Wiewiórkokształtne
| Sciuromorpha[1] | |||
| Brandt, 1855[2] | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd |
wiewiórkokształtne | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Rodziny | |||
| |||
Wiewiórkokształtne[8][9][10][11] (Sciuromorpha) – podrząd ssaków z rzędu gryzoni (Rodentia).
Charakterystyka
Wiewiórkokształtne to małe lub średnie zwierzęta, niektóre zdolne do lotu ślizgowego. Charakteryzują się silnym naporem w przód w czasie gryzienia. Posiadają długie owłosione ogony, potężne, długi tylne kończyny i ostre pazurki. Prowadzą przeważnie dzienny tryb życia, nierzadko żyją w koloniach. Żyją na drzewach, budując gniazda z liści lub gałęzi lub przebywają w dziuplach, inne prowadzą naziemny tryb życia, zamieszkując w ziemnych norach. Część gatunków zapada w sezonowy sen zimowy. Pożywieniem wiewiórkopodobnych są w większość rośliny, poza tym żywią się także owadami, małymi kręgowcami, jajami ptaków, pisklętami. Niektóre gromadzą zapasy na zimę.
Podział systematyczny
Do podrzędu należą następujące występujące współcześnie rodziny[12][13][8]:
- Aplodontiidae Brandt, 1855 – sewelowate
- Sciuridae G. Fischer, 1817 – wiewiórkowate
- Gliridae Muirhead, 1819 – popielicowate
oraz rodziny wymarłe[14]:
- Euromyidae Vianey-Liaud & Marivaux, 2021
- Ischyromyidae Alston, 1876
- Masillamyidae Vianey-Liaud & Marivaux, 2021
- Mylagaulidae Cope, 1881
- Plesiarctomyidae Vianey-Liaud & Marivaux, 2021
- Pseudosciuridae Winge, 1887
- Theridomyidae Alston, 1876
Rodzaje wymarłe nie sklasyfikowane w żadnej z powyższych rodzin:
- Eoelfomys Vianey-Liaud & Hautier, 2022[15] – jedynym przedstawicielem był Eoelfomys lapradensis Vianey-Liaud & Hautier, 2022
- Hartenbergeromys Escarguel, 1999[16]
- Homoetreposciurus Vianey-Liaud & Hautier, 2022[17] – jedynym przedstawicielem był Homoetreposciurus egerkingensis Vianey-Liaud & Hautier, 2022
- Pantrogna Hartenberger, 1971[18] – jedynym przedstawicielem był Pantrogna russelli (Michaux, 1964)
- Protadelomys Hartenberger, 1968[19]
- Reinomys Vianey-Liaud & Marivaux, 2021[20] – jedynym przedstawicielem był Reinomys rhomboides Vianey-Liaud & Marivaux, 2021
- Sparnacomys Hartenberger, 1971[21]
- Tardenomys Comte, Sabatier, Marandat & Vianey-Liaud, 2012[22] – jedynym przedstawicielem był Tardenomys chartreuvensis Comte, Sabatier, Marandat & Vianey-Liaud, 2012
Przypisy
- ↑ Sciuromorpha, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ J.F. von Brandt. Beiträge zur nähern Kenntniss der Säugethiere Russland’s. 5. Abhandlung: Unlersuchungen uber die craniologischen Entwickelungsstufen und die davon herzuleiteten Yerwandtschaften und Classificationen der Nager der Jetztzeit, mit besonderer Beziehung auf die Gattung Castor. 2. Theil: Craniologische Charakteristik der einzeluen Nagergruppen. „Mémoires de l’Académie impériale des sciences de St.-Pétersbourg”. 6e série. Seconde partie. Sciences naturelles. 7 (2), s. 144, 292, 1855. (niem.).
- ↑ J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 82. (łac.).
- ↑ K.A. von Zittel: Handbuch der palaeontologie. Cz. 4. München: R. Oldenbourg, 1893, s. 521. (niem.).
- ↑ O. Thomas. On the Genera of Rodents: an Attempt to bring up to Date the current Arrangement of the Order. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1896, s. 1015, 1896. (ang.).
- ↑ M. Kretzoi. Ein neuer Muscardinide aus dem ungarischen Miozän. „Földtani közlöny”. 73 (1), s. 273, 1943. (niem.).
- ↑ L.J. Flynn, L.L. Jacobs, Y. Kimura & E.H. Lindsay. Rodent suborders. „Fossil Imprint”. 75 (3-4), s. 294, 2019. DOI: 10.2478/if-2019-0018. (ang.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 192–215. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ Borys Kala. Polskie wiewiórki. „Salamandra. Magazyn Przyrodniczy”. 20 (1), 2005. (pol.).
- ↑ A. Brehm: Życie zwierząt – ssaki. PWN, 1963.
- ↑ Abrikosow G, Becker Z, Birstein J, Lange A, Lewinson L, Matwiejew B, Matiekin P, Paramonow A: Zoologia. Warszawa: PWRiL, 1972, s. 620.
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-19]. (ang.).
- ↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 26. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ J.S. Zijlstra, Sciuromorpha, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-19] (ang.).
- ↑ Vianey-Liaud i Hautier 2022 ↓, s. 89.
- ↑ G. Escarguel. Les rongeurs de l’Éocène inférieur et moyen d’Europe occidentale. Systématique, phylogénie, biochronologie et paléobiogéographie des niveaux-repères MP 7 à MP 14. „Palaeovertebrata”. 28 (2–4), s. 201, 1999. (fr.).
- ↑ Vianey-Liaud i Hautier 2022 ↓, s. 86.
- ↑ Hartenberger 1971 ↓, s. 104.
- ↑ J.-L. Hartenberger. Les Pseudosciuridae (Rodentia) de l’Eocene moyen et le genre Masillamys Tobien. „Comptes rendus hebdomadaires des séances de l’Académie des Sciences”. Série D: Sciences naturelles. 267, s. 1818, 1968. (fr.).
- ↑ M. Vianey-Liaud & L. Marivaux. The beginning of the adaptive radiation of Theridomorpha (Rodentia) in Western Europe: morphological and phylogenetic analyses of early and middle Eocene taxa; implications for systematics. „Palaeovertebrata”. 44 (2), s. 70, 2021. DOI: 10.18563/pv.44.2.e2. (ang.).
- ↑ Hartenberger 1971 ↓, s. 105.
- ↑ B. Comte, M. Sabatier, B. Marandat & M. Vianey-Liaud. Les rongeurs de Chéry-Chartreuve et Rocourt-Saint-Martin (est du bassin de Paris; Aisne, France). Leur place parmi les faunes de l’Éocène moyen d’Europe. „Palaeovertebrata”. 37 (4–5), s. 198, 2012. DOI: 10.18563/pv.37.4-5.167-271. (fr.).
Bibliografia
- J. Hartenberger. Contribution à l'étude des genres Gliravus et Microparamys (Rodentia) de l’Éocène d’Europe. „Palaeovertebrata”. 4 (4), s. 97–135, 1971. (fr.).
- M. Vianey-Liaud & L. Hautier. Revision of the genus Protadelomys, a middle Eocene theridomyoid rodent: evolutionary and biochronological implications. „Swiss Journal of Palaeontology”. 141 (8), s. 1–98, 2022. DOI: 10.1186/s13358-022-00245-3. (ang.).