Zbrodnia w Pawlikówce

Tablica Pomnika ofiar zbrodni dokonanej na obywatelach polskich przez OUN-UPA wymieniająca Pawlikówkę
Państwo	Polska (okupowana przez III Rzeszę)
Miejsce	Pawlikówka
Data	5–7 kwietnia 1944
Liczba zabitych	124
Typ ataku	ludobójstwo
Sprawca	Ukraińska Powstańcza Armia
Położenie na mapie Polski w 1939 Pawlikówka
49°06′06,1″N 24°31′59,8″E/49,101694 24,533278
Multimedia w Wikimedia Commons

Zbrodnie w Pawlikówce – zbrodnie dokonane w dniach 5-7 kwietnia 1944 r. na polskich mieszkańcach wsi Pawlikówka, położonej w powiecie kałuskim województwa stanisławowskiego, podczas niemieckiej okupacji tych ziem. Zbrodni dopuścił się oddział Ukraińskiej Powstańczej Armii.

Przed II wojną światową Pawlikówka liczyła około 300 gospodarstw, w których mieszkało około 1500 osób. Skład narodowościowy był mieszany, połowę mieszkańców stanowili Polacy, połowę Ukraińcy. Polacy mieszkali głównie w samej Pawlikówce oraz w przysiółku Budostan. Ukraińcy przeważali w przysiółkach Baranówka i Czeryszenka.

Pierwszą ofiarą w Pawlikówce był gospodarz o nazwisku Gurdak, zabity w lipcu 1943 roku. Pod wpływem doniesień o narastaniu fali mordów ukraińskich nacjonalistów, Polacy w Pawlikówce przystąpili do kopania schronów i ziemianek mających być schronieniem w trakcie napadu UPA. Często nocowano w tych ziemiankach oraz w pobliskim lesie, jednak trudne warunki pogodowe zniechęcały do takiego zachowania.

 Osobny artykuł: Czystka etniczna w Małopolsce Wschodniej.

Wkrótce przed napadem na wieś niektórzy Ukraińcy ostrzegali Polaków przed oddziałem UPA, który przekroczył Dniestr i zbliżał się do Pawlikówki.

Według wspomnień zgromadzonych przez Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, w nocy z 5 na 6 kwietnia 1944 roku (czasem podawana jest data 4/5 kwietnia) Pawlikówkę zajął oddział UPA. Napastnicy podpalali polskie domostwa i strzelali do napotkanych osób. Niebroniona ludność polska kryła się w piwnicach, ziemiankach i schronach, pozostali ukrywali się w zabudowaniach ukraińskich bądź uciekali w kierunku pobliskiego lasu. Intruzi, wśród których rozpoznano kilku Ukraińców z Pawlikówki, zajmowali się także grabieżą mienia Polaków oraz wykrywaniem schronów. Do środka wrzucano granaty. Nachodzono także domy ukraińskie szukając ukrywających się Polaków. Oddział UPA opuścił Pawlikówkę następnego dnia po południu.

Następnej nocy UPA powtórzyła napad paląc ocalałe polskie domy i mordując kolejnych Polaków.

Zdaniem Sz. Siekierki, H. Komańskiego i E. Różańskiego w obu napadach zginęło 124 Polaków, w tym 89 znanych z nazwiska^[1]. Łącznie spalono około 100 polskich gospodarstw. Odnotowano pojedyncze przypadki powstrzymywania się napastników przed zabijaniem kobiet i dzieci.

Po zbrodni ocalali Polacy zbiegli do Kałusza. Niektórym rodzinom udało się indywidualnie pochować zabitych. Większość ciał leżała na miejscu zbrodni przez około 2 tygodnie, po czym miejscowi Ukraińcy pochowali je w zbiorowej mogile na tutejszym cmentarzu greckokatolickim.

Fakt zbrodni ukraińskich nacjonalistów w Pawlikówce potwierdza śledztwo IPN (sygn. akt S 10/01/Zi)^[2].

• Rzeź wołyńska

• HenrykH. Komański HenrykH., SzczepanS. Siekierka SzczepanS., EugeniuszE. Różański EugeniuszE., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w Województwie Stanisławowskim 1939–1946, Wrocław: ALTA 2, 2008, 155-156; 170; 183; 187; 188; 191; 192; 199; 200; 213, ISBN 978-83-85865-13-1, OCLC 261139661 .
• Ewa Siemaszko: Wieś na Kresach Południowo-Wschodnich pod dwiema okupacjami. Martyrologia Wsi Polskich. [dostęp 2013-02-10]. (pol.).

• Wystawa ludobójstwa dokonanego na Polakach przez OUN-UPA na Kresach Południowo-Wschodnich II RP 1939-1947; powiat Kałusz. Stowarzyszenie Upamiętniania Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów we Wrocławiu. [dostęp 2013-02-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-24)]. (pol.).