Jarosław Ładosz
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| profesor nauk humanistycznych | |
| Specjalność: filozofia marksizmu | |
| Alma Mater | |
| Habilitacja | |
| Profesura |
1971 |
| Nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Jarosław Ładosz (ur. 20 października 1924 w Warszawie, zm. 14 listopada 1997[1]) – polski filozof-marksista, logik. Profesor i wieloletni dyrektor Instytutu Filozofii, Socjologii i Logiki Uniwersytetu Wrocławskiego, profesor i dyrektor Instytutu Filozofii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Wydawca dzieł Lenina, prezes Stowarzyszenia Marksistów Polskich (1990–1997).
Życiorys
Syn Janiny Dziarnowskiej i Henryka Ładosza. W okresie międzywojennym był członkiem Czerwonego Harcerstwa (od 1934/5), Pioniera i koła młodzieżowego Polskiej Partii Socjalistycznej. W latach wojny działał w podziemnej organizacji PPS Polscy Socjaliści, a od 1942 w Polskiej Partii Robotniczej i w Gwardii Ludowej. 28 kwietnia 1943 został aresztowany wraz z Wandą Jakubowską i Szymonem Syrkusem. Po uwięzieniu na Pawiaku osadzony w obozach koncentracyjnych: Oświęcim-Brzezinka, Oranienburg, Sachsenhausen i Barth (komando Ravensbürck).
Po zakończeniu wojny i powrocie do kraju studiował matematykę na Uniwersytecie Warszawskim[2], następnie był doktorantem Adama Schaffa w Instytucie Kształcenia Kadr Naukowych[3]. Przewodniczący Związku Akademickiego Młodzieży Polskiej.
W 1971 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, w 1977 – zwyczajnego. Od końca lat siedemdziesiątych redaktor nowej edycji dzieł W.I. Lenina w Polsce. Członek i działacz Polskiego Towarzystwa Filozoficznego, Towarzystwa Krzewienia Kultury Świeckiej. W latach 1981–1983 był członkiem Komisji KC PZPR powołanej dla wyjaśnienia przyczyn i przebiegu konfliktów społecznych w dziejach Polski Ludowej (tzw. komisji Kubiaka)[4]. Od 1990 do śmierci w 1997 prezes Stowarzyszenia Marksistów Polskich, które powstało z jego inspiracji[2]. Wydawca i przewodniczący redakcji lewicowego pisma „Nowe Horyzonty”, które przygotowywali z nim Wiesław Bek, Jan Dziewulski, Władysław Góralski, Jerzy Kraszewski i Zygmunt Najdowski (w latach 1996–1997 ukazały się dwa numery)[5].
Pochowany na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie (kwatera B32-2-29)[1].
Praca naukowa i poglądy
Początkowo zajmował się głównie logiką matematyczną i teorią poznania. Później jego zainteresowania ewoluowały w stronę filozofii i socjologii, które programowo uprawiał jako materializm historyczny i dialektyczny. Ortodoksyjny marksista, znawca dorobku Karola Marksa i tradycji myśli marksistowskiej, historii ruchu robotniczego. Krytyk marksistowskiej scholastyki i apologetyki. W dyskusjach dotyczących socjalizmu w Polsce zajmował stanowisko uznające, że w Polsce nie ma społeczeństwa socjalistycznego, lecz mamy do czynienia ze społeczeństwem okresu przejściowego z dyktaturą proletariatu jako formą organizacji politycznej i państwowej. Podkreślał istnienie w Polsce klas społecznych, sprzeczności, wyzysku i walki ideologicznej i politycznej. Przedmiotem jego krytyki była zarówno ta tendencja w ramach polskiego marksizmu, która nawiązywała do „młodego Marksa” i próbowała rozwijać jego myśl w duchu młodomarksowskiego humanizmu, m.in. Adam Schaff, Marek Fritzhand, jak i socjologizujący nurt empiryczny. Ten ostatni – reprezentowany m.in. przez Jerzego Wiatra, Włodzimierza Wesołowskiego – był przez J. Ładosza traktowany jako marksizm zdegenerowany i jednocześnie apologetyczny wobec status quo. Krytykował także rewizjonistyczny marksizm szkoły poznańskiej i tzw. warszawskiej szkoły historyków idei. Pozostawał pod wyraźnym wpływem francuskiej myśli społecznej: Jeana Piageta oraz Louisa Althussera.
Odznaczenia i nagrody
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1 lutego 1955)[6]
- Order Sztandaru Pracy I. klasy (21 lipca 1977)[7]
- Nagroda „Trybuny Ludu” (1974)[8].
- Nagroda "Trybuny Ludu" I stopnia (1985)[9]
- Nagroda im. Ludwika Waryńskiego (1986) za książkę "Socjalizm i komunizm" ("Iskry", wyd. I 1985)[10]
Dzieła
- Wielowartościowe rachunki zdań a rozwój logiki, Książka i Wiedza, Warszawa 1961
- Współczesne formy walki materializmu z idealizmem, Książka i Wiedza, Warszawa 1965
- Szkice z epistemologii matematyki. Matematyka jako działalność konstruktywna, Książka i Wiedza, Warszawa 1968
- Marksistowska teoria walki klas, Książka i Wiedza, Warszawa 1969
- Dialektyka a społeczeństwo. Wstęp do materializmu historycznego (z S. Kozyrem-Kowalskim), PWN, Warszawa 1972
- Materializm dialektyczny, wyd. II, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1973
- Przedmiot filozofii i jej rola społeczna. Miejsce filozofii w teorii marksistowskiej, Książka i Wiedza, Warszawa 1975
- (red.) Feliks Dzierżyński. Życie i praca, Wojewódzka Rada Związków Zawodowych, Wrocław 1979
- Klasa a zawód, Książka i Wiedza, Warszawa 1980
- Marksizm – rewizjonizm – dogmatyzm, Wyższa Szkoła Nauk Społecznych przy KC PZPR, Warszawa 1984
- Przeciw pustym frazesom, Książka i Wiedza, Warszawa 1984
- Socjalizm i komunizm, Iskry, Warszawa 1985, ISBN 83-207-0706-4
Przypisy
- ↑ a b Wyszukiwarka cmentarna [online], Warszawskie cmentarze [dostęp 2021-11-16].
- ↑ a b Wiesław Mysłek, Wspomnienie o Jarosławie Ładoszu [online], smp.republika.pl, 1998 [zarchiwizowane z adresu 2010-04-16].
- ↑ Aleksandra Jasińska-Kania, [Wywiad] cz. 5, Małgorzata Domosławska (red.), [w:] Świadkowie Epoki [online], Archiwum Instytutu Pileckiego, 9 czerwca 2022 [zarchiwizowane z adresu 2024-11-09].
- ↑ „Trybuna Robotnicza”, nr 177 (11.529), 4-6 września 1981, s. 2.
- ↑ Nowe Horyzonty. Pismo lewicy (1996–1997) [online], Stowarzyszenie Marksistów Polskich [dostęp 2024-11-09] [zarchiwizowane z adresu 2016-06-22].
- ↑ Uchwała Rady Państwa z dnia 1 lutego 1955 r. o nadaniu odznaczeń państwowych (M.P. z 1955 r. nr 50, poz. 504).
- ↑ Nowiny, nr 165 (8951), 22-23-24 lipca 1977, s. 2.
- ↑ Nagrody "Trybuny Ludu" 1974 roku, "Trybuna Ludu", nr 258, 15 września 1974, s. 3.
- ↑ Nagrody "Trybuny Ludu" 1985 r., "Trybuna Ludu", nr 144, 22 czerwca 1985, s. 2.
- ↑ Nagrody im. Ludwika Waryńskiego, "Życie Warszawy", nr 103, 3 maja 1986, s. 2.
Bibliografia
- Współcześni uczeni polscy. Słownik biograficzny, tom II: H–Ł (redaktor naukowy Janusz Kapuścik), Warszawa 1999, s. 697–698 (z fotografią).
- Zdzisław Słowik, Jarosław Ładosz. Uczony o niezłomnych przekonaniach, „Res Humana” (3), 1998, s. 44.
- Damian Winczewski, Dialektyka wiedzy logikomatematycznej w ujęciu Jarosława Ładosza, „Studia Philosophica Wratislaviensia”, 15 (4), 2020, s. 27–47.
Linki zewnętrzne
- Jarosław Ładosz, Materializm dialektyczny – pełny tekst
- Stanisław Kozyr-Kowalski, Jarosław Ładosz, Dialektyka a społeczeństwo – pełny tekst