Zakład Karny w Bydgoszczy-Fordonie^[1]

Państwo	Polska
Adres	Bydgoszcz (Fordon), Rynek 8
Rodzaj	zakład karny
Jednostka nadrzędna	OISW Bydgoszcz
Przeznaczenie	ZK dla mężczyzn pierwszy raz skazanych i recydywistów penitencjarnych
Kierownictwo jednostki	ppłk Arkadiusz Gościnny[2]
Pojemność	605 osadzonych
Data powstania	1780
Położenie na mapie Bydgoszczy Zakład Karny w Bydgoszczy-Fordonie[1]
Położenie na mapie Polski Zakład Karny w Bydgoszczy-Fordonie[1]
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Zakład Karny w Bydgoszczy-Fordonie[1]
53°08′57″N 18°10′27″E/53,149190 18,174130
Multimedia w Wikimedia Commons

Zakład Karny w Bydgoszczy-Fordonie – jednostka penitencjarna dla mężczyzn o 619 miejscach, zlokalizowana w Bydgoszczy.

Wybudowane pod koniec XVIII wieku jako magazyn, później komora celna, w 1853 przekształcone w więzienie dla kobiet, filię zakładu karnego w Koronowie.

Od 1 lipca 1920 roku, po objęciu terenów przez administrację polską, obiekt wrócił do swojej roli zakładu karnego dla kobiet i pełnił ją przez całe dwudziestolecie międzywojenne. Obok funkcji izolacyjnej były w nim prowadzone oddziaływania wychowawcze poprzez pracę, funkcjonowała kaplica, a w 1936 roku otwarto pierwszą w historii zakładu jednoklasową szkołę powszechną.

Od roku 1920 było to ciężkie więzienie dla kobiet z wyrokami co najmniej 3-letnimi.

Naloty we wrześniu 1939 roku nie uszkodziły obiektów zakładu. Po wkroczeniu Niemców do Fordonu budynki zostały zajęte przez oddziały Arbeitsdienstu, przygotowujące tereny położonej nieopodal Doliny Śmierci pod egzekucje tysięcy Polaków. Wkrótce potem, bo już w styczniu 1940, czynne było tu ciężkie więzienie dla kobiet. Zaczęły napływać transporty więźniarek polskich, które po odbyciu kary w fordońskim więzieniu wywożone były do obozów koncentracyjnych w Auschwitz i Ravensbrück. Do stycznia 1945 roku przewinęło się przez więzienne mury ok. 6300 kobiet, w tym kilkadziesiąt działaczek podziemia konspiracyjnego. Więzienie fordońskie należało do najcięższych zakładów karnych dla kobiet w okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie. Osadzano w nim wyłącznie Polki i Żydówki na mocy wyroków niemieckich sądów cywilnych za przestępstwa pospolite, a zwłaszcza wszelkie przejawy działalności antyniemieckiej.

Po roku 1945, w czasach stalinowskich, przebywały tu kobiety skazywane w procesach politycznych. W czasie stanu wojennego po 1981 wykorzystano to więzienie do internowania grupy kobiet z „Solidarności” z Gdańska, Torunia i Bydgoszczy.

W roku 1984 więzienie to przekształcono w zakład karny dla mężczyzn^[3].

 Z tym tematem związana jest kategoria: Więźniowie więzienia w Fordonie.

• Rita Gorgonowa^[4]
• Irena Tomalak
• Chada

• Krzysztof Halicki: Od przestępstwa do kary. Przebieg dochodzenia kryminalnego, procesu karnego oraz egzekucji wyroku w Polsce w okresie międzywojennym w sprawach o morderstwo, w: „Problemy Kryminalistyki”, 270/2010, s. 71–84.. Academia.edu. [dostęp 2012-10-13].
• Zakład Karny w Bydgoszczy-Fordonie, Służba Więzienna
• Henryk Wilk: Historia fordońskiego więzienia
• Więzienie Kobiece Fordon 1950