Wiewiórka pospolita
| Sciurus vulgaris[1] | |||
| Linnaeus, 1758 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
wiewiórka pospolita | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Wiewiórka pospolita[3][4] (Sciurus vulgaris) – gatunek gryzonia z rodziny wiewiórkowatych (Sciuridae)[5][3].
Systematyka
Różnice w barwie futra i morfologii doprowadziły do wyodrębnienia 23 podgatunków[5]:
- S. v. alpinus. Desmarest, 1822; Europa Południowa. (Synonimy: S. v. baeticus, hoffmanni, infuscatus, italicus, meridionalis, numantius, segurae lub silanus.)
- S. v. altaicus. Serebrennikow, 1928; góry południowej Syberii.
- S. v. anadyrensis. Ogniew, 1929; Półwysep Czukocki
- S. v. arcticus. Trouessart, 1906; południowo-wschodnia Jakucja, Obwód magadański i Kamczatka (Synonimy: S. v. jacutensis.)
- S. v. balcanicus. Heinrich, 1936; wschód Półwyspu Bałkańskiego (Synonimy: S. v. istrandjae lub rhodopensis.)
- S. v. chiliensis. Sowerby, 1921; wschodnie Chiny.
- S. v. cinerea. Hermann, 1804.
- S. v. dulkeiti. Ogniew, 1929; Kraj Chabarowski i Wyspy Szantarskie.
- S. v. exalbidus. Pallas, 1778; Nizina Zachodniosyberyjska, Ałtaj i Sinciang (Synonimy: S. v. argenteus lub kalbinensis.)
- S. v. fedjushini. Ogniew, 1935; północna Białoruś i przygraniczny obszar Rosji
- S. v. formosovi. Ogniew, 1935; północna Nizina Wschodnioeuropejska
- S. v. fuscoater. Altum, 1876. Europa Środkowa i Francja (Synonimy: S. v. brunnea, gotthardi, graeca, nigrescens, russus lub rutilans.)
- S. v. fusconigricans. Dwigubski, 1804; Zabajkale i północna Mongolia
- S. v. leucourus. Kerr, 1792; Wyspy Brytyjskie
- S. v. lilaeus. Miller, 1907; zachód Półwyspu Bałkańskiego (Synonimy: S. v. ameliae lub croaticus.)
- S. v. mantchuricus. Thomas, 1909. (Synonimy: S. v. coreae lub coreanus.)
- S. v. martensi. Matschie, 1901; Wyżyna Środkowosyberyjska (Synonimy: S. v. jenissejensis.)
- S. v. ognevi. Migulin, 1928; Centralny Okręg Federalny po Ural (Synonimy: S. v. bashkiricus, golzmajeri lub uralensis.)
- S. v. orientis. Thomas, 1906; Hokkaido
- S. v. rupestris. Thomas, 1907; Sachalin
- S. v. ukrainicus. Migulin, 1928; wschodnia Ukraina i przygraniczne obszary Rosji i Białorusi (Synonim: S. v. kessleri.)
- S. v. varius. Gmelin, 1789; północny Półwysep Skandynawski, Półwysep Kolski, Finlandia i Karelia
- S. v. vulgaris. Linnaeus, 1758[6]; południowy Półwysep Skandynawski i Karpaty powyżej 600 m n.p.m. (Synonimy: S. v. albonotatus, albus, carpathicus, europaeus, niger, rufus lub typicus.)
Budowa ciała
Tułów wraz z głową wiewiórki pospolitej osiągają łącznie długość 20–24 cm, ogona 17–20 cm, przy masie ciała 200–300 gramów. Zwierzę charakteryzuje się ubarwieniem zmiennym. Spotykane są dwie odmiany: jedna z częścią grzbietową wybarwioną na rudo, szarymi bokami i białą częścią brzuszną, a druga o grzbiecie czarnobrunatnym i białej części brzusznej, a bokach cieniowanych. Możliwe są także wybarwienia pośrednie. Wspomniane wersje kolorystyczne mogą występować równolegle u rodzeństwa z jednego miotu. Jesienią wiewiórki zmieniają futro na bardziej gęste i wybarwione w szarym odcieniu. Kolejna zmiana futra następuje wiosną. Ogon pokryty jest włosem rozmieszczonym w dwóch pasmach. Wiewiórka ma długie uszy zakończone kitkami. Zęby mają niskie korony[4].
Średnia długość czaszki u osobników z Irlandii (n=5; S. v. leucourus) – 49,2 ± 1,9 mm, dla osobników z Wielkiej Brytanii (n=28, ten sam podgatunek) 47,4 mm, dla osobników ze Skandynawii (n=158, podg. nominatywny) 46,5 mm, dla osobników z Hiszpanii (n=30, S. v. infuscatus) 50,4 mm, dla osobników z Francji (n=65, S. v. fuscoater) 47,9 mm, zaś dla osobników z Japonii (n=5, S. v. lis) 45,1 mm[8].
Tak jak wszystkie wiewiórkowate w przednich łapach ma tylko cztery palce[4].
Ekologia
Pożywienie wiewiórki pospolitej stanowią nasiona (w tym z szyszek, bukwi, żołędzie i orzechy[9]) i pączki drzew, grzyby, owoce, ale także owady, jaja i pisklęta[4]. Obserwowano je również przy zdrapywaniu kory drzew iglastych i spijaniu żywicy. Przeciętnie zimą spożywają około 35 g pokarmu/dzień, wiosną około 80 g/dzień[9]. Jesienią gromadzą zapasy żywności. Na wiewiórki polują kuny i ptaki drapieżne[4].
W mieszkach włosowych wiewiórki pospolitej żyje nużeniec Demodex sciurinus[10].
Tryb życia
Wiewiórka pospolita zamieszkuje dziuple, które utyka porostami i mchami, lub gniazda ptaków, dobudowując zadaszenie lub sama buduje gniazda z gałęzi. Gniazda te buduje w koronach drzew, zwykle w rozwidleniu gałęzi. Buduje je z trawy i drobnych gałązek i wyściela mchami. Jest aktywna w dzień[4], najbardziej rano i po południu[9]. Wiedzie samotne życie, rzadko łączy się w pary. Nie zapada w sen zimowy, ale może ograniczać opuszczanie gniazda[4]. Nie jest to gatunek terytorialny[9].
Rozród
Ciąża trwa 38–39 dni[9]. Samica rodzi w jednym miocie od 3[4] do 7[9] młodych. W ciągu roku wydaje zwykle od 1 do 3 miotów – przeważnie w okresie między wczesną wiosną a latem. Młode rodzą się ślepe i nagie[4]. Po narodzinach ważą 8–12 g, otwierają oczy po blisko 30 dniach życia[9]. Usamodzielniają się w wieku 10 tygodni[4]. Wiewiórki osiągają dojrzałość płciową w wieku jednego roku. Są częstymi ofiarami drapieżników. Na wolności żyją zwykle 2–4 lata, choć mogą dożywać 6–7 lat, a w niewoli jeszcze dłużej[9].
Występowanie
Występuje w Europie i Azji na terenach leśnych. Jest pospolita na terenie całej Polski[4], głównie w parkach oraz lasach liściastych. Zamieszkuje również lasy iglaste[9].
Ochrona
W Polsce od 2011 r. podlegała ochronie ścisłej[11], a od 2014 r. podlega ochronie częściowej[12][13]. Na Wyspach Brytyjskich oraz w północnych Włoszech wiewiórka pospolita zagrożona jest z powodu ekspansji wiewiórki szarej, inwazyjnego gatunku sprowadzonego z Ameryki Północnej. Wypiera on rodzimy takson konkurując o zasoby środowiska oraz roznosi śmiertelny dla wiewiórki pospolitej wirus Squirrel poxvirus[14].
Galeria
- Wiewiórka pospolita
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Sciurus vulgaris, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Sciurus vulgaris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.
- ↑ a b c d e f g h i j k K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Mały słownik zoologiczny: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ a b Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Sciurus vulgaris. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2024-09-25]
- ↑ Linneusz 1758 ↓.
- ↑ Johann Daniel Meyer, Angenehmer und nützlicher Zeit-Vertreib mit Betrachtung curioser Vorstellungen allerhand kriechender, fliegender und schwimmender [...] Thiere, sowohl nach ihrer Gestalt und äusserlichen Beschaffenheit als auch der accuratest davon verfertigsten Structur ihrer Scelete oder Bein-Cörper nebst einer [...], Nürnberg: gedr. bey Johann Joseph Fleischmann, 1748.
- ↑ Laura A. Finnegan i inni, Morphological diversity of the red squirrel, Sciurus vulgaris, in Ireland, „European Journal of Wildlife Research”, 55 (2), 2009, s. 145–151, DOI: 10.1007/s10344-008-0228-1 [dostęp 2024-09-25] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i Joshua Seinfeld, ADW: Sciurus vulgaris: Information, [w:] Animal Diversity Web [online], University of Michigan, 1999 [dostęp 2016-01-05].
- ↑ Joanna N. Izdebska, Leszek Rolbiecki, The Biodiversity of Demodecid Mites (Acariformes: Prostigmata), Specific Parasites of Mammals with a Global Checklist and a New Finding for Demodex sciurinus, „Diversity”, 12 (7), 2020, s. 261, DOI: 10.3390/d12070261 [dostęp 2024-09-25] (ang.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. 2011 nr 237 poz. 1419). [dostęp 2015-02-02].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2014 r., poz. 1348). [dostęp 2014-10-08].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r., poz. 2183). [dostęp 2017-01-16]..
- ↑ Sciurus carolinensis, Global Biodiversity Information Facility [zarchiwizowane 2014-02-10] (ang.).
Bibliografia
- Karol Linneusz: Systema naturae per regna tria naturae :secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis.. Wyd. 10. Holmiae (Laurentii Salvii), 1758. (łac.).