Agata Sycylijska
| dziewica i męczennica | |
 Św. Agata, mal. Guercino (XVI w.) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Czczona przez | |
| Wspomnienie | |
| Atrybuty |
chleb, dom w płomieniach, korona w rękach, odcięte piersi na misie, kość słoniowa, pochodnia, płonąca świeca[1] |
| Patronka |
Sycylii, miasta Katanii, San Marino, Palermo, chorych na raka piersi, męczenników, ofiar tortur, ofiar gwałtów, ochrony przed pożarami, trzęsieniami ziemi, klęskami żywiołowymi, erupcji wulkanów, piekarzy, górników, ludwisarzy, sztuki i artystów |
| Szczególne miejsca kultu | |
Agata Sycylijska, św. Agata, Agata z Katanii (cs. мученица Агафия; ur. 235, zm. 5 lutego 251) – dziewica i męczennica chrześcijańska, święta Kościoła katolickiego i prawosławnego.
Żywot
Zgodnie z opisem męczeństwa powstałym prawdopodobnie w VI wieku, tzw. Passio Sanctae Agathae, Agata pochodziła ze znamienitego sycylijskiego rodu[2]. Urodziła się w 235 roku w Katanii[3]. Po przyjęciu wiary chrześcijańskiej postanowiła żyć w dziewictwie. Gdy odrzuciła rękę prefekta Katanii Kwincjana, oddano ją do domu rozpusty. Mimo to zachowała dziewictwo i nie wyparła się Chrystusa[4].
Kiedy cesarz Decjusz rozpoczął prześladowania chrześcijan, Kwincjan jako jedną z pierwszych postawił przed sądem Agatę. Skazano ją na tortury, podczas których odcięto jej piersi[5]. Z nastaniem niespodziewanego trzęsienia ziemi namiestnik nakazał zaprzestania tortur, dostrzegając w tym karę Bożą. Ostatecznie Agata poniosła śmierć rzucona na rozżarzone węgle. Według innych opracowań namiestnik przerażony trzęsieniem ziemi, które nastąpiło, gdy Agatę rzucono na rozżarzone węgle i skorupy, uciekł i utopił się w rzece, natomiast męczenniczka zmarła w więzieniu 5 lutego 251 roku[3][6]. Jej ciało zostało pogrzebane przez chrześcijan poza miastem[3].
Kult świętej
W rok po jej śmierci nastąpił wielki wybuch Etny. Lawa nie zalała miasta gdyż została zatrzymana tuż przed nim przy pomocy całunu z grobu Świętej, którym przykryto płynącą lawę[6]. To cudowne ocalenie przypisywano wstawiennictwu Agaty. Z prośbą o uratowanie domów i dobytku gromadzili się u grobu męczenniczki również poganie[3][4].
Już w V wieku święta Agata była wymieniana w kanonie mszalnym[4].
- Dzień obchodów
Wspomnienie liturgiczne Agaty męczennicy w Kościele katolickim obchodzone jest 5 lutego[7] natomiast Kościół prawosławny wspomina ją 5/18 lutego, tj. 18 lutego według kalendarza gregoriańskiego[5]. W tym dniu błogosławi się chleb, sól, wodę, które mają zapobiegać pożarom, szczególnie od pioruna[6].
Jej znajdujące się w Katanii relikwie umieszczono w relikwiarzu, który w każdą rocznicę jej śmierci obwożony jest po mieście w uroczystej procesji.
Jej wizerunek znajduje się na Orderze Świętej Agaty, a dzień 5 lutego jest świętem państwowym w San Marino[8].
- Patronat
Jest świętą, do której chrześcijanie zwracają się przy zagrożeniach związanych z ogniem i pożarami; ma również chronić Sycylię przed wybuchami Etny.
Patronuje przede wszystkim zawodom związanym z ogniem: kominiarzom, ludwisarzom, odlewnikom, a także z powodu męczeńskiej śmierci – pielęgniarkom. Jest również orędowniczką w chorobach piersi.
- Ikonografia
W ikonografii chrześcijańskiej św. Agata przedstawiana jest w długiej sukni[6]. Jej atrybuty to chleb, dom w płomieniach, kleszcze, korona wieniec męczeństwa, kość słoniowa symbol czystości, niewinności i siły moralnej, a także krzyż, nożyczki, nóż, palma męczeństwa, obcięte piersi w misie jako symbol tortur i jej męczeństwa, św. Piotr i dziecko niosące światło, którzy według legendy ukazali się jej w celi, płonąca świeca i pochodnia symbole Chrystusa, skorupy, rozżarzone węgle, wybuchająca Etna[6].
- Sanktuaria
W Rzymie ku czci św. Agaty papież Symmachus (zm. 514) wystawił okazałą bazylikę, w 593 kolejną świątynię poświęcił jej Grzegorz I, a Grzegorz II (zm. 731) wystawił ku jej czci trzeci rzymski kościół przy bazylice św. Chryzogona na Zatybrzu[3].
Zobacz też
- św. Agnieszka
- kult świętych
- męczennicy wczesnochrześcijańscy
- modlitwa za wstawiennictwem świętego
- święci i błogosławieni Kościoła katolickiego
- święci prawosławni
- święta Agata – inne postaci świętych o imieniu Agata
- Święta Agata – obraz Francisco de Zurbarána
Uwagi
- ↑ liturgia katolicka oraz prawosławna według kalendarza juliańskiego
- ↑ prawosławna liturgia według kalendarza gregoriańskiego
Przypisy
- ↑ Wiesław Aleksander Niewęgłowski: Leksykon świętych. Warszawa: Świat Książki, 2006, s. 31. ISBN 978-83-247-0574-0.
- ↑ Sant’Agata Martire. www.arciconfraternitadelcarmine.it. [dostęp 2025-02-05]. (wł.).
- ↑ a b c d e Wincenty Zaleski SDB: Święci na każdy dzień. Wyd. IV. Warszawa: Wydawnictwo Salezjańskie, 2008, s. 117-118. ISBN 978-83-7201-353-8. OCLC 750053554.
- ↑ a b c Henryk Fros SJ, Franciszek Sowa: Księga imion i świętych. T. 1: A-C. Kraków: WAM • Księża Jezuici, 1997, kol. 50-52. ISBN 83-7097-271-3. OCLC 830132402.
- ↑ a b Jarosław Charkiewicz: Męczennica Agata. Cerkiew.pl.
- ↑ a b c d e Marecki i Rotter 2009 ↓, s. 41-42.
- ↑ Święta Agata. Brewiarz, 2011-01-25.
- ↑ Aleksandra Pronińska, Historia San Marino, [w:] Historia małych krajów Europy, Wrocław: Ossolineum, 2002, s. 497.
Bibliografia
- Józef Marecki, Lucyna Rotter: Jak czytać wizerunki świętych leksykon atrybutów i symboli hagiograficznych. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2009. ISBN 978-83242-0910-1. (pol.).