Wojciech Rogalski

Gen. Wojciech Rogalski (luty 1927)
generał dywizji
Data i miejsce urodzenia	10 kwietnia 1868 Skała
Data i miejsce śmierci	1940 lub 1941 zamordowany przez NKWD we Lwowie
Przebieg służby
Lata służby	1893–1927
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	56 Pułk Piechoty Austro-Węgier Komendantura Legionów Polskich Polski Korpus Posiłkowy
Stanowiska	szef sanitarny DOK I I inspektor wojskowej służby zdrowia
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka
Późniejsza praca	prywatna praktyka lekarska
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Wojciech Rogalski vel Adalbert Ritter Rogalski von Puch^[1] (ur. 10 kwietnia 1868 w miejscowości Skale, zamordowany został przez NKWD w 1940 lub 1941 we Lwowie) – lekarz wojskowy, oficer cesarskiej i królewskiej armii i Legionów Polskich oraz tytularny generał dywizji Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Urodził się w rodzinie ziemiańskiej Wojciecha i Antoniny ze Szczurowskich^[2]. Pierwsze nauki pobierał w Tarnopolu. Maturę zdał w 1888 w gimnazjum bernardyńskim we Lwowie^[3]. następnie studiował medycynę na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po ukończeniu studiów i uzyskaniu w 1893 tytułu doktora n. medycznych wstąpił jako jednoroczny ochotnik do armii austriackiej, zostając lekarzem wojskowym w Szpitalu Garnizonowym nr 15 w Krakowie. Pozostał w wojsku. Od 1897 w stopniu kapitana, a od 1910 majora), był lekarzem w 56 pułku piechoty, stacjonującym w Wadowicach^[1], gdzie m.in. prowadził kursy sanitarne dla członków Związku Strzeleckiego „Strzelec” i Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”.

22 września 1914 został odkomenderowany do Legionów Polskich, gdzie pełnił funkcję szefa sanitarnego w Komendzie Legionów u boku gen. gen. Durskiego i Puchalskiego.

Szczególnie odznaczył się podczas walk, kiedy „pod Młotkowem osobiście kierował akcją opatrunkową, pomimo silnego ostrzału: w ofensywie lubelskiej i poleskiej wyróżniał się poświęceniem i odwagą”^[2]. Za te postawy otrzymał Order Virtuti Militari.

Od 1916 służył w Polskim Korpusie Posiłkowym. Po buncie korpusu przeciwko postanowieniom Traktatu brzeskiego został internowany w obozie Chust i potem – Marmarosz-Sziget na terenie ówczesnych Węgier. Mimo internowania władze austriackie awansowały go w 1918 na stopień starszego lekarza sztabowego 2. klasy (Oberstabsarzt 2. Kl.) z rangą podpułkownika^[1]. W tym samym roku oskarżono go jako poddanego austriackiego, który wziął udział w buncie legionistów, o zdradę stanu. Procesu jednak nie wszczęto i w rezultacie ponownie wcielono go do c.k. armii, a następnie wysłano na front włoski do oddziałów walczących nad rzeką Piawą.

Po zakończeniu I wojny światowej wstąpił w grudniu 1918 do Wojska Polskiego i wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej. 1 maja 1920 otrzymał rangę generała brygady. W 1921 objął funkcję komendanta Szpitala Ujazdowskiego w Warszawie. W tym samym roku został mianowany szefem sanitarnym Dowództwa Okręgu Korpusu nr I w Warszawie, a w 1924 objął funkcję inspektora wojskowych zakładów sanitarnych. W październiku 1925 został wyznaczony na stanowisko I inspektora wojskowej służby zdrowia^[4].

5 lutego 1927 Prezydent RP mianował go generałem dywizji, wyłącznie z prawem do tytułu, z dniem przeniesienia w stan spoczynku – 30 kwietnia 1927.

Po przejściu na emeryturę otworzył prywatną praktykę lekarską w Warszawie. Do września 1939 mieszkał przy ul. Śmiałej 49^[5]. Agresja Niemiec na Polskę skłoniła go do wyjazdu do Lwowa. Po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną został aresztowany przez Sowietów i osadzony w Brygidkach, więzieniu politycznym stworzonym w dawnym klasztorze sióstr Brygidek. W 1940 lub 1941 został w nim zamordowany przez NKWD.

Po zdobyciu Lwowa przez Wehrmacht 29 czerwca 1941 Niemcy znaleźli w Brygidkach ok. 3000 gnijących zwłok ludzkich, ułożonych w wielu warstwach w dawnych celach klasztornych^[6]. Zbrodnię tę następnie wykorzystała dla swoich celów propaganda goebbelsowska.

Zwłoki generała odkryto w masowym grobie. Rodzina wzniosła mu pomnik na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A21-4-6)^[7].

Rodzicami gen. Rogalskiego byli: Wojciech, pochodzący z galicyjskiej rodziny ziemiańskiej aptekarz, i Antonina z Szczurowskich. Jego żoną zaś była Maria z Dubskich. Miał z nią trzech synów: Stanisława (ur. 1904) – światowej sławy konstruktora lotniczego, Mariana (ur. 1905) – lekarza (miał gabinet w Alejach Jerozolimskich 101)^[5] i Wojciecha (ur. 1915) – inżyniera mechanika.^[8]

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 7493^[2]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)^[9][8]
• Krzyż Niepodległości (2 sierpnia 1931)^[10][8]
• Krzyż Walecznych^[8]
• Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 19 marca 1937^[11][12], 5 lipca 1939^[13])
• Kawaler Orderu Żelaznej Korony III klasy (Austro-Węgry)
• Krzyż Zasługi Wojskowej III klasy (Austro-Węgry)

• Österreichisches Biographisches Lexikon 1815–1950, Band IX, Wien, 1988.
• Tadeusz Piotrowski: Polish Holocaust. New York, 1998.
• Polski Słownik Biograficzny. T. XXXI. Wrocław etc. 1988–89.
• Felicjan Sławoj Składkowski: Nie ostatnie słowo oskarżonego (przyp. Arkadiusz Adamczyk), Warszawa 2003.
• Spis Abonentów Warszawskiej Sieci Telefonów PAST i Rządowej Warszawskiej Sieci Okręgowej. Warszawa, 1939.
• Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. T. 2/2. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1993. ISBN 83-900510-0-1.

• Wojciech Rogalski (Puch-Rogalski), Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2021-12-29].