Wszczęcie postępowania administracyjnego – moment inicjujący postępowanie administracyjne przed organem pierwszej instancji. W polskim kodeksie postępowania administracyjnego opisany w art. 61-66.

Postępowanie administracyjne może być wszczęte zasadniczo na dwa sposoby - z urzędu lub na żądanie strony^[1]. O tym, kto w danym przypadku ma wystąpić z inicjatywą, decydują przepisy prawa administracyjnego materialnego. Regułę stanowi wszczęcie na żądanie strony gdy sprawa dotyczy przyznania jej jakiegoś uprawnienia oraz z urzędu gdy przedmiotem postępowania jest nałożenie na stronę obowiązku. Zasady te maja charakter ogólny, przepisy szczególne przewidują od nich wyjątki. Przykładem takiego wyjątku jest art. 102 Ustawy o pomocy społecznej, przewidujący możliwość wszczęcia z urzędu postępowania w sprawie udzielenia pomocy społecznej.

Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia takiego żądania organowi administracji, natomiast w przypadku wniesienia żądania strony drogą elektroniczną datą tą jest dzień wystawienia dowodu otrzymania, o którym mowa w art. 41 ustawy z dnia 18 listopada 2020 r. o doręczeniach elektronicznych (Dz.U. z 2024 r. poz. 1045)^[2].

Wniesienie takiego żądania obliguje organ do wydania aktu administracyjnego w postaci decyzji albo postanowienia, nawet gdy żądanie jest bezzasadne. Przepisy kpa nie określają w sposób jednoznaczny momentu wszczęcia postępowania z urzędu. W orzecznictwie NSA utrwalony został pogląd, że ustalenie daty wszczęcia postępowania zainicjowanego w takim trybie wymaga ustalenia daty pierwszej czynności dokonanej przez organ w danej sprawie, w stosunku do strony postępowania pod warunkiem, że o czynności tej stronę poinformowano. Mniej rozpowszechniony, ale również spotykany w literaturze jest pogląd, że datą wszczęcia postępowania z urzędu jest moment zawiadomienia strony o takiej inicjatywie organu.

O wszczęciu postępowania z urzędu lub na żądanie jednej ze stron należy powiadomić wszystkie osoby będące stronami w sprawie^[1]. Niedopełnienie powyższego obowiązku stanowi naruszenie przepisów kpa mające istotny wpływ na wynik sprawy, które może skutkować uchyleniem decyzji przez sąd administracyjny, ale tylko wówczas, gdy strona została pozbawiona możliwości uczestnictwa w postępowaniu. Zgodnie z art. 62 kpa organ administracji wszczynający z urzędu postępowanie w sprawie, w której wymagany jest wniosek, ma obowiązek uzyskać na to zgodę strony, a nie uzyskawszy jej postępowanie umorzyć^[1].

Na tle obowiązującego prawodawstwa można wszcząć i prowadzić jedno postępowanie dotyczące więcej niż jednej strony, jeżeli w sprawie jest właściwy ten sam organ, a prawa lub obowiązki stron wynikają z tego samego stanu faktycznego oraz takiej samej podstawy prawnej^[1]. Istotą współuczestnictwa w postępowaniu administracyjnym jest więc spełnienie trzech przesłanek:

• tożsamości stanu faktycznego
• tożsamości podstawy prawnej
• właściwości jednego organu administracji.

Przesłanki te muszą być spełnione łącznie.

Podanie wnosi się na piśmie, za pomocą telefaksu lub ustnie do protokołu^[3]. Podania utrwalone w postaci elektronicznej wnosi się na adres do doręczeń elektronicznych^[3]. W tym ostatnim przypadku do podania musi być dołączony podpis kwalifikowany albo zaufany bądź osobisty. Ostatnią z możliwych form jest wniesienie podania ustnie do protokołu^[1]. Podanie musi zawierać dane pozwalające na identyfikację tożsamości nadawcy i jego adresu, niedopuszczalne więc z punktu widzenia kpa są anonimy.

Jeżeli w podaniu nie umieszczono adresu wnoszącego, oraz na podstawie zawartych w nim danych nie ma możliwości jego ustalenia, to podanie takie pozostawia się bez rozpoznania^[1]. W wypadku innych braków, organ wzywa wnoszącego podanie do ich uzupełnienia w terminie wyznaczonym, nie krótszym niż siedem dni^[1]. Jeżeli braki te nie zostaną usunięte, podanie także zostanie pozostawione bez rozpoznania^[1]. Jeżeli podanie spełnia wymogi formalne, lecz zostało skierowane do organu niewłaściwego, organ ten niezwłocznie przekazuje je organowi właściwemu do rozpoznania sprawy^[1].

Jeżeli podanie o wszczęcie postępowania spełnia wszystkie wymogi i zostało wniesione do organu właściwego, inicjuje ono postępowanie przed organem administracyjnym pierwszej instancji.

• Wojciech Chróścielewski, Jan Paweł Tarno: Postępowanie administracyjne i postępowanie przed sądami administracyjnymi. Wyd. 3. Warszawa: 2009. Brak numerów stron w książce
• Piotr MarekP.M. Przybysz Piotr MarekP.M., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz aktualizowany, LEX/el., 2018 . Brak numerów stron w książce
• Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2022 r. poz. 2000)