Zbawiciel świata

Salvator Mundi

Autor	Leonardo da Vinci
Rodzaj	malarstwo religijne, portret
Data powstania	1510–1515
Medium	olej na drewnie
Wymiary	66 × 47 cm
Miejsce przechowywania
Lokalizacja	kolekcja prywatna
Multimedia w Wikimedia Commons

Zbawiciel świata (łac. Salvator Mundi) – obraz olejny^[1] namalowany w latach 1510–1515^[2] na desce przez Leonarda da Vinci dla króla Francji Ludwika XII^[1].

Istnieją dwie wersje obrazu: Zbawiciel świata z Abu Zabi oraz Zbawiciel świata (ex de Ganay), przypisywany Leonardowi i jego współpracownikom^[3].

Zbawiciel świata z Abu Zabi przedstawia Jezusa z prawą ręką wzniesioną do błogosławieństwa, a w drugiej trzymającego kulę z kwarcu, symbolizującą Ziemię. Kula nie załamuje światła ani nie zniekształca obrazu. Wśród ekspertów trwają dyskusje, czy Leonardo świadomie tak namalował kulę, czy dopuścił się błędu, pomimo dużej wiedzy z zakres optyki^[4]. Motyw ten był wówczas popularny w malarstwie francuskim i flamandzkim^[5]. Jest on ubrany w tradycyjnie przypisywane mu szaty w barwach czerwonej i błękitnej^[6]. Zbawiciel świata to obraz olejny, namalowany na desce orzechowej^[7]. o wymiarach ok. 60 na 40 cm^[6].

Obraz mógł zamówić Ludwik XII i jego żona Anna Bretońska między 1508 a 1513 rokiem^[8]. O obrazie mógł wspominać uczeń Leonarda Giacomo Caprotti w swoim spisie majątku^[9]. Data powstania obrazu jest sporna^[10].

Po śmierci żony Ludwika XII Anny Bretońskiej, obraz został podarowany zakonowi w jej rodzinnym Nantes^[11]. W 1650 roku królowa Anglii Henryka Maria de France oglądała obraz i zamówiła u Václava Hollara grawerowaną kopię^[11][9]. W 1990 roku obraz kupił brytyjski kolekcjoner baron de Lareinty^[9][11]. Wówczas przypuszczono, że obraz namalował Giovanni Boltraffio^[2]. Uważano również, że w 1900 roku sprzedano kopię wykonanej przez Boltraffia kopii^[12].

W 1902 roku obraz zakupiła hrabina de Béhague. Kolejnymi właścicielami byli siostrzeniec hrabiny i jego syn^[5], markiz^[1] Jean Louis de Ganay^[5]. W 1958 roku obraz na aukcji w domu aukcyjnym Sotheby’s nabył sir Francis Cook^[1], który zapłacił za niego niecałe 100 dolarów^[12].

Od 2005 roku obraz był własnością marszanda Roberta Simona z Nowego Jorku^[13]. Obraz kupił za 10 tys. dolarów. Później obraz nabył Szwajcar Yves Bouvier^[14] za niecałe 80 milionów dolarów^[15]. Następnie Szwajcar sprzedał dzieło Rosjaninowi Dmitrijowi Rybołowlewowi^[14] za 127 milionów dolarów^[2]. 15 listopada 2017 roku obraz został wystawiony na aukcji przez ówczesnego właściciela, rosyjskiego miliardera, w nowojorskim domu aukcyjnym Christie’s^[14]. Został sprzedany za kwotę 400 mln dolarów (razem z premią dla sprzedającego w wysokości 50,3 mln dolarów)^[2], co czyni Zbawiciela świata dziełem sztuki sprzedanym za największą sumę w historii^[14][16].

Przez długi czas uważano, że obraz jest kopią pracy namalowanej przez Giovanniego Boltraffia, jednego z uczniów Leonarda. Podczas prac przygotowawczych do uruchomienia monograficznej wystawy prac Leonarda w National Portrait Gallery w Londynie organizatorzy zwrócili się do czterech włoskich specjalistów od malarstwa Leonarda da Vinci o ekspertyzę dotyczącą autorstwa pracy. Po odrestaurowaniu, usunięciu przeróbek i oczyszczeniu obrazu^[6] w lipcu 2011 roku ogłoszono, że obraz bezsprzecznie jest autorstwa Leonarda da Vinci, co spowodowało wzrost jego wartości do 120 milionów funtów^[1]. W 2021 roku kuratorzy muzeum Prado orzekli, że obraz nie został namalowany przez Leonarda^[17].

Po raz pierwszy obraz został wystawiony w okresie od 9 listopada 2011 do 5 lutego 2012 roku w ramach wystawy Leonardo da Vinci – malarz na dworze mediolańskim w London National Gallery^[6].

Obecnie obraz należy do księcia koronnego Arabii Saudyjskiej Muhammada ibn Salmana^[11].

• Walter Isaacson: Leonardo da Vinci. Kraków: Insignis Media, 2019. ISBN 978-83-66071-41-4.
• Alessandro Vezzosi: Leonardo da Vinci. Malarstwo: nowe spojrzenie. Kielce: Jedność, 2019. ISBN 978-83-8144-143-8.