Wieszowa

wieś
Pałac Grotowskich
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	tarnogórski
Gmina	Zbrosławice
Wysokość	240–300 m n.p.m.
Liczba ludności (2019)	2300
Strefa numeracyjna	32
Kod pocztowy	42-672[2]
Tablice rejestracyjne	STA
SIMC	0225271
Położenie na mapie gminy Zbrosławice Wieszowa
Położenie na mapie Polski Wieszowa
Położenie na mapie województwa śląskiego Wieszowa
Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego Wieszowa
50°23′02″N 18°45′33″E/50,383889 18,759167[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Wieszowa (niem. Wieschowa, Randsdorf 1935–1945^[3]) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie tarnogórskim, w gminie Zbrosławice, o powierzchni 16,72 km². Na wzgórzu przy lesie rozpoczyna bieg potok Wieszówka, prawy dopływ Jelinki, uchodzącej do Dramy^[4].

W latach 1945–1954 siedziba gminy Wieszowa. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa katowickiego.

Nazwa Wieszowa pochodzi od imienia Wiesz, będącego formą skróconą któregoś z imion złożonych typu Wielisław^[5][6].

W okresie narodowego socjalizmu administracja III Rzeszy zmieniła w 1935 nazwę Wieschowa na ahistoryczne Randsdorf^[3]. Najpierw miała to być nazwa Hochkirche, lecz już istniała w Niemczech^[7]. W 1946 ustalono dzisiejszą nazwę wsi^[8].

Nazwa miejscowości odmienia się rzeczownikowo, analogicznie jak Warszawa, Częstochowa, Włoszczowa czy Wschowa^[9], a więc dopełniacz brzmi Wieszowy^[10], celownik i miejscownik Wieszowie, biernik Wieszowę.

Z powodu licznie pojawiających się błędów (stosowanie form przymiotnikowych: w dopełniaczu, celowniku i miejscowniku Wieszowej oraz w bierniku Wieszową), 28 maja 2002 zebranie wiejskie podjęło Uchwałę nr I/2002 w sprawie odmiany nazewnictwa miejscowości Wieszowa^[11][7]. Stanowisko to podziela prof. Jan Miodek^[7].

Zdaniem dra Jana Grzeni obie formy są poprawne, jednak rzeczownikowa forma odmiany przeważa lokalnie i może być uznawana za wzorcową^[12].

Zdaniem dr hab. Katarzyny Kłosińskiej z Uniwersytetu Warszawskiego tylko rzeczownikową odmianę nazwy Wieszowa należy uznać za prawidłową, gdyż występuje w Wykazie urzędowych nazw miejscowości i ich części oraz jest zakorzeniona w miejscowej tradycji^[13].

Obowiązujące Obwieszczenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 października 2019 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części uwzględnia wyłącznie odmianę rzeczownikową nazwy miejscowości^[14].

Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w spisanym za czasów biskupa Henryka z Wierzbna łacińskim dokumencie z około 1305 Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis („Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego”) w grupie wsi zobowiązanych do płacenia dziesięciny biskupstwu we Wrocławiu, w postaci item in Wessowa sunt XXX mansi solventes fertones, sed nondum venit ad solucionem. Zapis ten oznaczał, że wieś posiadała 30 łanów większych, czyli ok. 504 ha^[15][16].

Miejscową parafię wymieniono w sprawozdaniu z poboru świętopietrza, sporządzonym przez archidiakona opolskiego Mikołaja Wolffa w 1447 roku (pod nazwą Wyeschowa). Na podstawie wysokości opłaty w owym sprawozdaniu liczbę ówczesnych parafian oszacować można na 128 (przy czym parafia mogła być kilkuwioskowa)^[17].

Znajduje się tutaj kościół Trójcy Świętej, wybudowany w latach 1896–1908 w miejscu kościoła barokowego. Jest on kościołem parafialnym parafii Trójcy Świętej w Wieszowie. W północno-wschodniej części miejscowości znajduje się źródełko św. Jana Sarkandra, które według legendy wytrysnęło podczas jego pielgrzymki na Jasną Górę. Miejsce to zwane jest przez mieszkańców Jędrychówką^[18].

 Osobny artykuł: Pałac w Wieszowie.

W miejscowości znajduje się pałac wzniesiony w XVII wieku dla Grotowskich. Od 1839 roku należał do Henckla von Donnersmarcka^[19][20].

Przez centrum Wieszowy przebiega droga krajowa nr 94 (ul. Bytomska), a przez wschodnią część wsi – droga krajowa nr 78 (ul. Tarnogórska). W Wieszowie swój przebieg ma również autostrada A1; węzeł Zabrze Północ znajduje się częściowo na terenie wsi (choć jego skrzyżowanie z DK78 jest już po zabrzańskiej stronie granicy).

Na terenie Wieszowy kursują linie autobusowe organizowane przez Zarząd Transportu Metropolitalnego. W centrum wsi (wzdłuż ulicy Bytomskiej) kursują cztery linie:

• linia 134 wykonuje kursy w kierunku północnym do Tarnowskich Gór, przez sołectwa Zbrosławice i Ptakowice;
• linie 132 i 184, a także linia 20 w kursach wariantowych, kursują na wschód do Bytomia, przez zabrzańską dzielnicę Rokitnica i bytomskie Miechowice. Te dwie ostatnie linie kursują również w kierunku zachodnim do Pyskowic, przez sołectwa: Boniowice, Karchowice i Zawadę^[21]. Większość kursów linii 132 rozpoczyna lub kończy bieg na pętli w Wieszowie, jednak wybrane kursy w dni robocze wydłużone są do szkoły w Boniowicach.

Ponadto, wzdłuż ulicy Tarnogórskiej kursuje linia 112, łącząca Tarnowskie Góry (przez Górniki) z Gliwicami (przez sołectwa Świętoszowice i Szałszę).

Do lat 80. ubiegłego wieku na terenie wsi istniała linia tramwajowa, która łączyła ją z Bytomiem. Połączenie zostało zlikwidowane w 1983 roku.

Do końca lat 90. czynna była także linia kolejowa nr 178 (Zabrze Mikulczyce – Tworóg), przebiegająca przez południowo-zachodnią część miejscowości. Stacja kolejowa w Wieszowie znajdowała się przy ulicy Dworcowej, w pobliżu obecnego przystanku autobusowego Wieszowa Pętla.

• W Wieszowie urodził się historyk śląski oraz działacz kulturalno-oświatowy Józef Piernikarczyk^[22].

• Glinice
• Konary
• Kolonia Wieszowska

• Wieszowa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 426 .