Czerniowce
 Rezydencja metropolitów Bukowiny i Dalmacji | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Burmistrz | |||||
| Powierzchnia |
152,753 km² | ||||
| Wysokość |
284 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2021) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+380 37(2) | ||||
| Kod pocztowy |
58000 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
CE | ||||
Położenie na mapie obwodu czerniowieckiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
 48°18′N 25°56′E/48,300000 25,933333
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Czerniowce (ukr. Чернівці, rum. Cernăuți, ros. Черновцы, jid. טשערנאָוויץ, orm. Չերնովեց, niem. Czernowitz/Tschernowitz) – miasto w południowo-zachodniej części Ukrainy w Bukowinie północnej nad Prutem. Siedziba obwodu czerniowieckiego.
Historia
Pierwsza wzmianka historyczna o mieście pochodzi z 1408. Wykopaliska wskazują, że w XII wieku istniała tu osada. Od połowy XIV wieku część Mołdawii, często najeżdżanej przez Tatarów i Turków. Od XVI wieku miasto wraz z całą Mołdawią znajdowało się pod zwierzchnością Turcji. W 1509 zostało spustoszone przez oddziały hetmana wielkiego koronnego Mikołaja Kamienieckiego w odwecie za najazd hospodara mołdawskiego Bogdana Ślepego na rejon Tarnopola i Podhajec.
Miasto zostało przyłączone do Austrii w 1775, a w 1849 stało się stolicą Księstwa Bukowiny – kraju koronnego Cesarstwa Austrii. W drugiej połowie XIX wieku liczne osadnictwo niemieckie. W latach 1866–1874 oraz 1887–1905 burmistrzem miasta był Antoni Kochanowski, drugi po Jakubie von Pietrowiczu Polak na tym stanowisku.
W 1875 powstał Uniwersytet w Czerniowcach imienia Franciszka Józefa, gdzie nauczano w językach: niemieckim, rumuńskim i ukraińskim, z licznym udziałem studentów żydowskich[2].
Podczas I wojny światowej zajęte przez Rosjan w kwietniu 1916 roku, przez półtora roku było na linii frontu. W latach 1918–1940 należało do Rumunii.
W 1930 roku miasto miało 112 427 mieszkańców, a skład narodowościowy przedstawiał się następująco: Żydzi 38%, Rumuni 27%, Niemcy 15%, Ukraińcy (Rusini) 10%, Polacy 8%, Rosjanie 1,3%. W liczbie Polaków ujęto też kilkuset polskich Ormian.
Latem 1940 roku przyłączone do ZSRR. W latach 1941–1944 ponownie należało do Rumunii. Zdobyte przez Armię Czerwoną w 1944 r. Polscy mieszkańcy Czerniowców zostali w 1945 przewiezieni do Prudnika, gdzie utworzono im getto na ul. Młyńskiej[3]. W latach 1945–1991 część Ukraińskiej SRR w ramach ZSRR, od 1991 roku należy do Ukrainy i jest stolicą obwodu czerniowieckiego. Według spisu z 2001 roku Ukraińcy stanowili 79,9% (189 tys.), Rosjanie 11,3% (26,7 tys.), Rumuni 6,1% (14,4 tys.) oraz Polacy 0,6% (1408). W 2004 roku miasto miało 228 tys. mieszkańców.
Zabytki
- cerkiew Narodzenia Najświętszej Bogurodzicy z 1767 r.
- Dom Niemiecki
- Dom Polski
- Dom Rumuński w stylu modernistycznym
- Dom Żydowski
- Hotel Bristol
- Hotel Palace
- kościół ormiańskokatolicki konsekrowany w 1879 r. (konsekrowany przez arcybiskupa Grzegorza Romaszkana)
- kościół rzymskokatolicki Najświętszego Serca Jezusa z lat 1891–1894 (jezuitów)
- kościół rzymskokatolicki Podwyższenia Krzyża Świętego wzniesiony w latach 1786–1814
- Kościół rzymskokatolicki św. Antoniego (tzw. "kolejowy"), wybudowany w latach 1905-1908
- pałac metropolitów Bukowiny obecnie Uniwersytet w Czerniowcach wraz z budynkiem dawnego seminarium i cerkwi seminaryjnej, obecnie gmach zespołu architektonicznego
- ratusz
- sobór Zstąpienia Ducha Świętego z lat 1844–1864
- stacja kolejowa
- synagoga Tempel wybudowana w latach 1873–1878 w stylu mauretańskim według projektu Juliana Zachariewicza; od 1959 r. mieści kino „Żowteń” (październik), w 90. latach XX w. przemianowana na „Czerniowce”
- teatr z 1905 r. (według projektu architektów Fellnera i Hellmera – na wzór teatru w Fürth)
- trzy cerkwie drewniane z XVII i XVIII w.
Teatr i muzyka
- Czerniowiecki Ukraiński Teatr Muzyczno-Dramatyczny im. Olhy Kobylańskiej[4]
- Czerniowiecki Regionalny Teatr Lalek
- Duchowne Centrum Sztuki „Hołos”
- Filharmonia w Czerniowcach[5]
Muzea
- Czerniowieckie Muzeum Krajoznawcze
- Czerniowieckie Muzeum Sztuki
- Czerniowieckie Regionalne Muzeum Ludoznawcze[6]
- Muzeum Awiacji i Kosmonautyki[7]
- Muzeum Historii i Kultury Żydów Bukowiny w Czerniowcach
- Muzeum Literackie Jurija Fedkowycza
- Muzeum Literackie Olhy Kobylańskiej
- Muzeum Wołodymyra Iwasiuka[8]
Sport
Miasto jest siedzibą klubu piłkarskiego Bukowyna Czerniowce. Przed wojną w Czerniowcach istniało kilka klubów piłkarskich m.in. rumuński Dragoș Vodă Czerniowce, polski Polonia Czerniowce czy żydowski Maccabi Czerniowce.
Osoby związane z Czerniowcami
- Rose Ausländer (1901–1988), poetka liryczna
- Paul Celan (1920–1970), poeta niemieckojęzyczny
- Kazimierz Feleszko (1938–2001), prof. dr hab., językoznawca slawista i macedonista
- Feliks Fürth[9] (1907-), burmistrz miasta
- Bohdan Stepan Kermach (ur. 1997)[10][11], burmistrz miasta
- Mila Kunis (ur. 1983), aktorka filmowa i telewizyjna
- hr. Pac, prezydent Bukowiny, honorowy obywatel Czerniowiec[12]
- Eduard Reiss (1905–1907), dr, burmistrz miasta
Miasta partnerskie
Salt Lake City, Stany Zjednoczone
Konin, Polska
Suczawa, Rumunia
Nacerat Illit, Izrael
Saskatoon, Kanada
Klagenfurt am Wörthersee, Austria
Podolsk, Rosja
Düsseldorf, Niemcy- Mannheim, Niemcy
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2021 року [online] [dostęp 2021-07-31] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-26] (ukr.).
- ↑ Czerniowce. Historia społeczności. Wirtualny Sztetl. [dostęp 2020-06-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-03)]. (pol.).
- ↑ Tadeusz Kukiz, Prof. Kazimierz Feleszko i jego wspomnienia o Prudniku, „Ziemia Prudnicka”, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 118.
- ↑ www.dramtheater.cv.ua
- ↑ www.filarmoniya.cv.ua/ua/. filarmoniya.cv.ua. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-11)]..
- ↑ skansenbuk.cv.ua. skansenbuk.cv.ua. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-23)]..
- ↑ aeroluxe.com.ua.
- ↑ ivasyuk.org.ua.
- ↑ Pięćsetlecie stolicy Bukowiny. „Nowości Illustrowane”. 39, s. 3–4, 26 września 1908.
- ↑ Ratusz. lvivcenter.org. [dostęp 2016-06-23].
- ↑ Kronika. Nowy burmistrz w Czerniowcach. „Nowa Reforma”, s. 2, nr 244 z 30 maja 1907.
- ↑ Kronika. „Kurjer Lwowski”. Nr 54, s. 4, 23 lutego 1892.
Linki zewnętrzne
- Oficjalna strona miasta
- Radziecka mapa topograficzna 1:100 000. sunsite.berkeley.edu:8085. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-09)].
- Czerniowce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 831.
- Historia Żydów w Czerniowcach. sztetl.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-03)]. na portalu Wirtualny Sztetl
- Archiwalne widoki miasta w bibliotece Polona
| Obwody | |
|---|---|
| Republika autonomiczna | |
| Miasta wydzielone | |
| Miasta obwodowe |
