Zygmunt Unrug

Rodzina	Unrugowie
Data i miejsce urodzenia	1676 Międzychód
Data śmierci	1 maja 1732
Ojciec	Krzysztof Unrug
Matka	Bogumiła Jaskólecka
Żona	Beata Szarlota Luiza Gorzeńska
Dzieci	Chryzostom Zygmunt Krzysztof Zygmunt

Zygmunt Unrug (ur. 1676 w Międzychodzie, zm. 1 maja 1732) – polski szlachcic z rodu Unrugów, dyplomata, protestant (brat czeski). Absolwent szkoły w Lesznie, następnie Uniwersytetu we Frankfurcie, prześladowany z powodów religijnych.

Urodził się w 1676. Był synem Krzysztofa Unruga (1624–1689) herbu własnego, właściciela Międzychodu i Kargowej, starosty gnieźnieńskiego i wałeckiego oraz Bogumiły Jaskóleckiej herbu Zaremba. Po ojcu odziedziczył Poniec, Kawcze, Szelejewo i Zduny. Ożenił się z Beatą Szarlotą Luizą Gorzeńską herbu Nałęcz. Mieli dwóch synów: Chryzostoma Zygmunta i Krzysztofa Zygmunta (1728–1768), późniejszego generała armii koronnej^[1].

Był pułkownikiem armii koronnej, a od 1698 starostą gnieźnieńskim. W 1705 potwierdził pacta conventa Stanisława Leszczyńskiego^[2]. Przyczynił się do detronizacji Augusta II Sasa, ujawniając jego tajne listy. W 1708 król Stanisław Leszczyński wysłał go do Berlina by wybadał nastawienie Fryderyka I do Polski i chęć ewentualnej mediacji pruskiej, między konfederacją sandomierską a zwolennikami Stanisława. Ponieważ Unrug ani nie obiecywał ustępstw terytorialnych, ani nie uznawał w imieniu RP królewskiego tytułu Fryderyka (Królestwo Prus powstało w 1701 a Rzeczpospolita go nie uznawała), spotkał się z chłodnym przyjęciem. Fryderyk nie miał zamiaru złamać sojuszy ze Szwedami z 1703 i 1707. Ostatecznie Leszczyńskiemu pomagał w mediacji ze Szwedami poseł francuski w Polsce Jean Louis d’Usson de Bonnac.

W 1715 został przez Trybunał Główny Koronny w Piotrkowie skazany na śmierć za wywód teologiczny uznany za bluźnierczy. Orzeczono następującą karę:

Chodziło o znajdujące się w jego silva rerum zdanie zacytowane z dzieł pewnego katolickiego księdza (żyjącego w XVII w.), wyrwane z kontekstu a przede wszystkim celowo przeinaczone przez oskarżyciela Andrzeja Potockiego (tryb pytający przedstawiono sędziom jako twierdzący, co w istotny sposób zmieniło sens owej myśli). Obawiając się kaźni zmuszony był uciec z kraju^[4] .

W jego obronie stanęła szlachta (zarówno dysydencka jak i część katolickiej) oraz niektórzy z katolickich biskupów, w tym nuncjusz apostolski abp Vincenzo Santini w imieniu papieża Innocentego XIII, a także Uniwersytet Paryski. Na Sejmie 1726 przy okazji rozpatrywania innych skarg przeciw Trybunałowi, uchwalono jego Korekturę, ponowiono ustawy z lat 1627 i 1638 zabraniające Trybunałowi wydawać wyroki bez oparcia ich na obowiązującym prawie (zwane vim legis sapiunt, łac. uchodzące za mające moc prawa)^[5], wyrok skazujący anulowano^[6], jedynie sprawę jego majątku (skonfiskowanego i w części przyznanego oskarżycielowi) odłożono na przyszły Sejm (który został zerwany)^[7]. Ostatecznie wyrokiem z 9 marca 1741 Trybunał oddalił pretensje oskarżycieli do tej części majątku, którą jego rodzina zdołała odzyskać^[4] .

• Kronika Polski. pod red.: A. Nowak. Kraków: Wydawnictwo Kluszczyński, 2005, s. 314.
• Historia Dyplomacji Polskiej. Tom II 1572–1795. pod red.: Zbigniew Wójcik. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1982, s. 362.
• Aleksander Kraushar: Sprawa Zygmunta Unruga: epizod historyczny z czasów saskich 1715–1740. Kraków: Gebethner i Spółka, 1890.

• Zygmunt Unrug, Listy do Dawida Cassnusa 1721-1722, Archiwum Państwowe w Poznaniu, Akta Braci Czeskich.