Zachowanie impulsywne (łac. mores impetus, ang. impulsive behavior) – postępowanie polegające na szybkim podejmowaniu działania, które nie zostało wcześniej przemyślane, zachowanie niezgodne co do sytuacji, przeciwieństwo opanowania i samokontroli, element wpisujący się w osobowość u osób bez stwierdzonych zaburzeń psychicznych, objaw licznych zaburzeń psychicznych^[1].

• Reakcje motoryczne – rozpoczęcie działania nieodpowiedniego do zaistniałej sytuacji;
• Reakcje werbalne – wypowiadanie się w niestosowny, nieodpowiedni sposób w złych momentach^[2].

• Natychmiastowa gratyfikacja – tendencja do wybierania mniejszych, ale natychmiastowych nagród i niechęć do większych, które wymagają dłuższego czasu oczekiwania;
• Nieprzewidywanie konsekwencji – podejmowanie decyzji pod wpływem chwili bez prawidłowej oceny efektu, który może nastąpić w teraźniejszości lub przyszłości dla siebie i otoczenia;
• Pozytywna pilność – szybka reakcja i działanie pod wpływem dobrego nastroju;
• Negatywna pilność – szybka reakcja i działanie pod wpływem smutku, negatywnych emocji;
• Poszukiwanie doznań – chęć poznawania i doświadczania nowych rzeczy pod wpływem ekscytacji np. bungee;
• Brak planowania – niezastanawianie się nad skutkiem swoich czynów, przed ich podjęciem^[3].

Zachowanie impulsywne jest nieodłącznym elementem osobowości, ale także jednym z objawów zaburzeń tj. ADHD, nadużywania substancji (uzależnienia), choroby afektywnej dwubiegunowej, chorób neurodegeneracyjnych, czy zaburzeń osobowości typu Borderline^[1].

Skrót ADHD (ang. attention deficit hiperactivity disorder) – to nazwa zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. Występują w nim zachowania impulsywne polegające na wykonywaniu zadania bez jego dokładnego zrozumienia przed ich rozpoczęciem. To, co osoby chore mają do zrobienia, muszą zrobić natychmiast bez dłuższego czasu oczekiwania. Ponadto nadmiernie reagują na drobne rzeczy, wpadają w złość lub reagują agresją^[4].

Uzależnienie (ang. addiction) wpływa na pojawienie się zachowań impulsywnych, które są efektem błędu w procesie hamowania i kontroli reakcji. Objawiają się utratą kontroli nad popędem, co prowadzi do poszukiwania kontaktu z substancją i jej używania. Zachowania te wynikają z upośledzenia zdolności oczekiwania na spodziewany bodziec tzw. nagrodę (substancję powodującą uzależnienie)^[5].

Choroba afektywna dwubiegunowa (ang. Bipolar Affective Disorder, BPAD) – w skrócie ChAD może przejawiać się zachowaniami impulsywnymi tj. szybka jazda samochodem, rozhamowanie seksualne itp. Osoby chore mają skłonność do angażowania się w działania ryzykowne, niebezpieczne. Podczas epizodu choroby często podejmują działania impulsywne, które w ich ocenie są dla nich przyjemne^[6].

Borderline (ang. borderline personality disorder – BPD) jest to choroba z pogranicza nerwicy, a psychozy. Chorzy mają trudności związane z kontrolowaniem swoich emocji i zachowań, przez co odczuwają frustracje, złość, bezsilność, nienawiść. Choroba pozbawia ich umiejętności do odpowiedniego radzenia sobie z nimi. Impulsywnie reagują na różne sytuacje, wybuchają. Obniża to napięcie wywołane przez nagromadzone w sobie emocje. Takie wybuchy mogą prowadzić do agresji wobec innych tj. obrażanie, obniżanie wartości, wyzywanie, poniżanie, a także prowadzić do autoagresji tj. okaleczeń ciała i podejmowania prób samobójczych^[7].

Choroba Huntingtona (ang. Huntington's disease – HD), która jest chorobą neurodegeneracyjną, powoduje zaburzenia koordynacji ruchowej i ruchy pląsawicze z dystonią. Jednak w chorobie współuczestniczą objawy psychiatryczne i zaburzone zachowania. Objawiają się one depresją, wybuchami agresji, rozdrażnieniem, niekontrolowanymi zachowaniami, a nawet objawami psychotycznymi wskazującymi na schizofrenię^[8].

Zachowania impulsywne mają wpływ na każdą płaszczyznę życia człowieka. Osoby impulsywne często podejmują zachowania ryzykowne. Powodują one zaburzenia w kontaktach społecznych, nauce, codziennych czynnościach. Osoby te nie są w stanie przewidzieć konsekwencji swoich wypowiedzi, podjętych decyzji, czy wyzwań. Mają skłonność do wchodzenia w niebezpieczne relacje, stosowania używek, hazardu, nieprzemyślanych zakupów, a nawet objadania się i głodówek^[9]. Zachowania impulsywne prowadzą do braku umiejętności rozwiązywania problemów i skłonności do agresywnych konfliktów interpersonalnych^[10]. Osoby zmagające się z nimi, często popadają w kłopoty i nie wiedzą, czemu tak się dzieje^[9].

Terapia dialektyczno-behawioralna skutecznie pomaga w radzeniu sobie z przytłaczającymi emocjami^[11], tak więc i zachowaniami impulsywnymi, które się z nimi wiążą. Terapia ta zwiększa umiejętność osoby zaradzania stanom niepokoju, chroniąc przed utratą kontroli lub działaniem destrukcyjnym.^[11] U dzieci często jest to trening umiejętności społecznych tj. kontrolowania emocji i impulsywnych zachowań, czy trening rozwiązywania konfliktów^[10]. Do metod terapeutycznych w przypadku impulsywnych zachowań zaliczyć można także:

• medytację;
• ćwiczenie uważności;
• efektywną komunikację uczuć;
• poszukiwanie bezpiecznych możliwości stymulacji;
• modyfikację otoczenia;
• naukę przewidywania konsekwencji różnych działań;
• naukę planowania kroków potrzebnych do wykonania zadania^[3].

Leki wykorzystywane są wyłącznie jako forma wspomagająca psychoterapię. Jednak w przypadku osób z objawami typu Bordeline, głównym zaleceniem w leczeniu jest psychoterapia z farmakoterapią ukierunkowaną na łagodzenie najbardziej uciążliwych dla pacjenta objawów.^[12]