Wola Różaniecka (gmina)
| gmina wiejska | |||
| 1919–1954[1] | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo |
1919–39: lubelskie (II RP) | ||
| Powiat | |||
| Siedziba | |||
| Szczegółowy podział administracyjny (1952) | |||
| |||
Położenie na mapie powiatu
| |||
Wola Różaniecka – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1866–1954[2] w woj. lubelskim. Gmina obejmowała obszar wiejski obecnej gminy Tarnogród. Siedzibą gminy była Wola Różaniecka[3].
Gmina Wola Różaniecka została utworzona w powiecie biłgorajskim guberni lubelskiej wraz z powołaniem w Królestwie Polskim nowożytnego systemu gmin zbiorowych w latach 1859–1867[4][5][6].
W 1878 gmina podlegała sądowi gminnemu okręgu III w Tarnogrodzie a jej siedziba znajdowała się w Różańcu. W skład gminy wchodziły miejscowości Bolesławin, folwark Jamieńszczyzna, Luchów Dolny, Luchów Górny, Różaniec, Różaniecka Wola i Zagrody. Miała 14148 mórg obszaru i liczyła 4308 mieszkańców. Była gminą przygraniczną z austriacką Galicją[7]. W latach 1912–1915 wchodziła w skład guberni chełmskiej[8]; po zajęciu Lubelszczyzny przez Austro-Węgry przywrócono poprzedni podział administracyjny.
W 1919 gmina weszła w skład w woj. lubelskiego. Do 1939 była jednostką samorządu terytorialnego, pełniącą również funkcje administracyjne zlecone przez państwo[9].
Według stanu na 30 września 1921 gmina Wola Różaniecka obejmowała miejscowości Bolesławin, Jamieńszczyzna, Luchowska Słoboda, Luchów, Luchów Dolny, Luchów Górny, Pustki (Kolonia Różaniecka), Różaniec, Różaniec Główny i Różaniecka Wola. Gmina liczyła 4.774 mieszkańców[10].
Podczas okupacji gmina należała do dystryktu lubelskiego (w Generalnym Gubernatorstwie). Okupanci do gminy Wola Różaniecka przyłączyli gromadę Majdan Sieniawski z dotychczasowej Adamówka z powiatu jarosławskiego (przed wojną w woj. lwowskim); w latach 1940-42 gromadę tę nazywano Osówka Górna[11][12].
Po wyzwoleniu powołano do życia Radę Narodową w Woli Różanieckiej na mocy statutu z dnia 1 stycznia 1944[13]. Według stanu na 1 lipca 1952 gmina Wola Różaniecka składała się z 5 gromad: Luchów Dolny, Luchów Górny, Różaniec część I, Różaniec część II i Wola Różaniecka[14][15].
Gmina Wola Różaniecka została zniesiona 29 września 1954 wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[16]. Na obszarze dawnej gminy Wola Różaniecka utworzono gromady Luchów Górny i Wola Różaniecka. 1 lipca 1960 zniesiono gromadę Luchów Dolny, a jej obszar przyłączono do gromady Wola Różaniecka. 1 lipca 1971 obszar dawnej gminy Wola Różaniecka obejmowała już tylko gromada Wola Różaniecka[17].
W kolejnej reformie administracyjnej 1 stycznia 1973[18] gmina Wola Różaniecka nie została odtworzona. Z jej obszaru utworzono gminę Tarnogród, obejmującą również miasto Tarnogród, które do 1954 stanowiło oddzielną gminę Tarnogród, składającą się z samego Tarnogrodu (wówczas tzw. osady miejskiej).
Przypisy
- ↑ Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. lubelskiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
- ↑ Do 28 września 1954 roku
- ↑ Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej - podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
- ↑ Zbigniew Stankiewicz, w: Juliusz Bardach, Monika Senkowska-Gluck Historia państwa i prawa Polski. Tom III. Od rozbiorów do uwłaszczenia, PWN, Warszawa 1981, s.354-359
- ↑ Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, s. 279)
- ↑ Postanowienie z 29 grudnia 1867 (10 stycznia 1868), ogłoszone 8 (20) lutego 1868 (Dziennik Praw, rok 1868, tom 67, nr 228, s. 359)
- ↑ gmina Wola Rożaniecka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 798.
- ↑ Dz.P. Królestwa Polskiego tom 66
- ↑ Akta gminy Wola Różaniecka - Archiwum Państwowe w Lublinie Oddział w Kraśniku. [dostęp 2008-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-05)].
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom IV. Województwo lubelskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1924, s.9
- ↑ Gemeindeverzeichnis: Distrikt Lublin (1940)
- ↑ Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG
- ↑ Dz.U. z 1944 r. nr 14, poz. 74
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
- ↑ Dz. Urz. WRN w Lublinie, Nr 3, poz. 7, 1953
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
- ↑ Mapa powiatu Biłgoraj, PPWK Warszawa 1971
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312