Zamach na Jamesa Garfielda

Zabójstwo prezydenta USA
Państwo	Stany Zjednoczone
Dystrykt	Dystrykt Kolumbii
Miejsce	Waszyngton
Data	2 lipca 1881
Godzina	9.30
Liczba zabitych	1 (James Garfield)
Liczba rannych	0
Typ ataku	zabójstwo polityczne i ideologiczne
Sprawca	Charles J. Guiteau
Położenie na mapie Dystryktu Kolumbii miejsce zdarzenia
Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych miejsce zdarzenia
38°53′42″N 77°02′12″W/38,895000 -77,036667
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Zamach na Jamesa Garfielda – wydarzenie w historii Stanów Zjednoczonych, mające miejsce 2 lipca 1881 roku w Waszyngtonie, w wyniku którego zginął dwudziesty prezydent USA James Abram Garfield^[1]. Sprawcą zamachu był prawnik, Charles Julius Guiteau^[2].

Podczas trwającej w 1880 roku kampanii prezydenckiej Partia Republikańska chciała, by o reelekcję ubiegał się Rutherford Hayes^[1]. Kiedy jednak ten odmówił, frakcja konserwatywna („Stalwarts”) chciała desygnować na trzecią kadencję Ulyssesa Granta^[1]. W wyniku powstałego impasu, kandydatem został James Garfield^[1].

Zabójca Garfielda, Charles Guiteau, był z zawodu prawnikiem i teologiem^[3]. W wyniku niepowodzeń w interesach i działalności religijnej w 1880 zaangażował się w politykę^[3]. Związał się z konserwatywnym skrzydłem Republikanów, które lobbowało kandydaturę Granta, a było w opozycji do Garfielda^[4]. Po zaakceptowaniu kandydatury tego ostatniego, Guiteau zmienił pogląd i poparł kandydaturę Garfielda^[4]. Napisał wówczas esej pt. „Garfield przeciw Hanckockowi” (Winfield Hancock był kandydatem Demokratów)^[4]. Będąc przekonanym o walnym przyczynieniu się do zwycięstwa Garfielda, Guiteau pisał liczne listy do Białego Domu, w których wyrażał oczekiwania nadania mu lukratywnego stanowiska^[4]. 8 marca 1881 został on przyjęty przez samego prezydenta, który uznał Guiteau za człowieka niekompetentnego i niezrównoważonego^[5]. Prawnik zabiegał wówczas o stanowisko konsula we Francji, jednak prezydent zdecydowanie odmówił^[5]. 14 maja sekretarz stanu James Blaine wyrzucił z Białego Domu Guiteau, mówiąc „Proszę nie rozmawiać ze mną na temat stanowiska w paryskim konsulacie, tak długo jak Pan żyje.”^[6]. Wydarzenia te zaważyły o zamiarze zamordowania Garfielda^[5].

Rozgoryczony Guiteau, twierdząc że Bóg nakazuje mu zabić prezydenta, zakupił rewolwer British Buldog, kaliber 44^[6]. 23 maja napisał ostatni list do Garfielda, żądając dymisji Blaine’a i grożąc jemu i całej Partii Republikańskiej^[6]. Niecały miesiąc później, 16 czerwca, napisał list, w którym stwierdził, że postanowił zabić prezydenta, jednak uważał, że „nie jest to morderstwem a polityczną koniecznością”^[7]. Początkowo planował zabić prezydenta przed Białym Domem, lecz uznał, że miejsce to jest zbyt niebezpieczne^[7]. Ponowną okazją do dokonania zamachu miał Guiteau 12 czerwca, kiedy to obserwował Garfielda w kościele; uznał jednak, że ucierpieć mogą też niewinne osoby i zrezygnował z tego pomysłu^[7]. Kilkakrotnie także śledził prezydenta, idącego z żoną Lucretią, jednak widok schorowanej pierwszej damy sprawiał, że zamachowiec odstępował od swoich zamiarów^[7]. Kolejną szansę Guiteau miał 1 lipca, jednak, jak później stwierdził, było wówczas gorąco i czuł się zbyt zmęczony^[7]. Zamachu dokonał następnego dnia^[2].

2 lipca James Garfield miał zamiar pojechać do Nowej Anglii i spędzić tam czas z rodziną^[5]. Około godziny ósmej przybył do niego sekretarz stanu, James Blaine, który miał odwieźć prezydenta na dworzec kolejowy Baltimore and Potomac Railroad^[8]. Wraz z Garfieldem i Blainem byli także dwaj synowie prezydenta: Harry i James, a także sekretarz wojny Robert Todd Lincoln (syn Abrahama Lincolna)^[8].

Charles Guiteau przybył na dworzec kolejowy wcześnie rano^[9]. Przyjechał tam dorożką, a dorożkarzowi powiedział pół-żartem, że ten odwiezie go potem do więzienia^[9]. W pobliskim kiosku zdeponował paczkę ze swoją autobiografią, a następnie udał się do toalety, by sprawdzić, czy rewolwer jest sprawny^[9]. Gdy zobaczył przybyłego na dworzec prezydenta, zaszedł go od tyłu i oddał do niego dwa strzały^[5]. Krzyknął wówczas „Należę do frakcji Stalwarts. Teraz prezydentem Stanów Zjednoczonych jest Arthur.”^[1]. Widząc broń, Garfield zdołał jedynie wykrzyknąć „Mój Boże. Co to jest?”^[10]. Pierwsza z kul podziurawiła jedynie płaszcz, natomiast druga z nich utknęła w plecach prezydenta^[10].

Niezwłocznie po zamachu przeniesiono rannego Garfielda na wyższe piętro dworca i ułożono na materacu^[10]. Niedługo potem przybył miejscowy lekarz, dr Smith Townshend, który orzekł, że jedna kula drasnęła ramię, natomiast druga znajduje się pomiędzy 10. a 11. żebrem^[10]. Wkrótce potem przewieziono prezydenta do Białego Domu, gdzie nad jego zdrowiem czuwało szesnastu lekarzy^[11]. Według nich, rokowania były złe – uważali, że Garfield nie przeżyje do następnego dnia^[11]. Pomimo tego, stan rannego się poprawił, a on sam cały czas pozostawał przytomny^[11]. Podawano mu wówczas morfinę, chininę, opium i mocne trunki^[11]. Zdrowiu prezydenta nie służyła także upalna pogoda^[12]. Przez cały czas lekarze usiłowali zlokalizować kulę w ciele prezydenta – szukano jej za pomocą rąk i niesterylnych instrumentów^[12]. Ponieważ nie było wówczas aparatów Rentgena, poproszono Alexandra Grahama Bella, o skonstruowanie urządzenia, które umożliwiłoby lokalizację kuli^[12]. Pomimo kilku prób, m.in. 26 i 31 lipca, sztuka ta nie udała się^[12]. Nieudane zabiegi lekarzy doprowadziły w końcu do rozwinięcia się infekcji i ogólnego osłabienia organizmu rannego^[13]. W konsekwencji u Garfielda pojawiała się okresowo wysoka gorączka^[14]. Ponieważ pogoda stawała się coraz bardziej dokuczliwa, 6 września przewieziono prezydenta do Elberon w New Jersey^[14]. Lekarze nie zdołali jednak powstrzymać rozwijającej się infekcji, w wyniku której prezydent dostał zapalenia płuc, a następnie ataku serca^[14]. James Garfield zmarł 19 września 1881^[2].

Wkrótce potem odbyły się uroczystości pogrzebowe: w Elberon i w Waszyngtonie^[5]. Pochówek miał miejsce w Cleveland, gdzie spoczęło ciało prezydenta^[5].

Według współczesnych lekarzy i biografów, życie prezydenta można było uratować^[13]. Lekarze, usiłując usunąć kulę, posługiwali się niesterylnymi przyrządami, co doprowadziło do rozwoju infekcji^[13]. Jak się okazało, organizm prezydenta wytworzył torbiel, która uczyniła samą kulę nieszkodliwą dla zdrowia^[13].

Charles J. Guiteau został zatrzymany i aresztowany, niemal natychmiast po zamachu, przez oficera policji, Patricka Kearneya^[10]. Zaraz po śmierci Garfielda Guiteau został oskarżony o zabójstwo^[15]. W procesie, który rozpoczął się 24 września, jego pełnomocnikiem był jego szwagier, George Scoville^[15]. Proces przyciągnął uwagę opinii publicznej, gdyż Guiteau konsekwentnie zakłócał prowadzenie rozpraw^[15]. Utrzymywał, że działa w imieniu Boga, wdawał się w polemiki, zarówno z obroną, jak i z oskarżeniem, a także obrażał świadków^[15]. Pomiędzy rozprawami przebywał w St. Elizabeth Hospital; dwukrotnie usiłowano na nim dokonać samosądu^[15]. Obrońcy usiłowali dowieść, że oskarżony jest niespełna władz umysłowych i powoływali w tym celu licznych biegłych psychiatrów^[16]. Sam Guiteau konsekwentnie utrzymywał, że jest w pełni poczytalny i działał w imieniu Boga^[16]. W przemówieniu skierowanym do ławy przysięgłych 21 stycznia 1882 powiedział: „Powieszenie człowieka w moim stanie psychicznym, będzie trwałą hańbą narodu amerykańskiego”^[16]. 4 dni później sędzia Walter Cox ogłosił wyrok, skazujący zamachowca na śmierć przez powieszenie^[16]. Wyrok został wykonany w Waszyngtonie 30 czerwca 1882^[16].

Wskutek śmierci Garfielda, nowym prezydentem został dotychczasowy wiceprezydent Chester Arthur^[2]. W wyniku słów wykrzykniętych przez Guiteau w chwili zamachu pojawiły się spekulacje, jakoby Arthur był zamieszany w spisek na życie prezydenta^[17]. Nie znajdują one jednak potwierdzenia w rzeczywistości, ponieważ nie ma przekonujących dowodów, przemawiających za tą tezą^[17]. Arthur okazał się być reformatorem administracji państwowej^[18]. Było to szczególnie zaskakujące dla frakcji „Stalwarts”, która wspierała wcześniej Arthura. Nowy prezydent musiał jednak odciąć się od dawnych sprzymierzeńców, aby odsunąć od siebie podejrzenia o współudział w zamachu^[18]. Wydarzenia, które doprowadziły do śmierci Garfielda, spowodowały uchwalenie w 1883 roku uchwały autorstwa George’a Pendletona – „Pendelton Civil Sernice Act”^[18]. Regulowała ona sposób zatrudniania urzędników w administracji państwowej – powstała Komisja ds. Administracji Państwowej, która nie była zależna od departamentów gabinetu^[18].

• Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki. Warszawa: ISKRY, 2002. ISBN 83-207-1682-9.
• Longin Pastusiak: Zamachy na prezydentów USA. Warszawa: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7232-951-6.
• Andrzej Bartnicki: Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki. T. 3: 1848-1917. Warszawa: PWN, 1995. ISBN 83-01-11894-6.
• George Brown Tindall, David E. Shi: Historia Stanów Zjednoczonych. Poznań: Zysk i S-ka, 2002. ISBN 83-7150-709-7.