Związek Piłki Ręcznej w Polsce

Akronim	ZPRP
Dyscypliny	piłka ręczna
Data założenia	3 kwietnia 1926
Prezes	Sławomir Szmal
Siedziba	Warszawa
Adres	ul. Puławska 300a
Członkostwo
IHF	od 11 lipca 1946
EHF	od 17 listopada 1991
Prowadzone kadry
Kadry mężczyzn	piłka ręczna mężczyzn
Kadry kobiet	piłka ręczna kobiet
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Związek Piłki Ręcznej w Polsce (oficjalny skrót ZPRP) – ogólnokrajowy związek sportowy (stowarzyszenie), działający na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, posiadający osobowość prawną, będący jedynym prawnym reprezentantem polskiej piłki ręcznej (7-osobowej, plażowej, zarówno mężczyzn, jak i kobiet we wszystkich kategoriach wiekowych) w kraju i za granicą. Założony w 1956 r. na bazie funkcjonującego od 1928 r. Polskiego Związku Gier Sportowych.

Od 11 lipca 1946 członek IHF (jeden z założycieli), a od 17 listopada 1991 członek EHF (jeden z założycieli).

Od 2000 r. w ramach ZPRP działa 16 wojewódzkich związków piłki ręcznej:

Początki tej dyscypliny sportu w Polsce (wówczas jeszcze bez oficjalnej nazwy „piłka ręczna”) sięgają jesieni 1917 r., gdy to na terenie obozu jenieckiego w Szczypiornie (wówczas wsi, obecnie dzielnicy Kalisza) niemieccy strażnicy zapoznali internowanych tam żołnierzy Legionów Polskich (podoficerów i szeregowców I oraz III Brygady) z zasadami gry, wymyślonej przez ich rodaka Konrada Kocha (tj. w wersji 11-osobowej na otwartych boiskach). Pierwotnie ok. 4000 osadzonych tam Polaków planowało dla zabicia czasu uprawiać coraz popularniejszy futbol, jednak wobec braku warunków zdecydowali się na grę szmacianą piłką w handball.

Od nazwy owej miejscowości wziął się polski synonim gry – szczypiorniak, w języku potocznym powszechnie używany do połowy lat 60. (częściej nawet, niż oficjalna nazwa – „piłka ręczna”). W kwestii formalnej, nazwa ta tyczy się jednak tylko – nieuprawianej już obecnie – wersji niemieckiej (tj. 11-osobowej na otwartych boiskach), bowiem właśnie taką praktykowano w Szczypiornie. Znana dziś i jedyna oficjalnie uznawana – odmiana duńska, czyli 7-osobowa, nosi wyłącznie nazwę „piłka ręczna”.

Po zakończeniu I wojny światowej i odzyskaniu przez Polskę niepodległości dyscyplina ta stopniowo zaczęła rozpowszechniać się na terenie niemal całego kraju. Stało się tak głównie za sprawą błyskawicznego rozwoju lekkoatletyki – obok piłki nożnej, najpopularniejszej dyscypliny w II Rzeczypospolitej. Toteż w ramach Polskiego Związku Lekkiej Atletyki – już od wczesnych lat 20. XX wieku – prowadzono gry sportowe uzupełniające trening ogólnorozwojowy (m.in. koszykówkę, siatkówkę, palanta i właśnie szczypiorniaka). Liczba zawodników je uprawiających systematycznie rosła, więc już na początku 1925 r. utworzono w Katowicach Polski Związek Palanta i Gier Ruchowych (PZPiGR), który zjednoczył ich miłośników. W 1926 r. wprowadził on do swego statutu punkt o organizacji nowych dyscyplin sportowych (w tym piłki ręcznej). 3 kwietnia 1926 PZPiGR zmienił swą nazwę na Polski Związek Gier Ruchowych (PZGR) obejmujący m.in. szczypiorniaka. Na początku 1928 r. PZGR został zastąpiony przez nowo powstały Polski Związek Gier Sportowych (PZGS) z siedzibą w Warszawie, co uznaje się za początek piłki ręcznej w Polsce w zorganizowanej formie. W tym samym roku brał on czynny udział w zakładaniu Międzynarodowej Amatorskiej Federacji Piłki Ręcznej (IAHF) – poprzedniczce IHF, zaś w 1930 r. zorganizował premierową edycję mistrzostw Polski (MP) mężczyzn drużyn 11-osobowych na otwartych boiskach (tzw. wersja niemiecka), kontynuowane później corocznie – z przerwą wojenną – do 1966 r. Po raz pierwszy MP dla zespołów 7-osobowych (tzw. odmiana duńska) przeprowadzono w 1939 r. (kobiety) i w 1955 r. (mężczyźni), a od sezonu 1956/57 odbywają się one w formie ligowej. Od 1967 r. MP odbywają się już wyłącznie z udziałem drużyn 7-osobowych. W międzyczasie (1936 r.) PZGS przekształcił się w Polski Związek Piłki Ręcznej (PZPR). W czasach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej – z uwagi na założenie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej o identycznym akronimie – zmieniono nazwę centrali na Polski Związek Koszykówki, Siatkówki i Szczypiorniaka (PZKSS), a w 1956 r. na Związek Piłki Ręcznej w Polsce (ZPRP), pod którą centrala szczypiorniaka funkcjonuje do dziś. 11 lipca 1946 PZKSS brał udział w zebraniu założycielskim Międzynarodowej Federacji Piłki Ręcznej – IHF.

Z czasem utworzono męską reprezentację narodową, która 27 lutego 1958, zremisowanym 14:14 meczem przeciwko Finlandii zadebiutowała w rozgrywanych w NRD mistrzostwach świata wersji 7-osobowej (MŚ). Była to pierwsza wielka impreza międzynarodowa z udziałem „biało-czerwonych” szczypiornistów, którzy dwa dni później odnieśli swe pierwsze zwycięstwo w turnieju rangi oficjalnej, pokonując 25:11 Hiszpanię, a ostatecznie ukończyli je na 5. miejscu.

Kadra żeńska do MŚ awansowała po raz pierwszy rok wcześniej – na premierowy czempionat globu, rozgrywany w Jugosławii, ulegając 13 lipca 1957 w debiucie gospodyniom 3:11 i zajmując w nich ostatecznie 7. pozycję (pierwsze zwycięstwo 16 lipca 1957 4:1 nad Szwecją).

Jednak największe sukcesy tej dyscypliny w Polsce przypadły na lata 70. oraz 80. i dotyczyły wyłącznie handballu w wydaniu męskim. 30 lipca 1976 po dramatycznym i zakończonym dogrywką meczu o brązowy medal Igrzysk Olimpijskich w Montrealu, podopieczni Janusza Czerwińskiego i Stanisława Majorka ograli 21:18 RFN, sięgając po pierwszy w dziejach medal szczypiorniaka „nad Wisłą”. Na najniższym stopniu podium Polacy stanęli również 7 marca 1982, po zwycięstwie 23:22 nad Danią w mistrzostwach świata, rozgrywanych w RFN.

W międzyczasie triumfy święciły również polskie zespoły klubowe. W sezonie 1977/78 do finału Pucharu Europy (obecna Liga Mistrzów) awansował Śląsk Wrocław, ulegając w nim 22:28 mistrzowi NRD – SC Magdeburg. Dekadę później dwukrotnie z rzędu wyczyn ów powtórzyło Wybrzeże Gdańsk. W edycji 1985/86 minimalnie lepsza okazała się jugosłowiańska Metaloplastika Šabac, która po przegranej 29:24 w Gdańsku, u siebie odrobiła z nawiązką stratę, wygrywając 30:23 i sięgając po najcenniejszy z europejskich pucharów. Rok później w decydującym starciu gdańszczanie nie dali rady mistrzom ZSRR – CSKA Mińsk (32:24 oraz 25:30). Później w Lidze Mistrzów bez większych sukcesów grywały Iskra Kielce, Wisła Płock, a także Wybrzeże Gdańsk.

Kobiecy szczypiorniak może pochwalić się 4. miejscem Mistrzostw Świata 2013 oraz piątymi miejscami Mistrzostw Świata 1973 i Mistrzostw Europy 1998. „Biało-czerwone” nigdy nie zdołały zakwalifikować się do igrzysk olimpijskich. W latach 90. i na początku XXI wieku spore osiągnięcia zanotowały jednak piłkarki Montexu Lublin, które parokrotnie wywalczyły awans do Ligi Mistrzyń – osiągając w niej dwukrotnie ćwierćfinał (w edycjach 1999/2000 i 2001/02) – a w sezonie 2000/01 (14 maja 2001), po ograniu chorwackiej Podravki Koprivnica, zdobyły Puchar EHF (zwycięstwo w Lublinie 28:21 i remis 24:24 na wyjeździe). Był to pierwszy i jedyny – jak do tej pory – triumf polskiego zespołu klubowego piłki ręcznej w którymkolwiek z europejskich pucharów, a drugi w historii polskiego sportu (po wygraniu przez Płomień Milowice PEMK siatkarzy w sezonie 1977/78).

Od połowy lat 80. trwał postępujący regres piłki ręcznej. Wpływ na taki stan rzeczy miało przede wszystkim wycofanie się Polski z udziału w Igrzyskach Olimpijskich w Los Angeles i uniemożliwienie występu w turnieju olimpijskim męskiej kadrze szczypiornistów, do którego zakwalifikowała się ona po sportowej walce w 1983. Od tego momentu znacznie ograniczono środki finansowe na działalność rodzimego „światka” handballowego, choć po części niemal od zawsze wśród halowych gier zespołowych znacznie popularniejsze były w Polsce koszykówka, a zwłaszcza siatkówka. 17 listopada 1991 ZPRP znalazł się w grupie krajowych federacji tworzących EHF. 5 lipca 2004 stery w centrali objął nowy zarząd z biznesmenem Markiem Budziakiem jako prezesem. Z czasem jednak okazało się, iż nie potrafi on znaleźć wspólnego języka „ze środowiskiem”, co rodziło nowe konflikty. Dodatkowo w centrali trwała kontrola Ministerstwa Sportu oraz istniała groźba wprowadzenia kuratora. 19 czerwca 2005 przeciwko prezesowi związku wystąpili również zawodnicy męskiej kadry narodowej, podczas zwycięskiego (32:26) spotkania barażowego o awans do mistrzostw Europy 2006 ze Szwecją w olsztyńskiej hali Urania. Toteż podczas nadzwyczajnego zjazdu ZPRP, który odbył się 15 stycznia 2006 w Warszawie, delegaci postanowili odwołać cały ówczesny zarząd wraz z jego prezesem, wybierając na miejsce Marka Budziaka byłego szefa Polskiej Konfederacji Sportu Andrzeja Kraśnickiego. Znaczący sukces przyszedł zaskakująco szybko. Podczas rozgrywanych w 2007 r. w Niemczech mistrzostw świata Polacy awansowali do wielkiego finału (ulegli w nim gospodarzom), czym nawiązali do sukcesów z 1974 r. (4. miejsce) i 1982 r. Medale mistrzostw świata (dwa brązowe) zdobyli jeszcze w 2009 i 2015. W 2009 r. stali się pierwszą polską reprezentacją w sportach zespołowych, która stawała na podium dwóch kolejnych światowych czempionatów.

Od 2010 r. sponsorem strategicznym związku jest Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA.

26 października 2024 Sławomir Szmal został wybranym nowym Prezesem Związku Piłki Ręcznej w Polsce na lata 2024-2028^[1].

• Reprezentacja Polski w piłce ręcznej kobiet
• Reprezentacja Polski w piłce ręcznej mężczyzn
• Mistrzostwa Polski w piłce ręcznej kobiet
• Mistrzostwa Polski w piłce ręcznej mężczyzn
• Superliga polska w piłce ręcznej kobiet
• Superliga polska w piłce ręcznej mężczyzn
• Puchar Polski w piłce ręcznej kobiet
• Puchar Polski w piłce ręcznej mężczyzn

• Oficjalna strona internetowa ZPRP (pol.)