Ten artykuł dotyczy 1 Korpusu Polskiego PSZ na Zachodzie. Zobacz też: I Korpus Polski - stronę ujednoznaczniającą.

I Korpus

I Korpus Pancerno-Motorowy

Oznaka Korpusu
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	28 września 1940
Rozformowanie	1947
Nazwa wyróżniająca	nie posiadał
Patron	nie posiadał
Tradycje
Święto	nie obchodził
Nadanie sztandaru	nie posiadał
Dowódcy
Pierwszy	gen. dyw. Marian Kukiel
Ostatni	gen. dyw. Stanisław Maczek
Działania zbrojne
obrona przeciwdesantowa Szkocji
Organizacja
Dyslokacja	Edynburg (Moncreiffe House) - HQ
Rodzaj wojsk	wojsko
Podległość	Dowództwo Szkockie (Scottish Command)
Multimedia w Wikimedia Commons

I Korpus (I KP, ang. I Polish Corps) – wyższy związek taktyczny Polskich Sił Zbrojnych w latach 1940–1947.

28 września 1940 roku Naczelny Wódz, gen. broni Władysław Sikorski wydał rozkaz o sformowaniu I Korpusu. Po uzupełnieniu stanu osobowego rekrutami przybyłymi z ZSRR, wspólnie z War Office ustalono nową organizację korpusu (od 1942 I Korpusu Pancerno-Motorowego), w skład którego weszły: 1 Dywizja Pancerna, 1 Samodzielna Brygada Strzelców oraz związki wojsk pomocniczych i służb korpuśnych. Poza I KP pozostała 1 SBS. 5 lutego 1945 Szef Sztabu Naczelnego Wodza gen. dyw. Stanisław Kopański rozkazem L.dz.150/Tjn./Org/45 ustalił skład I Korpusu oraz kolejność ich formowania. Dywizja Grenadierów Pancernych (Kadrowa) została przemianowana na 4 Dywizję Piechoty, w 16 Brygada Pancerna została wydzielona ze składu dywizji grenadierów pancernych i przemianowana na 16 Samodzielną Brygadę Pancerną. Rozpoczęto formowanie jednostek Kwatery Głównej i broni służb I Korpusu Polskiego^[1].

W walkach na froncie zachodnim udział wzięły 1 DPanc i 1 SBS. Po przekazaniu tych jednostek pod dowództwo brytyjskie w ramach PKP rozpoczęto tworzenie nowych jednostek, głównie z Polaków wcielonych przymusowo do Wehrmachtu (zwłaszcza Ślązaków oraz mieszkańców ziem przyłączonych do Rzeszy), którzy dostali się do niewoli alianckiej.

Utworzono dwie nowe wielkie jednostki: 4 Dywizję Piechoty i 16 Samodzielną Brygadę Pancerną, a także wojska i służby pomocnicze, które nie wzięły już udziału w walkach frontowych.

Po zakończeniu wojny część żołnierzy PKP wróciła do kraju, większość znalazła się w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia i pozostała na emigracji.

8 października 1940 r. ustalona została struktura organizacyjna I KP.

• Sztab I Korpusu
• 1 Brygada Strzelców
• 2 Brygada Strzelców
• 3 Brygada Kadrowa Strzelców
• 4 Brygada Kadrowa Strzelców
• 5 Brygada Kadrowa Strzelców
• 7 Brygada Kadrowa Strzelców
• 1 Pułk Czołgów
• 1 Batalion Saperów
• 1 Dywizjon Rozpoznawczy
• 1 Dywizjon Artylerii Ciężkiej
• 1 Kompania Łączności
• 1 Kolumna Samochodowa
• 1 Kolumna Sanitarna
• 1 Park Intendentury
• 1 Park Uzbrojenia
• 1 Park Samochodowy
• Stały Szpital Wojenny Nr 1
• Stały Szpital Wojenny Nr 2

Korpus liczył 3498 oficerów i 10 884 żołnierzy. W związku ze spodziewaną inwazją niemiecką otrzymał za zadanie obronę 200-kilometrowego odcinka wybrzeża od Firth of Forth do Montrose w Szkocji.

3 listopada 1940 r. 2 Brygadę Strzelców przemianowana została na 10 Brygadę Kawalerii Pancernej, która dała początek utworzonej w 1942 1 Dywizji Pancernej (1 DPanc). W lutym 1941 r. przystąpiono do organizacji 8 Brygady Kadrowej Strzelców. Rozkazem z dnia 9 X 1941 4 Brygadę Strzelców przemianowano na 1 Samodzielną Brygadę Spadochronową (1 SBS), która wg założeń polskich miała zostać użyta do wsparcia powszechnego powstania zbrojnego w Polsce. 6 grudnia 1941 r. z brygad kadrowych strzelców 3, 5, 7 została utworzona Brygada Szkolna. Do wiosny 1942 r. ukształtowała się następująca organizacja I KP.

• Sztab I Korpusu
• 1 Brygada Strzelców
• 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
• 10 Brygada Kawalerii Pancernej
• 16 Brygada Czołgów
• Brygada Szkolna
• 1 pułk artylerii ciężkiej
• 1 Batalion Ciężkich Karabinów Maszynowych
• 1 Dywizjon Rozpoznawczy
• Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej
• Batalion Saperów
  • 11 Kompania Saperów
  • 11 Kompania Parkowa Saperów
  • 11 Pluton Rozbrajania Bomb
• 11 Kompania Łączności
• 2 Szwadron Żandarmerii
• 11 Kompania Zaopatrzenia
• 11 Kompania Warsztatowa
• 11 Pluton Parkowy
• Szpital Wojenny Nr 2
• 1 Kolumna Samochodów Sanitarnych
• 11 Kompania Sanitarna
• Pluton Higieny Polowej
• Pralnia Polowa
• Poczta Polowa
• Oddział Zbiórki Materiałowej
• Łaźnia Polowa
• Kasa Polowa
• 11 Sąd Polowy z Aresztem

Taka organizacja przetrwała do wiosny 1943 roku.

Na podstawie rozkazu L.dz. 370/Tjn. Org./43 Naczelnego Wodza z 20 marca 1943 roku zmieniono nazwę:

• I Korpusu Pancerno-Motorowego na „I Korpus”,
• 1 Samodzielnej Brygady Strzelców na „1 Dywizja Grenadierów”,
• Szpitala Wojennego Nr 2 na „Polowy Szpital Ewakuacyjny Nr 1”^[2].

Jesienią 1943 roku 1 Dywizja Grenadierów (kadrowa) została przemianowana na 2 Dywizję Grenadierów Pancernych.

Organizacja 1 Korpusu Polskiego we wrześniu 1943 roku.

• Kwatera Główna I Korpusu
• 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
• 1 Dywizja Pancerna
• 2 Dywizja Grenadierów Pancernych
• 16 Brygada Czołgów

• 1 pułk artylerii ciężkiej
• 1 batalion ciężkich karabinów maszynowych
• 1 Dywizjon Rozpoznawczy
• dywizjon artylerii przeciwlotniczej
• batalion saperów
  • 11 Kompania Saperów
  • 11 Kompania Parkowa Saperów
  • 11 Pluton Rozbrajania Bomb
• 11 Kompania Łączności
• 2 Szwadron Żandarmerii
• 11 Kompania Zaopatrzenia
• 11 Kompania Warsztatowa
• 11 Pluton Parkowy
• Szpital Wojenny Nr 2
• 1 Kolumna Samochodów Sanitarnych
• 11 Kompania Sanitarna
• Pluton Higieny Polowej
• Pralnia Polowa
• Poczta Polowa
• Oddział Zbiórki Materiałowej
• Łaźnia Polowa
• Kasa Polowa
• 11 Sąd Polowy z Aresztem

Organizacja I Korpusu Polskiego od dnia 5 II 1945 na podstawie rozkazu Szefa Sztabu Naczelnego Wodza L.dz.150/Tjn./Org./45^[3].

Kwatera Główna I Korpusu (kompania samochodowa korpusu, 6 szwadron żandarmerii, 25 kompania zaopatrywania)

• jednostki broni i służb I Korpusu
  • 12 batalion łączności,
  • 1 pułk szwoleżerów (kadrowy)
  • 11 pułk artylerii przeciwpancernej (kadrowy)
  • 11 pułk artylerii przeciwlotniczej lekkiej (kadrowy)
  • 2 pułk pomiarów artylerii (kadrowy)
  • 11 batalion saperów (kadrowy)
  • 11 kompania warsztatowa (kadrowa)
• 1 Dywizja Pancerna
• jednostki szczebla korpuśnego dla 1 DPanc
  • 24 kompania zaopatrywania
  • podpark materiałowy 1 DPanc
• 4 Dywizja Piechoty
• 16 Samodzielna Brygada Pancerna

Dowództwo

dowódcy korpusu

• gen. dyw. Marian Kukiel (27 VII 1940 - 6 X 1942)
• gen. bryg. Mieczysław Boruta-Spiechowicz (6 X 1942^[4] - 10 III 1943^[5])
• gen. dyw. Józef Zając (10 III - 12 VIII 1943^[6])
• gen. bryg. Mieczysław Boruta-Spiechowicz (13 VIII 1943 - 10 III 1945^[7])
• p.o. gen. bryg. Rudolf Niemira (10 III - 20 V 1945^[7])
• gen. dyw. Stanisław Maczek (20 V 1945 - 1947)

zastępca dowódcy

• gen. bryg. Gustaw Paszkiewicz (do 10 III 1945^[7])

• gen. bryg. Kazimierz Dworak (1945-1947)
• dowódcy artylerii
  • gen. bryg. Rudolf Niemira (1940–1945)
  • gen. bryg. Stanisław Tatar (VIII 1945 - IV 1947)
• zastępca dowódcy artylerii - płk art. Jan Olimpiusz Kamiński (7 XI 1945 - 18 X 1946)
• dowódcy saperów
  • płk inż. Konstanty Skąpski (X 1941 - VI 1942)
  • ppłk Ludwik Aleksander Turulski (1943-1947^[8]
• szef duszpasterstwa - ks. dziekan Stanisław Sinkowski (II - † 26 X 1942)

Sztab

• szefowie sztabu
  • płk dypl. Jerzy Krubski (do IX 1943)
  • płk dypl. Erwin Więckowski (1943-1945)
  • płk dypl. Jerzy Orski (IV 1945 - IX 1946)

• szefowie Oddziału III Operacyjnego
  • ppłk dypl. Stanisław Kuniczak (V 1944 - II 1945)
  • ppłk dypl. Felicjan Majorkiewicz (1945-1947)
• szef Oddziału IV - ppłk dypl. Władysław Huza (od IV 1941)
• szef Oddziału Współpracy z Lotnictwem – p.o. kpt. geogr. rez. Antoni Walczuk (VII 1944 – X 1945)^[9]
• Referat Propagandy i Oświaty - mjr Otton Laskowski
• szef żandarmerii i regulacji ruchu – mjr żand. Rudolf Klemens (19 X 1945 – 6 IX 1946)

 Osobny artykuł: Barwy broni i służb Polskich Sił Zbrojnych.

• Witold Biegański: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1990, s. 42. ISBN 83-03-02923-1.
• Witold Biegański, Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej, tom 5, Regularne jednostki Wojska Polskiego na Zachodzie, Warszawa 1967,
• Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Warszawa 1991,
• Wojciech Grobelski: Generał brygady Ludwik Mieczysław Boruta-Spiechowicz (1894-1985). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2010. ISBN 978-83-235-0793-2.
• Zbigniew Wawer: Organizacja Polskich Wojsk Lądowych w Wielkiej Brytanii 1940-1945. Warszawa: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, Wydawnictwo Bellona, 1992. ISBN 83-11-08218-9.