Demogorgon – istota boska lub demoniczna, utożsamiana ze złem i chaosem. Choć często jest przypisywany do greckiej mitologii, Demogorgon jest w rzeczywistości sztucznym tworem wykreowanym przez rzymskiego pisarza z IV wieku n.e. Demogorgon przedstawiany jest jako pogański bóg, lub potężny demon, powiązany z zaświatami i światem podziemnym, potężna pierwotna istota, której samo imię stanowiło tabu.

Pochodzenie imienia „Demogorgon” jest niepewne, częściowo dlatego że samo imię jest neologizmem. Różne teorie sugerują, że imię pochodzi z greki, od słowa δαίμων (daimon) („dusza”/„duch”, lub raczej – w znaczeniu nacechowanym chrześcijańsko – „demon”), lub (mniej prawdopodobne) od δῆμος (demos) („lud”). Drugi człon imienia może pochodzić od Γοργών (gorgon) („ponury”/„okrutny”) lub γοργός (gorgos) („prędki”). Inna, rzadziej akceptowana teoria zakłada, że imię jest wariacją słowa „demiurg”, choć dwa najwcześniejsze naukowe opracowania n.t. tego słowa (Jahnkego z 1898 roku, i Sweeneya z 1997) uważają imię „Demogorgon” za skażoną wersję słowa „demiurg”.I spieprzony link - sprawdź to: ^[1]

Demogorgon po raz pierwszy pojawia się w komentarzu do poematu Tebaida (lub Thebais) autorstwa Stacjusza.^[2] Komentarz został błędnie przypisany chrześcijańskiemu pisarzowi Laktancjuszowi, nawet pomimo faktu, że autor objaśnienia wydaje się być mitraistą.^[3] Komentarz został spisany okołu roku 350–400. Był najpopoularniejszym średniowiecznym objaśnieniem poematu Tebaida, powielanym aż do roku 1600.^[4]

The name Demogorgon is introduced in a discussion of Thebaid 4.516, which mentions 'the supreme being of the threefold world' (triplicis mundi summum); in a mystical passage that seems to show Jewish influence, as it mentions Moses and Isaiah); the author says of Statius, Dicit deum Demogorgona summum ('He is speaking of the Demogorgon, the supreme god', or perhaps 'He is speaking of a god, the supreme Demogorgon'). Prior to Lactantius, there is no mention of the supposed "Demogorgon" anywhere by any writer, pagan or Christian.

In the Early Middle Ages, Demogorgon is mentioned in the tenth-century Adnotationes super Lucanum, a series of short notes to Lucan's Pharsalia that are included in the Commenta Bernensia, the "Berne Scholia on Lucan".^[5] By the late Middle Ages, the reality of a primordial "Demogorgon" was so well fixed in the European imagination that "Demogorgon's son Pan" became a bizarre variant reading for "Hermes' son Pan" in one manuscript tradition of Boccaccio's Genealogia Deorum gentilium ("Genealogies of the Gods":1.3-4 and 2.1), misreading a line in Ovid's Metamorphoses.^{[potrzebny przypis]}

After Boccaccio Demogorgon is mentioned as a "primal" god in quite a few Renaissance texts, and impressively glossed "Demon-Gorgon," i.e., "Terror-Demon" or "God of the Earth." The French historian and mythographer Jean Seznec, for instance, now spots in Demogorgon an allusion to the Demiurge ("Craftsman" or "Maker") of Plato's Timaeus. For a remarkable early text actually identifying Ovid's Demiurge (1/1, here) as "sovereign Demogorgon," see the paraphrase of Metamorphoses I in Abraham France, The third part of the Countesse of Pembrokes Yuychurch (London, 1592), sig. A2v."^[6]

Chrześcijańscy pisarze przedstawiali Demogorgona jako jednego z demonów Piekła:

Czarno odziana Noc, najstarsza z rzeczy,

Siedzi, małżonką będąc i współrządcą
Jego królestwa, a obok nich stoją
Orcus i Hades, i Demogorgona,
Której imienia dźwięk siał przerażenie.

— John Milton; Raj utracony, księga druga, wersy 1165-1169.^[7]

Tłumacz (w tym wydaniu: Maciej Słomczyński) zapisał imię Demogorgon w formie żeńskoosobowej, być może inspirując się gorgonami z greckiej mitologii. Z oryginalnego tekstu Miltona nie można odczytać płci opisywanej istoty. Należy też podkreślić, że autor Raju utraconego opisywał w tym fragmencie poematu nie osobowe demony, ale raczej alegoryczne siły zrodzone w miejscu, gdzie panują Chaos i Noc.

Imię Demogorgona było wcześniej wymieniane przez Fausta w scenie III sztuki Tragiczne dzieje doktora Fausta pióra Christophera Marlowe'a, gdy Faust przyzywa Mefistofelesa za pomocą łacińskiej inkantacji.

Siedemnastowieczny duński demonolog Johann Weyer opisał Demogorgona jako władcę przeznaczenia w hierarchii Piekła.^[8]

According to Ariosto's Orlando Furioso, Demogorgon has a splendid temple palace in the Himalaya mountains where every five years the fates and genii are all summoned to appear before him and give an account of their actions. They travel through the air in various strange conveyances, and it is no easy matter to distinguish between their convention and a Witches' Sabbath. When elements of Ariosto's poem supplied Philippe Quinault's libretto for Jean-Baptiste Lully's opera Roland, performed at Versailles, 8 January 1685, Demogorgon was king of the fairies and master of ceremonies. Demorgogon is also mentioned in the Book II of the epic poema El Bernardo written in Mexico by Bernardo de Balbuena in the 17th. century and published in Spain 1624. The passage tells how the fairy Alcina visits Demorgogon in his infernal palace.

Aquí Demogorgon está sentado

en su banco fatal, cuyo decreto
de las supremas causas es guardado
por inviolable y celestial preceto.
Las parcas y su estambre delicado
a cuyo huso el mundo está sujeto,
la fea muerte y el vivir lúcido
y el negro lago del oscuro olvido

(Libro II, estrofa 19)

He is mentioned in Edmund Spenser's The Faerie Queene:

A bold bad man, that dar'd to call by name

Great Gorgon, Prince of darknesse and dead night,

At which Cocytus quakes, and Styx is put to flight. (Canto I, stanza 37)

And:

Downe in the bottome of the deepe Abysse

Where Demogorgon in dull darknesse pent,
Farre from the view of Gods and heauens blis,

The hideous Chaos keepes, their dreadfull dwelling is. (Book IV, Canto ii, stanza 47)

Demogorgon is the central character in Voltaire's 1756 short story Plato's Dream - a "lesser superbeing" who was responsible for creating the planet Earth.

He is also the protagonist of an opera Il Demogorgone, ovvero il filosofo confuso ("Demogorgon, or the Confused Philosopher" by Vincenzo Righini (1786) with a libretto by Lorenzo Da Ponte, which was originally written for Mozart.^[9]

W powieści Moby Dick Hermana Melville'a, Starbuck opisuje tytułowego białego wieloryba jako „demogorgona kapitana Ahaba”.

Demogorgon występuje także w Prometeuszu rozpętanym Percy'ego Shelleya. W tym lirycznym dramacie, Demogorgon jest potomkiem Jowisza i Tetydy, który w ostatecznym rozrachunku detronizuje swojego ojca. Nigdzie nie jest wspomniana płeć Demogorgona, zamiast tego jest on/ona ukazany jako mroczny i bezkształtny duch. Wspomniana wcześniej teoria, jakoby imię Demogorgon pochodziło od greckiego demos i gorgos zdaje się być wyraźnie widoczna w tym tekście, jako aluzja do aktywnego politycznie i rewolucyjnego społeczeństwa. Inne aluzje Shelleya do Wielkiej Rewolucji Francuskiej wspierają tę tezę.

W wierszu Demogorgon Álvaro de Camposa, podmiot liryczny jest przerażoną wizją szaleństwa, które dosięgnie go gdy pozna prawdziwą naturę i tajemnicę życia.^[10]

• W grze fabularnej Dungeons & Dragons Demogorgon jest potężnym księciem demonów i samozwańczym władcą tych istot. Rezyduje na 88. warstwie Otchłani – wymiaru (planu) chaotycznego zła, który w kosmologii Dungeons & Dragons jest domem demonów. Demogorgon jest przedstawiany jako potężna istota o cechach węża i dwóch głowach. Jest szalony, okrutny i niezwykle przebiegły. Jego domena utożsamiana jest z wodą (służą mu niegodziwe istoty z morskich głębin) i ciemnością.
• hack/SIGN??? NetHack i takie tam

• Christian demons in popular culture
• Apollyon - The Judeo-Christian Hell personified, via a etymologically Greek mythic name, as a being which dispenses the apocalyptic doom of Abaddon.

• Lactantius Placidus, ad Theb. 4.516, ed. Jahnke (1898) (Google books)
• Lactantius Placidus, ad Theb. 4.516, ed. Sweeney (1997) (Google books)
• P.van de Woestijne, "Les scholies à la Thébaïde de Stace: remarques et suggestions," L'Antiquité Classique n.s. 19 (1950), pp 149–63], dates the scholiast of Statius to ca 350 - 400 CE.
• Dr Daniel Kinney, "Ovid Illustrated: The Renaissance Reception of Ovid in Image and Text"
• Varda's Demogorgon page
• Ogden, Daniel (2002). Magic, witchcraft, and ghosts in the Greek and Roman World, New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-515123-2

Kategoria:Demons in Christianity Kategoria:European legendary creatures Kategoria:Greek mythology understanding and criticism Kategoria:Christianity and Paganism

en:Demogorgon fr:Démogorgon it:Demogorgone ja:デモゴルゴン pt:Demogorgon