Znachor

Autor	Tadeusz Dołęga-Mostowicz
Typ utworu	powieść
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Polska
Język	polski
Data wydania	1937
poprzednia brak następna Profesor Wilczur
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach

Znachor – powieść Tadeusza Dołęgi-Mostowicza z 1937 roku. Dzieło to powstało początkowo jako scenariusz filmowy. Kiedy jednak scenariusz odrzucono, autor przerobił go na powieść.

Treścią jest historia renomowanego chirurga, profesora Rafała Wilczura, który pewnego dnia dowiaduje się, że jego ukochana żona Beata odeszła z kochankiem, zabierając ich córeczkę Marysię. Zrozpaczony włóczy się po mieście i pada ofiarą bandytów. Ciężko pobity doznaje amnezji. Nie wiedząc, kim jest, tuła się po wioskach, chwytając się dorywczych prac. W końcu przyjmuje go pod swój dach wiejski gospodarz i Wilczur, już jako Antoni Kosiba, rozpoczyna swoją znachorską działalność. Po udanej operacji kalekiego syna gospodarza zyskuje sławę wielkiego uzdrowiciela. Miejscowy lekarz, zazdrosny o sukces, grozi mu sądem za nielegalne wykonywanie praktyki lekarskiej...

Sukces powieści zachęcił autora do napisania kontynuacji losów profesora Wilczura. W 1939 roku wydana została powieść Profesor Wilczur przedstawiająca jego dalsze losy.

W 1936 roku pisarz przebywający w majątku Piwnickich w Sikorzu, odwiedził z gospodarzami w ramach wycieczki oddaloną o 10 km wieś Radotki, w której znajdował się młyn wodny. Przyjmował w nim pacjentów jeden z pracowników młyna, miejscowy zielarz i znachor nazwiskiem Różycki. Liczni pacjenci woleli leczyć się u znachora niż u drogich i mało skutecznych lekarzy^[1].

Krótko wcześniej, w 1935 w dzienniku "ABC", z którym Dołęga-Mostowicz współpracował, ukazała się notatka o lekarzu, doktorze Ferdynandzie Dolanim, absolwencie uczelni medycznej w Brukseli, który w małopolskiej wsi Borek został aresztowany za znachorstwo. Dolani zataił posiadanie dyplomu doktora medycyny, ponieważ znachorom powodzi się lepiej niż lekarzom.

Historie te zainspirowały pisarza, a Radotki stały się pierwowzorem Radoliszek, które autor przeniósł jednak do północno-wschodniej Polski, na Wileńszczyznę i tereny białoruskie, skąd sam pochodził^[1].

Wątek pobicia doktora Wilczura mógł nawiązywać do przeżyć pisarza, który za krytykę władz został pobity w 1927 roku.

• Znachor – film polski z 1937 roku w reżyserii Michała Waszyńskiego (w roli głównej Kazimierz Junosza-Stępowski)
• Znachor – film polski z 1982 roku w reżyserii Jerzego Hoffmana (w roli głównej Jerzy Bińczycki)
• Znachor – film polski z 2023 roku w reżyserii Michała Gazdy (w roli głównej Leszek Lichota)^[2]

• Tadeusz Dołęga-Mostowicz Znachor, wyd. Rytm, 2010
• JarosławJ. Górski JarosławJ., Parweniusz z rodowodem. Biografia Tadeusza Dołęgi-Mostowicza, Warszawa: Iskry, 2021, ISBN 978-83-244-1086-6 . Brak numerów stron w książce

• Znachor w serwisie Wolne Lektury
• Znachor (wyd. 1938) Tom 1, Tom 2 w bibliotece Polona