzą w trójjedynego Boga, a za podstawę swojej wiary uznają 39 kanonicznych ksiąg Starego Testamentu i 27 kanonicznych ksiąg Nowego Testamentu. Praktykowana jest wiara w zmartwychwstanie ciała, pochwycenie wierzących i powtórne przyjście Jezusa Chrystusa na ziemię oraz ustanowienie przez Niego Tysiącletniego Królestwa. Nie praktykuje się chrztu niemowląt, tylko człowiek w wieku świadomym może zostać ochrzczony przez zanurzenie w wodzie. Komunię bracia wolni przyjmują pod dwiema postaciami: Chleba i Wina. Członkowie Zborów zgodnie z nauką Nowego Testamentu są lojalnymi obywatelami i starają się o pomyślność swej ojczyzny.

Duchowni

W Kościele Wolnych Chrześcijan nie ma podziału na duchownych i laików. Według doktryny wierzący powinni być „duchowi”, czyli pełni Ducha Świętego, by reprezentować Boga w świecie i zwiastować Jego zbawienie. Nie ma też hierarchii władzy, bo wszyscy są równi przed Bogiem. Jest natomiast podział ze względu na pełnioną służbę i odpowiedzialność (starsi, diakoni).

Administracja Kościoła

Kościół Wolnych Chrześcijan w RP liczy:

Kamienica - siedziba zboru w Bytomiu w 2018
Zbór w Cieszynie
Zbór w Gdańsku
Zbór w Jastrzębiu-Zdroju
Zbór w Lublinie
Zbór w Rybniku przy ulicy Rudzkiej
Zbór w Tarnowie
Zbór w Żywcu
  • 42 zbory[11]:
    • Balin, ul. Wyzwolenia 86, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00[12];
    • Białogard, ul. Kisielice Duże 11a, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00 oraz we wtorek o 18:00 (studium biblijne) na ul. Świdwińskiej 21E[13];
    • Bielsko-Biała, ul. Smolna 19, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00, wtorek o 18:00 (spotkania modlitewne i studium biblijne) oraz w piątek o 18:00 (spotkania młodzieży)[14][15];
    • Boża Wola, ul. Sadowa 30 (od 1986), nabożeństwa w każdą niedzielę o 11:00 oraz w czwartek o 18:00[16];
    • Brzeszcze, ul. Mickiewicza 2, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00, poniedziałek o 17:00 (szkółka biblijna dla dzieci), czwartek o 18:00 (studium biblijne i spotkania modlitewne) oraz co dwa tygodnie w piątek o 17:00 (spotkania młodzieży)[17][18];
    • Bukowno, ul. Sławkowska 132, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00 oraz we wtorek o 17:00 (studium biblijne)[19];
    • Bytom, pl. Słowiański 9/2, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00, środę o 17:00 (szkółka biblijna dla dzieci), czwartek o 18:00 (studium biblijne) oraz w piątek o 18:00 (spotkania modlitewne)[20];
    • Chorzów, ul. Wesoła 4, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00 oraz w czwartek o 18:00 (studium biblijne i spotkania modlitewne)[21];
    • Chrzanów, ul. Balińska 19, nabożeństwa w każdą niedzielę o 9:45 oraz w czwartek o 17:30 (studium biblijne)[22];
    • Cieszyn, ul. Korfantego 24, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00, czwartek o 17:30 (spotkania modlitewne i studium biblijne) oraz w sobotę o 18:00 (spotkania młodzieży)[23][24]. Kościół pojawił się na Śląsku Cieszyńskim na początku lat 20. XX wieku, a jego czołową postacią był Józef Mrózek senior[25];
    • Częstochowa, ul. Kościelna 60, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00 oraz w środę o 17:30 (studium biblijne)[26][27];
    • Dzięgielów, ul. Graniczna 32, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00 oraz we wtorek o 17:00 (studium biblijne)[28];
    • Gdańsk, ul. Sternicza 17, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00, wtorek o 17:00 (studium biblijne) oraz w piątek o 18:00 (spotkania młodzieży)[29];
    • Jastrzębie-Zdrój (Ruptawa), ul. Cieszyńska 30, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00, wtorek o 18:00 (spotkania modlitewne), czwartek o 18:00 (studium biblijne) oraz w sobotę o 18:00 (spotkania młodzieży)[30];
    • Jaworzno, ul. Szelonka 43, nabożeństwa w każdą niedzielę o 9:30, środę o 17:30 oraz co dwa tygodnie w piątek o 18:00 (spotkania młodzieży)[31];
    • Katowice, ul. gen. Zajączka 21, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00 oraz w środę o 18:30 (studium biblijne)[32];
    • Koło (Leśnica), ul. Leśnica 76, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00[33];
    • Koszalin, ul. Józefa Piłsudskiego 65, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00 oraz w czwartek o 18:00 (studium biblijne)[34]
    • Lublin, ul. Prusa 4a, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00 oraz w czwartek o 18:00 (studium biblijne)[35];
    • Mikołów, ul. Katowicka 18, nabożeństwa w każdą niedzielę o 9:30, wtorek o 17:00 (studium biblijne) oraz w piątek o 17:00 (spotkania modlitewne)[36];
    • Mława, ul. Andersa 26, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00, poniedziałek o 19:00 (spotkania modlitewne) oraz w czwartek o 18:00 (studium biblijne)[37];
    • Myszków, ul. Paderewskiego 37, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00[38];
    • Oświęcim, ul. Polna 34, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00 oraz w czwartek o 17:00 (studium biblijne)[39];
    • Palowice, ul. Szeroka 54 c, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00, czwartek o 18:00 (studium biblijne) oraz w sobotę o 10:30 (szkółka biblijna dla dzieci) i o 18:00 (spotkania młodzieży)[40][41];
    • Piasek, ul. Katowicka 59, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00, czwartek o 18:00, piątek o 18:30 (spotkania młodzieży) oraz w sobotę o 10:00 (szkółka biblijna dla dzieci)[42];
    • Piła, al. Lipowa 49, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00[43];
    • Rybnik, ul. Rudzka 5, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00, czwartek o 17:00 oraz w piątek o 18:00 (spotkania młodzieży);
    • Rydułtowy, ul. Strzelców Bytomskich 6, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00 oraz w środę o 18:00 (studium biblijne)[44];
    • Skoczów, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00 w Miejskim Centrum Kultury w Skoczowie przy ul. Targowej 26[45][46];
    • Strumień, ul. Stanisława Łuczkiewicza 20, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00 oraz w piątek o 17:30 (studium biblijne)[47];
    • Szczecinek, ul. Warmińska 5, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00, piątek o 17:00 (studium biblijne) oraz co dwa tygodnie w sobotę o 16:00 (spotkania młodzieży)[48];
    • Świętochłowice, ul. Wyzwolenia 6-8 (od 2007), nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00, czwartek o 18:30 (studium biblijne) oraz w piątek o 18:30 (spotkania młodzieży)[49];
    • Tarnów, ul. Wielkie Schody 1, nabożeństwa w niedzielę 10.00 oraz w środę 18.00;
    • Tychy, ul. Frycza Modrzewskiego 37, Osiedle F-6, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00, co dwa tygodnie we wtorek o 19:00 (spotkania młodzieży), co dwa tygodnie w środę o 18:00 (spotkania modlitewne) oraz w każdy piątek o 18:00 (studium biblijne)[50];
    • Ustroń, ul. Cicha 17, nabożeństwa w każdą niedzielę o 9:00, oraz w środę o 17:00 (studium biblijne)[51];
    • Warszawa Kurpiowska, ul. Kurpiowska 5, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00 oraz czwartek o 19:00 (studium biblijne)[52];
    • Warszawa Ursus, ul. Opieńskiego 14, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00, oraz co dwa tygodnie w środę o 18:00 (studium biblijne)[53];
    • Wrocław, ul. Swojczycka 105 nabożeństwa w każdą niedzielę o 11:00[54]. W ciągu tygodnia w budynku funkcjonuje przedszkole ,,Akademia Kreatywna Montessori”[55];
    • Wrocław, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00 w Autorskim Liceum Artystycznym przy ul. Robotniczej 36/38[56];
    • Zabrze, ul. Buchenwaldczyków 22/5, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00, wtorek o 17:00 (studium biblijne) oraz co dwa tygodnie w czwartek o 17:00 (spotkania modlitewne)[57];
    • Żory, ul. Kłapczyka 41 c (od 1981), nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00 oraz w sobotę o 17:00 (spotkania młodzieży)[58][59];
    • Żywiec, al. Legionów 1, nabożeństwa w każdą niedzielę o 9:30, środę o 17:30 (studium biblijne) oraz w sobotę o 18:30 (spotkania młodzieży)[60][61].
  • 5 placówek misyjnych:
    • Chabówka, Chabówka 186, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00 oraz w środę o 19:30 (spotkania modlitewne)[62]
    • Ciechanów, ul. Kargoszyńska 12, nabożeństwa w każdy wtorek o 18:00[37];
    • Rybnik Boguszowice, nabożeństwa w każdą niedzielę o 11:00 w Domu Kultury w Rybniku przy pl. Pokoju 1[63];
    • Siemianowice Śląskie, ul Sobieskiego 10, nabożeństwa w każdą niedzielę o 17:00, wtorek o 18:00 (studium biblijne), co dwa tygodnie w piątek o 17:00 (szkółka biblijna dla dzieci) oraz każdy czwartek o 16:30 (nauczanie szkolne dla dzieci)[64];
    • Skoczów, ul. Dolny Bór 41, nabożeństwa w każdą niedzielę o 10:00.

Rada Kościoła Wolnych Chrześcijan

Główną władze w Kościele sprawuje Rada Kościoła, w skład której wchodzą[65]:

  • przewodniczący: Czesław Bassara
  • I zastępca przewodniczącego: Dariusz Laskowski
  • II zastępca przewodniczącego: Tomasz Stańczak
  • sekretarz: Jerzy Kowalczuk
  • skarbnik: Krzysztof Gołębiowski
  • członek Rady: Janusz Begier
  • członek Rady: Jerzy Karzełek
  • członek Rady: Adam Małkiewicz
  • członek Rady: Marek Nalewajka
  • członek Rady: Piotr Żądło

Statystyki

Dane według statystycznych ankiet wyznaniowych

Liczba wiernych, zborów i duchownych Kościoła Wolnych Chrześcijan według danych deklarowanych przez Kościół do Głównego Urzędu Statystycznego
Rok Liczba wiernych Liczba zborów Liczba kościołów/kaplic Liczba duchownych
1989[66] 3500 32 32
1990[67] 3000 92[a] 32
1991[68] 2217 32 27 31
1992[69] 2465 35 34 65
1994[70] 2450 35 72
1995[71] 2450 37 74
1996[72] 2491 37 70
1998[73] 2413 66
1999[74] 2744 67 68
2000[75] 2770 64 35[76] 61
2001[77] 2900 65 62
2002[78] 2938 65 71
2003[79] 2923 65 75
2004[80] 2987 65 77
2005[81] 2954 65 36[76] 81
2006[82] 2850 63 78
2007[83] 2687 61 78
2008[84] 2669 54 74
2009[85] 2827 55 74
2011[86] 2834 57 34[76] 82
2012[87] 2829 42 33[88] 85
2013[89] 2887 41 33[88] 84
2015[90] 3039 42 34[76] 97
2016[91] 3058 42 34[92] 97
2017[93] 3098 41 34[92] 101
2018[94] 3151 41 39[92] 113
2019[95] 3045 41 39[76] 113
2021[96] 3114 45 41[76] 160
2022[97] 3447 45 152
2023[1] 3212 46 152

Dane według wyników spisów powszechnych

Liczba deklaracji przynależności do Kościoła w Narodowych Spisach Powszechnych
Spis powszechny Liczba deklaracji
Narodowy Spis Powszechny 2011[98] 1643
Narodowy Spis Powszechny 2021[99] 1777

Uwagi

  1. ↑ Łącznie z placówkami niższego szczebla

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Dominik Rozkrut, Mały Rocznik Statystyczny Polski 2024, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2024, s. 108, ISSN 1640-3630.
  2. ↑ Tomaszewski 2009 ↓, s. 340.
  3. ↑ Tomaszewski 2009 ↓, s. 329.
  4. ↑ Tomaszewski 2009 ↓, s. 330.
  5. ↑ Ciecieląg i in. 2016 ↓, s. 70.
  6. ↑ Spotkanie min. A. Łopatki ze zwierzchnikami chrześcijańskich związków wyznaniowych. „Słowo Powszechne”, 26 października 1982. 
  7. ↑ Jańczuk 2016 ↓, s. 180.
  8. ↑ Michalak 2014 ↓, s. 253.
  9. ↑ Ciućka 2017 ↓.
  10. ↑ Henryk Turkanik Inwentarz Archiwalny IPN
  11. ↑ Zbory Kościoła Wolnych Chrześcijan [online], kwch.org [dostęp 2024-02-19].
  12. ↑ Kościół Wolnych Chrześcijan Zbór w Balinie [online], balin.kwch.org [dostęp 2024-05-25] (pol.).
  13. ↑ Kościół Wolnych Chrześcijan Zbór w Białogardzie [online], bialogard.kwch.org [dostęp 2024-03-02] (pol.).
  14. ↑ Kościół Wolnych Chrześcijan – Bielsko-Biała [online], bielsko.kwch.org [dostęp 2024-03-02] (pol.).
  15. ↑ imPULS [online], Facebook [dostęp 2024-03-31] (pol.).
  16. ↑ Kościół Wolnych Chrześcijan Zbór w Bożej Woli [online], bozawola.kwch.org [dostęp 2024-03-02] (pol.).
  17. ↑ Chrześcijańska Społeczność Syloe [online], Facebook [dostęp 2024-03-02] (pol.).
  18. ↑ ZERO [online], Facebook [dostęp 2024-03-25] (pol.).
  19. ↑ Kościół Wolnych Chrześcijan Zbór w Bukownie [online], bukowno.kwch.org [dostęp 2024-03-02] (pol.).
  20. ↑ Kościół Wolnych Chrześcijan Zbór w Bytomiu [online], bytom.kwch.org [dostęp 2024-03-03] (pol.).
  21. ↑ KWCH Chorzów [online], kwch-chorzow.pl [dostęp 2024-03-03] (pol.).
  22. ↑ Kościół Wolnych Chrześcijan Zbór w Chrzanowie [online], chrzanow.kwch.org [dostęp 2024-03-03] (pol.).
  23. ↑ Kościół Wolnych Chrześcijan Zbór w Cieszynie [online], cieszyn.kwch.org [dostęp 2024-04-21] (pol.).
  24. ↑ mlodziez_cieszynkwch [online], Instagram [dostęp 2024-05-04] (pol.).
  25. ↑ Śląsk Cieszyński w latach 1918-1945. Idzi Panic (redakcja). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2015, s. 256. ISBN 978-83-935147-5-5.
  26. ↑ Mariusz Kocoł: Dzieje ewangelicznych Kościołów protestanckich w Częstochowie (1958-2012). Częstochowa: Częstochowskie Wydawnictwo Archidiecezjalne REGINA POLONIAE, 2017. ISBN 978-83-65209-70-2.
  27. ↑ Kościół Wolnych Chrześcijan w Częstochowie [online], kwch.org [dostęp 2024-03-06] (pol.).
  28. ↑ Kościół Wolnych Chrześcijan Zbór w Dzięgielowie [online], dziegielow.kwch.org [dostęp 2024-05-24] (pol.).
  29. ↑ Gdańsk-Wiosenna – Zbór KWCh [online], Gdańsk-Wiosenna – Zbór KWCh, 5 marca 2024 [dostęp 2024-03-06] (ang.).
  30. ↑ Kościół Wolnych Chrześcijan Jastrzębie-Zdrój [online], jastrzebie.kwch.org [dostęp 2024-05-25] (pol.).
  31. ↑ Kościół Wolnych Chrześcijan Zbór w Jaworznie [online], jaworzno.kwch.org [dostęp 2024-05-04] (pol.).
  32. ↑ KWCH Katowice [online], kwch.katowice.pl [dostęp 2024-05-20] (pol.).
  33. ↑ Kościół Wolnych Chrześcijan Zbór w Kole [online], kolo.kwch.org [dostęp 2024-05-24] (pol.).
  34. ↑ Wąska Droga - Chrześcijańska Społeczność w Koszalinie [online], waskadroga.pl [dostęp 2024-05-30] (pol.).
  35. ↑ Kościół Wolnych Chrześcijan zbór w Lublinie [online], kwchlublin.pl [dostęp 2024-05-04] (pol.).
  36. ↑ Kościół Wolnych Chrześcijan Zbór w Mikołowie [online], mikolow.kwch.org [dostęp 2024-06-02] (pol.).
  37. ↑ a b Kościół Wolnych Chrześcijan Zbór w Mławie - Kontakt [online], filadelfia.pl [dostęp 2024-05-25] (pol.).
  38. ↑ Kościół Wolnych Chrześcijan Zbór w Myszkowie [online], myszkow.kwch.org [dostęp 2024-06-09] (pol.).
  39. ↑ Kościół Wolnych Chrześcijan Zbór w Oświęcimiu [online], oswiecim.kwch.org [dostęp 2024-08-06] (pol.).
  40. ↑ Kościół Wolnych Chrześcijan w Palowicach [online], palowicekwch.pl [dostęp 2024-05-04] (pol.).
  41. ↑ teenspalowice_kwch [online], Instagram [dostęp 2024-05-04] (pol.).
  42. ↑ KWCH Piasek [online], kwchpiasek.pl [dostęp 2024-06-17] (pol.).
  43. ↑ Kościół Wolnych Chrześcijan Zbór w Pile [online], pila.kwch.org [dostęp 2024-07-02] (pol.).
  44. ↑ Kościół Wolnych Chrześcijan Zbór w Rydułtowach [online], rydultowy.kwch.org [dostęp 2024-06-17] (pol.).
  45. ↑ Kościół Wolnych Chrześcijan Zbór w Skoczowie [online], skoczow.kwch.org [dostęp 2024-05-30] (pol.).
  46. ↑ betaskoczow [online], Instagram [dostęp 2024-06-17] (pol.).
  47. ↑ Społeczność Chrześcijan w Strumieniu [online], strumien.kwch.org [dostęp 2024-05-04] (pol.).
  48. ↑ Kościół Wolnych Chrześcijan Zbór w Szczecinku [online], szczecinek.kwch.org [dostęp 2024-05-21].
  49. ↑ Społeczność Chrześcijan w Świętochłowicach [online], swietochlowice.kwch.org [dostęp 2024-05-20] (pol.).
  50. ↑ KWCH TYCHY [online], tychykwch.pl [dostęp 2024-08-06] (pol.).
  51. ↑ Kościół Wolnych Chrześcijan Zbór w Ustroniu [online], ustron.kwch.org [dostęp 2024-08-06] (pol.).
  52. ↑ Kościół Wolnych Chrześcijan w Warszawie [online], warszawakwch.pl [dostęp 2024-06-17] (pol.).
  53. ↑ Kościół Wolnych Chrześcijan Zbór w Warszawie - Ursusie [online], warszawa-ursus.kwch.org [dostęp 2024-08-06] (pol.).
  54. ↑ Wspólnota Chrześcijańska Swojczyce [online], wroclaw.kwch.org [dostęp 2024-07-14] (pol.).
  55. ↑ Akademia Kreatywna Montessori [online], Facebook [dostęp 2024-07-14] (pol.).
  56. ↑ Wspólnota Biblijna KWCh we Wrocławiu [online], kwch.wroclaw.pl [dostęp 2024-08-06] (pol.).
  57. ↑ Kościół Wolnych Chrześcijan Zbór w Zabrzu [online], zabrze.kwch.org [dostęp 2024-08-06] (pol.).
  58. ↑ Chrześcijańska Wspólnota Żory [online], chwzory.pl [dostęp 2024-06-17] (pol.).
  59. ↑ fusionsuszec [online], Instagram [dostęp 2025-01-23] (pol.).
  60. ↑ Kościół Wolnych Chrześcijan w Żywcu [online], zywiec.kwch.org [dostęp 2024-06-02] (pol.).
  61. ↑ zywiec_odbicie [online], Instagram [dostęp 2024-06-17] (pol.).
  62. ↑ Kościół Wolnych Chrześcijan Zbór w Chabówce [online], chabowka.kwch.org [dostęp 2024-08-06] (pol.).
  63. ↑ Społeczność Chrześcijańska Rybnik-Boguszowice [online], Facebook [dostęp 2024-06-17] (pol.).
  64. ↑ Społeczność Chrześcijan w Siemianowicach Śląskich [online], siemianowice.kwch.org [dostęp 2024-06-17] (pol.).
  65. ↑ Rada Kościoła Wolnych Chrześcijan 2023 - 2027 [online], kwch.org [dostęp 2024-03-02] (pol.).
  66. ↑ Franciszek Kubiczek, Krzysztof Lutostański, Mały rocznik statystyczny 1990, Warszawa 1990, s. 48.
  67. ↑ Bohdan Wyżniakiewicz, Krzysztof Lutostański, Mały rocznik statystyczny 1991, Warszawa 1991, s. 50.
  68. ↑ Józef Oleński, Roman Sawiński, Mały rocznik statystyczny 1992, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1992, s. 55.
  69. ↑ Józef Oleński, Roman Sawiński, Mały rocznik statystyczny 1993, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1993, s. 61.
  70. ↑ Tadeusz Toczyński, Janina Pawlik, Rocznik statystyczny 1995, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 1995, s. 73, ISSN 0079-2780.
  71. ↑ Tadeusz Toczyński, Janina Pawlik, Rocznik statystyczny 1996, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 1996, s. 73, ISSN 0079-2780.
  72. ↑ Tadeusz Toczyński, Halina Dmochowska, Rocznik statystyczny 1997, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 1997, s. 116, ISSN 0079-2780.
  73. ↑ Halina Dmochowska, Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 1999, Zakład Wydawnictw Statystycznych, 1999, s. 116, ISSN 0867-082X.
  74. ↑ Halina Dmochowska, Mały Rocznik Statystyczny 2001, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2001, s. 132, ISSN 0867-082X.
  75. ↑ Tadeusz Toczyński, Halina Dmochowska, Mały Rocznik Statystyczny 2002, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2002, s. 132, ISSN 0867-082X.
  76. ↑ a b c d e f Paweł Ciecieląg, Wyznania religijne w Polsce w latach 2019–2021, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2022, s. 148, ISBN 978-83-67087-17-9 [dostęp 2025-02-06].
  77. ↑ Tadeusz Toczyński, Halina Dmochowska, Mały Rocznik Statystyczny Polski 2003, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2003, s. 136, ISSN 0867-082X.
  78. ↑ Tadeusz Toczyński, Halina Dmochowska, Mały Rocznik Statystyczny Polski 2004, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2004, s. 129, ISSN 1640-3630.
  79. ↑ Tadeusz Toczyński, Halina Dmochowska, Mały Rocznik Statystyczny Polski 2005, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2005, s. 130, ISSN 1640-3630.
  80. ↑ Halina Dmochowska, Mały Rocznik Statystyczny 2006, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2006, s. 130.
  81. ↑ Józef Oleński, Halina Dmochowska, Mały Rocznik Statystyczny Polski 2007, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2007, s. 133, ISSN 1640-3630.
  82. ↑ Józef Oleński, Halina Dmochowska, Mały Rocznik Statystyczny Polski 2008, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2008, s. 133, ISSN 1640-3630.
  83. ↑ Józef Oleński, Halina Dmochowska, Mały Rocznik Statystyczny Polski 2009, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2009, s. 131, ISSN 1640-3630.
  84. ↑ Józef Oleński, Halina Dmochowska, Mały Rocznik Statystyczny Polski 2010, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2010, s. 131, ISSN 1640-3630.
  85. ↑ Halina Dmochowska, Mały Rocznik Statystyczny Polski 2011, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2011, s. 134, ISSN 1640-3630.
  86. ↑ Janusz Witkowski, Halina Dmochowska, Mały Rocznik Statystyczny Polski 2012, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2012, s. 135, ISSN 1640-3630.
  87. ↑ Janusz Witkowski, Halina Dmochowska, Mały Rocznik Statystyczny Polski 2013, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2013, s. 139, ISSN 1640-3630.
  88. ↑ a b Paweł Ciecieląg, Wyznania religijne w Polsce 2012-2014, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2016, s. 70, ISBN 978-83-7027-612-6 [dostęp 2025-02-06].
  89. ↑ Janusz Witkowski, Halina Dmochowska, Mały Rocznik Statystyczny Polski 2013, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2013, s. 135, ISSN 1640-3630.
  90. ↑ Halina Dmochowska, Mały Rocznik Statystyczny Polski 2016, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2016, s. 116, ISSN 1640-3630.
  91. ↑ Dominik Rozkrut, Mały Rocznik Statystyczny Polski 2017, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2017, s. 115, ISSN 1640-3630.
  92. ↑ a b c Paweł Ciecieląg, Wyznania religijne w Polsce w latach 2015–2018, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2019, s. 150, ISBN 978-83-66466-00-5 [dostęp 2025-02-06].
  93. ↑ Dominik Rozkrut, Mały Rocznik Statystyczny Polski 2018, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2018, s. 114, ISSN 1640-3630.
  94. ↑ Dominik Rozkrut, Mały Rocznik Statystyczny Polski 2019, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2019, s. 114, ISSN 1640-3630.
  95. ↑ Dominik Rozkrut, Mały Rocznik Statystyczny Polski 2020, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2020, s. 118, ISSN 1640-3630.
  96. ↑ Dominik Rozkrut, Mały Rocznik Statystyczny Polski 2022, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2022, s. 116, ISSN 1640-3630.
  97. ↑ Dominik Rozkrut, Mały Rocznik Statystyczny Polski 2023, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2023, s. 117, ISSN 1640-3630.
  98. ↑ Grzegorz Gudaszewski, Struktura narodowo-etniczna, językowa i wyznaniowa ludności Polski - Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011, Waszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2015, s. 226, ISBN 978-83-7027-597-6.
  99. ↑ Przynależność wyznaniowa - dane NSP 2021 dla kraju i jednostek podziału terytorialnego [online], stat.gov.pl.

Bibliografia

Protestantyzm w Polsce
Historia
Według regionów
Największe wyznania
Ważniejsze zabytki
Przekłady Biblii
Organizacje
Oświata
Ważniejsze osoby
Quelle: https://pl.wikipedia.org/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Wolnych_Chrze%C5%9Bcijan_w_RP