Zygmunt Bohdanowski

Zygmunt Bończa

„Bohdan” „Bończa”

major
Data i miejsce urodzenia	30 października 1893 Dyneburg
Data i miejsce śmierci	11 października 1943 KL Auschwitz
Przebieg służby
Lata służby	1916–1939
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Wojsko Polskie
Formacja	I Korpus Polski
Jednostki	RIK Wołkowysk
Stanowiska	rejonowy inspektor koni
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa Kampania wrześniowa
Odznaczenia

Zygmunt Bohdanowski, ps. „Bohdan”, „Bończa” (ur. 30 października 1893 w Dyneburgu, zm. 11 października 1943 w KL Auschwitz) – major artylerii Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari

Urodził się 30 października 1893 w rodzinie Stanisława (wyższy oficer armii rosyjskiej, poległym w czasie wojny rosyjsko-japońskiej w 1905) i Zofii ze Sztarków. Uczył się w Kijowie od 1905 w Korpusie Kadetów w którymi w 1912 otrzymał świadectwo dojrzałości. Student na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki w Rydze^[1], gdzie należał do Korporacji Akademickiej Welecja.

Służył w armii rosyjskiej od września 1916, w której awansował na stopień chorążego. Od października 1917 oficer 1, a później 3 Brygady Artylerii I Korpusu Polskiego w Rosji. Dostał się dwa razy do niewoli radzieckiej, ale dwukrotnie z niej uciekł. W lipcu 1918 został zdemobilizowany, a następnie powrócił do kraju^[1].

W Wojsku Polskim służył od listopada 1918, początkowo w 1. baterii 8 pułku artylerii polowej^[1] w Rembertowie^[2], a od połowy tego miesiąca w 5. baterii, która została wydzielona ze składu pułku i później nazywana „odrębną baterią”^[3][4]. 23 grudnia 1918 został formalnie przyjęty do Wojska Polskiego z byłych Korpusów Wschodnich i byłej armii rosyjskiej, z zatwierdzeniem posiadanego stopnia podporucznika^[5]. 5 stycznia 1919 wyjechał z baterią na „Odsiecz Lwowa”, a następnie wziął udział w obronie miasta^[6].

Od czerwca 1919 w 5 dywizjonie artylerii konnej. Początkowo był w nim dowódcą plutonu, od października 1919 I oficerem baterii, a następnie od lutego 1921 dowódcą baterii. W miesiącach kwiecień – październik 1923 w Szkole Strzelań Artylerii w Toruniu ukończył kurs dowódców dywizjonów. W maju 1924 został przeniesiony do 12 dywizjonu artylerii konnej w Ostrołęce na stanowisko pełniącego obowiązki kwatermistrza^[7][1]. 1 grudnia 1924 został mianowany majorem ze starszeństwem z 15 sierpnia 1924 i 71. lokatą w korpusie oficerów artylerii^[8]. Po awansie został zatwierdzony na stanowisku kwatermistrza^[9]. W listopadzie 1927 został przeniesiony do 9 pułku artylerii polowej w Białej Podlaskiej na stanowisko dowódcy I dywizjonu^[10][11], a z dniem 1 sierpnia 1929 przeniesiony do 21 pułku artylerii polowej w Białej na stanowisko dowódcy dywizjonu^[12][13]. W sierpniu 1935 został przeniesiony na stanowisko rejonowego inspektora koni^[14]. Na tym stanowisku pozostawał do 1939^[15]. W czasie kampanii wrześniowej był szefem sztabu Grupy gen. Wacława Przeździeckiego^[1].

Od października 1939 w Warszawie w konspiracji, gdzie był współorganizatorem Tajnej Armii Polskiej i od początku 1940 dowódcą II batalionu (Warszawa–Śródmieście). Od marca 1940 komendant Okręgu Warszawa-Miasto TAP pod pseudonimem „Bohdan”. W styczniu 1941 po utworzeniu Konfederacji Zbrojnej pozostał komendantem Okręgu Warszawa-Miasto. 9 września 1941 został aresztowany na rogu ul. Marszałkowskiej i Koszykowej, a następnie więziony na Pawiaku. Pracował tam w tzw. dużych warsztatach^[1]. 17 kwietnia 1942 wywieziony do obozu koncentracyjnego Auschwitz^[16], gdzie włączył się do działalności konspiracyjnej. Przewidywany był na dowódcę utworzonego przez por. Witolda Pileckiego Związku Organizacji Wojskowej gdyby wybuchły walki w obozie. Na Pawiaku i w Auschwitz występował pod nazwiskiem Zygmunt Bończa. 11 października 1943 został rozstrzelany pod ścianą śmierci bloku XI^[1] wraz z 54 więźniami, oskarżony o spisek wojskowy w obozie^[17] .

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 3087 (1921)^[18]
• Krzyż Walecznych (1920)^[19]
• Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1938)^[20][21]
• Medal Niepodległości (9 listopada 1932)^[22][23]
• Odznaka Pamiątkowa Więźniów Ideowych^[24]
• Medal Zwycięstwa^[19]

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-01-07].
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Andrzej Krzysztof Kunert: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1945 T. 2. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1987, s. 37. ISBN 83-211-0739-7.
• Stanisław Kraszewski: Zarys historji wojennej 8-go pułku artylerii polowej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Witold Płotnicki: Zarys historji wojennej 5-go dywizjonu artylerii konnej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Księga Jazdy Polskiej. Bolesław Wieniawa-Długoszowski (red.) Bronisław Rakowski (red.) Władysław Dziewanowski (red.) Karol Koźmiński (red.) Stanisław Strumph-Wojtkiewicz (red.) Stanisław Ostoja-Chrostowski (red.) Stanisław Haykowski (ilust.). Warszawa: Zakłady Graficzne Instytutu Wydawniczego „Biblioteka Polska”, 1938.
• Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2021-08-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-11)].