Zwierzyniec (województwo świętokrzyskie)
| wieś | |
 Zwierzyniec, widok od strony Szańca | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
41 |
| Kod pocztowy |
28-100[4] |
| Tablice rejestracyjne |
TBU |
| SIMC |
0233247[5] |
Położenie na mapie gminy Busko-Zdrój  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
Położenie na mapie powiatu buskiego  | |
 50°30′46″N 20°42′42″E/50,512778 20,711667[1]
| |
Zwierzyniec – wieś w Polsce, położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie buskim, w gminie Busko-Zdrój[6].
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa kieleckiego.
Przez wieś przechodzi zielony szlak turystyczny z Wiślicy do Grochowisk.
Integralne części wsi
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0233253 | Górka | część wsi |
Historia wsi Zwierzyniec
31 sierpnia 2008
Wieś Zwierzyniec, zwana wcześniej Zwierzeniec powstała na przełomie XVIII i XIX wieku, a dokładniej w latach 1762-1806, po wykarczowaniu lasu, który jeszcze 1762 roku porastał to miejsce. Pierwszymi mieszkańcami wsi byli członkowie rodzin: Pietryków, Czerskich i Jarosów[8].
Wspomnieć należy jednak, że osadnictwo dotyczące okolic wsi sięga epoki średniowiecza. W czasie prowadzonych w XX wieku badań archeologicznych, na wzgórzu położonym około 500 metrów na wschód od wsi odkryto grodzisko stożkowe pochodzące prawdopodobnie z XIII-XIV w.[9][10].
W 1845 roku wieś administracyjnie należała do gminy Szaniec, okręgu szydłowskiego, powiatu stopnickiego, guberni radomskiej[11]. i mieszkało w niej 9 zagrodników, czyli rolników, gospodarujących na 96 morgach i 200 prętach ziemi. Dalszy rozwój wsi nastąpił w 1864 roku i był związany z uwłaszczeniem chłopów. Wieś w tym czasie liczyła 16 zagrodników którzy gospodarowali na 165 morgach i 82 prętach ziemi[12]. Kolejny przyrost areału rolnego Zwierzyńca nastąpił w 1888 roku za zrzeczenie się praw serwitutowych ciążących na majątku Szaniec, wieś otrzymała ekwiwalent w postaci 70 morgów i 149 prętów ziemi leżącej w polu zwanym „Pod Nartami”. Nie był to jednak ostatni przyrost areału, bowiem pole zwane „Za Szosą” otrzymane za zrzeczenie się serwitutu ciążącego z kolei na folwarku Elżbiecin mieszkańcy podzielili między siebie w 1931 roku[13].
Nielegalne nauczanie dzieci we wsi w czasie zaboru rosyjskiego prowadził Andrzej Wilczyński, a legalne Anna Bernhard, która jednak zrezygnowała z funkcji nauczycielki w 1917 roku. W okresie dwudziestolecia międzywojennego, okupacji niemieckiej i początkach PRL działał we wsi młyn wodny prowadzony przez Józefa Kańskiego. W 1939 roku wieś liczyła 33 domy i 190 osób[14]. W 1934 roku mieszkańcy wsi ufundowali kamienną figurę przedstawiającą postać Jezusa Chrystusa stojącego na cokole, na rozstaju dróg. Koszty zakupu pokryte zostały ze składek mieszkańców i z odszkodowania od koła łowieckiego[15].
W czasie II wojny światowej z inicjatywy Szczepana Koruby powstała we wsi komórka ruchu oporu Batalionów Chłopskich w sile drużyny. Członkowie tej organizacji brali udział między innymi w rozbiciu więzienia w Pińczowie latem 1944 roku, a Szczepan Koruba dowodził plutonem w potyczce pod Skorzowem[16].
Dnia 31 lipca 1944 roku na wschód od wsi Zwierzyniec, przy skrzyżowaniu drogi Busko – Chmielnik, z drogą Szaniec – Kołaczkowice miała miejsce bitwa oddziału Armii Krajowej dowodzonego przez Mieczysława Łaganowskiego pseudonim „Wilga” z oddziałem armii niemieckiej[17]. Pod koniec tego roku we wsi zakwaterowały oddziały z 69 Dywizjonu Grenadierów Ludowych Pospolitego Ruszenia cofającej się armii niemieckiej zmuszając mieszkańców Zwierzyńca i okolicznych miejscowości do kopania umocnień polowych na wschód od wsi Zwierzyniec[18].
W 1984 roku mieszkańcy wsi czynem społecznym wznieśli budynek sklepu i świetlicy wiejskiej[19], co upamiętnia wmurowana w ścianę budynku tablica z napisem, cyt:
1984 OBIEKT TEN WZNIEŚLI CZYNEM SPOŁECZNYM MIESZKAŃCY WSI ZWIERZYNIEC
W 1993 roku z inicjatywy Witolda Domagały powstała w Zwierzyńcu Ochotnicza Straż Pożarna licząca w dniu założenia 30 członków[20].
W dniu 6 września 2009 roku, w czasie ogólnopolskich dożynek w Częstochowie delegacja mieszkańców wsi Zwierzyniec wraz z wieńcem dożynkowym reprezentowała gminę Busko-Zdrój. 5 września 2010 r. delegacja wsi Zwierzyniec również uczestniczyła w Ogólnopolskich Dożynkach Jasnogórskich prezentując swój kolejny wieniec dożynkowy[21].
Osoby związane ze Zwierzyńcem
- Bożentyna Pałka-Koruba – wojewoda świętokrzyski w latach 2007-2015[22].
- Szczepan Koruba – rodowity zwierzynianin, działacz ruchu ludowego, obrońca Helu, żołnierz Batalionów Chłopskich[23].
- Jan Olrych Szaniecki - dziedzic wsi Zwierzyniec, obrońca chłopów, poseł na sejm, minister sprawiedliwości w Rządzie Narodowym[24].
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 162556
- ↑ Wieś Zwierzyniec w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-10-10], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1616 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2013-04-16].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Robert Zwierzyniecki, Zarys historii wsi Zwierzyniec, Kraków 2016, s. 8
- ↑ Elżbieta Dąbrowska, Studia nad osadnictwem wczesno średniowiecznym ziemi wiślickiej, Wrocław-Warszawa-Kraków 1963, s. 300
- ↑ Dariusz Kalina, Szaniec-dziedzictwo kulturowe, Szaniec - Kielce 2016, s. 32
- ↑ Jarosław Swajdo, Między Wisłą a Pilicą. Dzieje podziałów administracyjnych w regionie kielecko-radomskim do 1975 roku, Kielce 2005, s. 18
- ↑ Robert Zwierzyniecki, Zarys historii wsi Zwierzyniec, Kraków 2016, s. 24
- ↑ Robert Zwierzyniecki, Zarys historii wsi Zwierzyniec, Kraków 2016, s. 28
- ↑ Robert Zwierzyniecki, Zarys historii wsi Zwierzyniec, Kraków 2016, s. 61
- ↑ Leszek Marciniec, Sołectwa gminy Busko Zdrój, Kielce 2003, s. 265
- ↑ Franciszek Faliszewski, Kartki z przeszłości ruchu ludowego w byłym powiecie stopnickim, Warszawa 1965, s. 132
- ↑ Leopold Wojnakowski, Z dala od Wykusu, Łódź 1988, s. 195
- ↑ Wojciech Borzobohaty, Jodła.Okręg radomsko-kielecki ZWZ-AK 1939-1945, Warszawa 1988, s. 466
- ↑ Fąfara Eugeniusz, Zielony Sztandar 105/1984, We wsi Zwierzyniec. Nie stronią od żadnej roboty.
- ↑ Robert Zwierzyniecki, Zarys historii wsi Zwierzyniec, Kraków 2016, s. 62
- ↑ Goniec Buski. Informator Urzędu Miasta i Gminy w Busku-Zdroju Nr 7, 2010,s.7,8.
- ↑ Bożentyna Pałka-Koruba nowym wojewodą. echodnia.eu, 29 listopada 2007. [dostęp 2014-12-04].
- ↑ Leszek Marciniec, Więzi i korzenie, Kraków 2016, t. 2, s. 28
- ↑ Dariusz Kalina, Szaniec-dziedzictwo kulturowe, Szaniec - Kielce 2016, s. 54
Bibliografia
- Dariusz Kalina: Szaniec - dziedzictwo kulturowe. Kielce: 2016. ISBN 978-83-946090-0-9.
- Elżbieta Dąbrowska: Studia nad osadnictwem wczesnośredniowiecznym ziemi wiślickiej. Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1965.
- Franciszek Faliszewski: Kartki z przeszłości ruchu ludowego w byłym powiecie stopnickim. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1965.
- Jarosław Swajdo: Między Wisłą a Pilicą. Dzieje podziałów administracyjnych w regionie kielecko-radomskim do 1975 roku. Kielce: Agencja JP s.c., 2005. ISBN 83-88874-89-6.
- Leopold Wojnakowski: Z dala od Wykusu. Kielce: Wydawnictwo Łódzkie, 1988. ISBN 83-218-0620-1.
- Leszek Marciniec: Sołectwa gminy Busko Zdrój. Kielce: Wydawnictwo Ponidzie Press, 2003. ISBN 83-911732-4-0.
- Leszek Marciniec: Więzi i korzenie. Kielce-Busko Zdrój: Ludowe Towarzystwo Naukowo-Kulturalne, 2001. ISBN 83-881-61030-2.
- Robert Zwierzyniecki: Zarys historii wsi Zwierzyniec. Kraków: 2016. ISBN 978-83-8104-376-2.
- Wojciech Borzobohaty: Jodła. Okręg radomsko-kielecki ZWZ-AK. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1988. ISBN 83-211-0901-2.
- Fąfara Eugeniusz, Zielony Sztandar 105/1984, We wsi Zwierzyniec. Nie stronią od żadnej roboty.
- Ligiecki Adam, Echo Dnia 171/2001, Wielkie święto w małym Zwierzyńcu.
