Zakarpacki Szlak Turystyczny

Dane szlaku
Państwo	Ukraina
Województwo	Obwód zakarpacki
Początek	Wielkie Berezne
Przez	Bieszczady Wschodnie, Połonina Borżawa, Gorgany, Połonina Czerwona, Świdowiec, Czarnohora
Koniec	Howerla
Kolor znakowania	czerwony
Długość	315 km
Typ	szlak pieszy

Zakarpacki Szlak Turystyczny (ukr. Закарпатський туристичний шлях, ЗТШ, Zakarpatśkyj turystycznyj szlach) – najdłuższy ukraiński pieszy szlak turystyczny, oznakowany kolorem czerwonym, prowadzący od Wielkiego Bereznego do Howerli przez Beskidy Połonińskie.

Szlak został wytyczony przy udziale szwajcarsko-ukraińskiego projektu rozwoju gospodarki leśnej w Obwodzie zakarpackim FORZA^[1][2]. Poprzez ukraińsko-słowackie przejście graniczne Małyj Bereznyj-Ubľa łączy się z czerwonym szlakiem Ubľa – Uličské Krivé – Nová Sedlica – Krzemieniec – Przełęcz Dukielska i Szlakiem Bohaterów Słowackiego Powstania Narodowego^[3].

Osiedle typu miejskiego Wielkie Berezne – pasmo Jawirnyk – uroczysko Dubowyj Haj – trawers góry Domaszynśkyj Werch – trawers góry Stinská – wieś Stużycia – wieś Zahorb – trawers góry Czeremcha – uroczysko Bahno – wieś Łubnia – Pliszka (1068 m) – wieś Werchowyna-Bystra – trawers góry Kłewa – Przełęcz Użocka – Perejba (1018 m) – Błyśce (1040 m) – Kińczyk Hnylski (1115 m) – g. Starostyna (Старостина, 1229 m) – Wielki Wierch (1309 m) – g. Pikuj (1408 m) – Wielki Menczył (1036 m) – Peregib (811 m) – wieś Biłasowycja (Біласовиця) – Tatarewycja (849 m) – Przełęcz Tucholska(Werecka) – Korna (878 m) – osiedle Wołowiec – Temnatyk (1343 m) – Płaj (1330 m) – Wielki Wierch (1598 m) – Hymba (1491 m) – główne pasmo Połoniny Borżawskiej – Połonyna Kuk (1190 m) – Menczuł (1247 m) – osiedle Miżhirja – pasmo Kyczera – wieś Synewyr – pasmo Piszkonia – Negrowiec (1707 m) – trawers góry Horb (Горб) – Barwinok (1461 m) – wieś Kołoczawa (Колочава) – pasmo Krasnyj Werch – Syhłański (1564 m) – główne pasmo Połoniny Czerwonej – wieś Ust-Czorna – Kochannia (825 m) – pasmo Besały – Stohy (1378 m) – pasmo Bedewlaska – Tempa (1634 m) – główny grzbiet Świdowca – pasmo Apszyneć – Stih (1704 m) – Bliźnica (1881 m) – wieś Kwasy – Menczuł – Petros (2020 m) – Howerla (2061 m)

Punkt startowy Zakarpackiego Szlaku Turystycznego (ZST) znajduje się na przydworcowym placu w Wielkim Bereznym. Szlak prowadzi przez miejscowość, następnie przecina rzekę Uż i zagłębia się w bukowy las. Na tym etapie szlak jest bardzo dobrze oznakowany czerwono-białymi znakami. Po wejściu do lasu zaczyna się podejście na pierwszy szczyt o wysokości 702 m nad poziomem morza. Dalej, omijając szczyt Juda Werch (Юда Верх), prowadzi do uroczyska Dubowy Haj.

Od Dubowego Haju zaczyna się kolejne podejście, na górę Stinka (Стінка). Droga znów biegnie przez las bukowy. Przed samym szczytem znajduje się źródło i łąka. Na łące brakuje drogowskazów zakrętu ścieżki w prawo. Zejście do wsi Stużycia jest miejscami strome. Następne 8 km szlaku przechodzi wsiami Stużycia oraz Zahorb. Po drodze zdarzają się sklepy z minimalnym zaopatrzeniem.

Za Zahorbem szlak kieruje się na szczyt Czeremcha bardzo stromym podejściem. Dalej wiedzie gruntową drogą, która prowadzi do wsi Łubnia. Za wsią, przez zarośniętą ścieżkę, prowadzi na górę Pliszka. Na podejściu i na samym szczycie są problemy z oznakowaniem.

Z Pliszki, najpierw ścieżką, a potem – droga gruntową, dochodzi się do wsi Werchowyna-Bystra. Przeszedłszy wieś, poprzez most przekraczamy rzekę po lewej stronie i zaczynamy podejście do granicy.

Granica ukraińsko-słowacka przebiega wzdłuż grzbietu górskiego, który jest widoczny po lewej stronie. U podstaw tego pasma znajduje się droga, w niektórych miejscach porośnięta roślinnością. Przekraczanie granicy w nieautoryzowanych miejscach jest zabronione na mocy przepisów prawnych. W związku z tym szlak turystyczny został wytyczony nieco bardziej na lewo. Szlak zakarpacki posiada oficjalnie zatwierdzoną trasę, co umożliwia jego legalne użytkowanie, jednakże mogą występować kontrole ze strony służb granicznych.

Kontynuując marsz wzdłuż granicy, szlak wiedzie wzdłuż linii kolejowej z wieloma tunelami. Zarośnięta droga przechodzi nad tunelami. To strefa wjazdów do tuneli. Tam też zdarzają się kontrole. Kilka kilometrów dalej, przecinając linię kolejową, ścieżka prowadzi na punkt widokowy na Przełęczy Użockiej. Na przełęczy położony jest posterunek straży granicznej. Tuż koło posterunku znajduje się studnia z wodą.

Od przełęczy droga idzie w las i ciągnie się nim kilka kilometrów aż do góry Błyżnia (Ближня). Dalej ścieżka wiedzie widokowym grzbietem. Na połoninach jest dużo źródeł. Szlak prowadzi na ostry szczyt Pikuja, tam ostro skręca w lewo i zaczyna się długie i strome zejście. Za górami Wełykyj Menczuł i Perehyb droga wiedzie do wsi Biłasowycja, gdzie są sklepy i apteka. Z Biłasowycji, po przejściu przez rzekę Latorycę (Латориця), droga kieruje się w stronę grzbietu wododziałowego, którym prowadzi do Wołowca. Przed zejściem do Wołowca otwiera się widok na borżawskie szczyty.

W Wołowcu są bary, apteki, sklepy spożywcze i przemysłowe. Rano działa targ. Szlak od Wołowca podchodzi przez górę z krzyżem na Temnatyk, a dalej kieruje się przez szczyt Płaj na Wełykyj Werch. Począwszy od szczytu Wełykiego Werchu i do góry Pryslip (Присліп) brak oznaczeń, idzie się grzbietem. Ścieżka wiedzie przez całą Borżawę do Połoniny Kuk, gdzie skręca w lewo i – pokonawszy górę Menczuł – schodzi do Miżhirji. Tam są sklepy spożywcze, bary i apteki.

Za Miżhirjem droga wiedzie niewysokim grzbietem w kierunku wsi Synewyr. We wsi jest bar. Do początku podejścia na następny grzbiet, Pyszkonię, szlak prowadzi 2 km asfaltowej drogi samochodowej. Początek podejścia jest zalesiony i o łagodnym nachyleniu. Na szlaku są miejsca do odpoczynku ze stołami oraz źródła. Dalej szlak ciągnie się grzbietem przez szczyty Mała Gropa, Jasenowec, Wielka Gropa (Мала Гропа, Ясеновець, Велика Гропа) do dominującego szczytu – Negrowca. Za Negrowcem, ścieżka trawersem obchodzi szczyt Horb i kieruje się na górę Barwinok. Tam zaczyna się zejście do wsi Kołoczawa (Колочава).

Ciąg dalszy szlaku jest na drugim końcu wsi. Przeszedłszy między ogrodzeniami prywatnych budynków, wychodzi na gruntową drogę, która podchodzi na grzbiet Krasnyj Werch. Podejście jest strome i długie. Przechodząc ze szczytu na szczyt, droga prowadzi do Połoniny Krasnej. Szlak przechodzi przez całe pasmo i wijącą się gruntową drogą schodzi do wsi Ust'-Czorna (Königsfeld). Na głównej ulicy wsi znajduje się kilka barów i sklepów. Podejście zaczyna się obok tartaku na końcu wsi kilka kilometrów dalej.

Z przodu widać szczyty pasm Świdowiec i Apszynec. Tam wysokość przekracza 1700 metrów. Przy zbliżaniu się do Drahobratu (Драгобрат) na drodze spotyka się coraz więcej ludzi. Dalej, za prawie 1900-metrowym szczytem Bliźnicy, droga schodzi do wsi Kwasy. Do centrum wsi szlak nie dochodzi i skręca na pasmo Czarnohory, ale przy szlaku jest tylko jeden sklep.

Ostatni odcinek to szczyty Petros i Howerla. Podejście na Petros jest łagodne i prowadzi gruntową drogą samochodową. Na szlaku spotyka się dużo źródeł z pitną wodą. W punkcie kontrolnym Karpackiego Rezerwatu Biosfery (Карпатський біосферний заповідник) trzeba zapłacić za przebywanie na jego tererenie. Ceny w roku 2012: 20 UAH od osoby + 20 UAH za namiot. Na przełęczy przed samym Petrosem postawiono stół z ławkami. Z Petrosa w kierunku zachodnim dobrze widać Świdowiec, a na wschodzie wznosi się Howerla.

Zejście z Petrosa jest bardzo strome i dość długie. W sezonie turystycznym jest dużo ludzi. Trzeba poruszać się ostrożnie. Na szlaku z Petrosa na Howerlę jest dużo hal i polan. Howerla jest końcowym punktem Zakarpackiego Szlaku Turystycznego^[4].

• Wschodniokarpacki Szlak Turystyczny

• Opis szlaku. propohody.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-24)]. (ukr.).
• Opis szlaku. propohody.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-24)]. (ros.).
• Ślad GPS + POI w formacie .gpx. propohody.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-24)].