Witold Wilkosz

Zurich 1932
Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	14 sierpnia 1891 Kraków
Data i miejsce śmierci	31 marca 1941 Kraków
Profesor nauk matematycznych i fizycznych
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński
Doktorat	1918
Habilitacja	1920
Profesura	1936
Uczelnia	Uniwersytet Jagielloński

Witold Wilkosz (ur. 14 sierpnia 1891 w Krakowie, zm. 31 marca 1941 tamże) – polski matematyk, fizyk i filozof, popularyzator nauki, pionier polskiej radiotechniki i radiofonii.

Witold Wilkosz był synem Jana Wilkosza, polonisty i profesora gimnazjum, oraz Józefy Vopalko^[1]. Od najmłodszych lat wyróżniał się zdolnościami matematycznymi oraz językowymi. Maturę zdał w Gimnazjum im. Króla Jana III Sobieskiego. W młodości przyjaźnił się z Stefanem Banachem^[2]. Przed maturą napisał artykuł o semitologii, za który otrzymał od towarzystwa naukowego Morgenländische Gesselchaft członkostwo oraz stypendium, które umożliwiło mu studia na uniwersytecie w Bejrucie. Po kilku miesiącach powrócił i rozpoczął studia z zakresu filologii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po dwóch latach zmienił kierunek na matematykę, studiował w Krakowie i w Turynie. Uzyskał doktorat na podstawie pracy o całkach Lebesgue’a napisanej pod kierunkiem Stanisława Zaremby i rozpoczął pracę wykładowcy matematyki na swojej macierzystej uczelni^[3]. W 1920 roku habilitował się, w 1936 otrzymał profesurę.

Aresztowany 6 listopada 1939 w gronie profesorów krakowskich po tzw. „wykładzie inauguracyjnym” SS-Sturmbannführera Bruno Müllera. Ciężka choroba spowodowała, że Niemcy uznali go za niezdolnego do umieszczenia w obozie, 9 listopada 1939 roku został zwolniony wraz z innymi 9 profesorami. Powrócił do domu chory, załamany 14 listopada 1939 roku otrzymał nakaz opuszczenia zajmowanego wraz z rodziną mieszkania przy Placu Inwalidów 4. Przyjął propozycję objęcia pracy nauczycielskiej w szkole handlowej mieszczącej się w dawnym Instytucie Matematycznym. W celach zarobkowych przyjął dodatkową pracę w Powszechnym Zakładzie Ubezpieczeń Wzajemnych przy ulicy Łobzowskiej 39. Osłabiony, podupadł na zdrowiu, zimne sale szkolne, nasiliły tylko przeziębienie. Lekarze polecili mu wyjazd do Sanatorium Ubezpieczalni Społecznej w Radziszowie koło Skawiny. Okazało się jednak, że stan profesora był już beznadziejny. Odesłano go do Krakowa, gdzie zmarł na zapalenie płuc 31 marca 1941 roku^[4]. Pozostawił rodzinę bez środków do życia. Pomocą służyła im wyłącznie Rada Główna Opiekuńcza. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie^[5] (kwatera Z, wsch.).

Wilkosz wprowadził szereg innowacji, które znacząco wpłynęły na rozwój radiotechniki i popularyzację nauki w Polsce. Jego fascynacja radiem miała charakter wielostronny, obejmując zarówno stronę techniczno-konstrukcyjną, jak i zastosowania matematyki w elektrotechnice. Wilkosz pracował nad konstruowaniem i ulepszaniem odbiorników radiowych, tworząc między innymi prosty i tani odbiornik jednolampowy, który przeszedł do historii radiotechniki jako „aparat Wilkosza”^[6]. Wzorując się na jego budowie, skonstruowano pierwszy przed wojną miniaturowy odbiornik zasilany z baterii kieszonkowych, znany jako „Vademecum”, który stał się pierwowzorem powojennej „Szarotki”.

Wilkosz założył wytwórnię i poradnię radiową „Teleradio” w Krakowie, gdzie bezinteresownie udzielał porad radioamatorom. W latach 1927-1930 regularnie publikował artykuły w „kurierze radiowym”, dzieląc się swoimi zdobyczami technicznymi. W 1931 roku opracował projekt budowy krótkofalowego nadajnika na prośbę profesora Józefa Latkowskiego, który badał wpływ fal krótkich na organizmy ludzkie i zwierzęce.

Wilkosz założył również Polskie Towarzystwo Fultograficzne, które zajmowało się próbami rozpowszechniania odbioru obrazów ze stacji zagranicznych oraz budową aparatów fultograficznych w Polsce (pierwowzorów faksów) oraz doradzał jak go zastosować w Ilustrowanym Kurierze Codziennym^[7]. Jego osiągnięcia konstruktorskie były na tyle znaczące, że firma holenderska „Philips” zaproponowała mu stanowisko kierownika-konstruktora, jednak Wilkosz odmówił, ceniąc swoją niezależność w pracy naukowej.

Jako matematyk, Wilkosz interesował się elektrotechnicznymi zastosowaniami równań różniczkowych, szczególnie w kontekście wytwarzania fal radiowych. Poświęcił temu zagadnieniu pracę „O równaniu relaksacyjnym”, która jednak nie została opublikowana z powodu braku polskiej terminologii^[8].

Jego imię nosi konkurs PTM na najlepszą pracę popularyzującą matematykę^[9]

• 1918: Z teorii funkcji absolutnie ciągłych i całek Lebesgue’a (doktorat),
• 1920: O funkcjach ściśle mierzalnych i Duhamelowskich wraz z zastosowaniami do teorii równań całkowych i różniczkowych (rozprawa habilitacyjna),
• 1929: Fultograf i fultografia, Wydane przez Towarzystwo Fultograficzne, Kraków
• 1929: Fultograf - teczka montażowa, schemat, plany budowy i Szczegółowy opis działania, Polskie Towarzystwo Fultograficzne, Kraków
• 1931: Les proprietés topologiques du plan euclidien, Paryż,
• 1938: Liczę i myślę, Kraków, Warszawa 1951^[10]
• 1938: Jak powstała liczba,
• 1938: Przedmowa do książki Jana Ciechotnego: Liczba i kształt. Wstęp do elementarnego kursu radio-techniki, Katowice
• Miniaturowy odbiornik dwulampowy, Wydane przez Laboratorium doświadczalne „Teleradio” , Kraków^[8].
• 1946: Człowiek stwarza naukę, Kraków.

• Witold Wilkosz. krakowianie1939-56.mhk.pl. [dostęp 2017-11-12].

• Krystyna Rakoczy-Pindor, Przygoda matematyka z radiem, czyli profesor Witold Wilkosz pionierem radiotechniki i radiofonii w Polsce. main3.amu.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-25)].
• Prace Witolda Wilkosza dostępne w Sieci (Katalog HINT)
• Prace Witolda Wilkosza w bibliotece Polona