Widzewska Manufaktura

Drewniana chłodnia kominowa Widzewskiej Manufaktury.
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Miejscowość	Łódź
Adres	al. marsz. J. Piłsudskiego 135
Typ budynku	fabryka
Rozpoczęcie budowy	lata 70. XIX w.
Pierwszy właściciel	Leopold Hintz (do 1878)
Kolejni właściciele	Ludwik Meyer (1878–1879) Juliusz Kunitzer, Juliusz Heinzel (1879–1905) Giuseppe Tanfani (1905–1919) Oskar Kon (1919–1938) Reichswerke Hermann Göring (1939–1945) Skarb państwa (1945–2020)
Obecny właściciel	Cavatina (od 2020)
Położenie na mapie Łodzi Widzewska Manufaktura
Położenie na mapie Polski Widzewska Manufaktura
Położenie na mapie województwa łódzkiego Widzewska Manufaktura
51°45′44,5″N 19°30′07,6″E/51,762361 19,502111
Multimedia w Wikimedia Commons

Widzewska Manufaktura, także WIMA, WI-MA, Widzewskie Zakłady Przemysłu Bawełnianego im. 1-Maja – zabytkowa^[1] fabryka powstała w latach 70. XIX w. przy Alei marsz. J. Piłsudskiego 135 Łodzi^[2]. W szczytowym momencie zatrudniała 8 tys. pracowników i wytwarzała 70 ton przędzy dziennie^[3].

W latach 70. XIX w. na terenie Widzewskiej Manufaktury powstała pierwsza farbiarnia i suszarnia założona przez Leopolda Hintza. Fabrykant sprzedał ją w 1878 Ludwikowi Meyerowi, który próbował rozwinąć przedsiębiorstwo. W związku z problemami finansowymi sprzedał je Juliuszowi Kunitzerowi, który zaangażował się mocno w inwestowanie w nową fabrykę – zbudował przędzalnię obejmującą 15 tys. wrzecion oraz tkalnię z 500 krosnami mechanicznymi, a także bielnik, farbiarnię, gazownię oraz 2 domy murowane i 4 drewniane^[2]. Wkrótce do Kunitzera dołączył Juliusz Heinzel, który zdobył kredyt na dalszy rozwój przedsiębiorstwa w Banku Handlowym, a majątek firmy stał się własnością domu handlowego Heinzel i Kuntzer. W przedsiębiorstwie Kunitzer skupiał się na zarządzaniu produkcją w fabryce, Heinzel zaś koncentrował się na handlu. W 1888 do fabryki doprowadzono kolej co pomogło rozwinąć się firmie^[2]. W 1889 przedsiębiorstwo zostało przekształcone w spółkę akcyjną i zarejestrowane pod nazwą Towarzystwo Akcyjne Manufaktury Bawełnianej Heinzel i Kunitzer^[3]. W kolejnych latach postępowała dalsza rozbudowa przedsiębiorstwa w okolicach rzeki Jasień, powstały wówczas budynek tkalni wraz z sąsiadującymi mu obiektami oraz wybudowano osiedle robotnicze składające się z tzw. domków kunitzerowskich, szkoła, szpital, konsumy i dom teatralno-kulturowy oraz rozpoczęła działalność orkiestra przyfabryczna^[2].

Kiedy w 1905 Juliusz Kunitzer został zamordowany^[2] fabryka częściowo przeszła w posiadanie włoskich przedsiębiorców – Tanfaniego oraz Farinoli, co de facto spowodowało, że znalazła się pod ich kontrolą^[4], a prezesem spółki został Giuseppe Tanfani – zięć Juliusza Heinzla^[2]. W 1910 przedsiębiorstwo przemianowano na Widzewską Manufakturę. W trakcie I wojny światowej firma zahamowała swoją działalność. Po wojnie starano się pozyskać nowych akcjonariuszy oraz kredyty w celu wznowieniu działalności spółki oraz modernizację. Zakład został ponownie uruchomiony w 1919. Zatrudniał wówczas 300 pracowników^[2], głównym zaś udziałowcem Widzewskiej Manufaktury i jej prezesem, po spłaceniu Tanfaniego, został Oskar Kon^[4].

W 1922 w fabryce wybuchł pożar, który spowodował zniszczenie przędzalni. Odbudowany obiekt był jedną z najnowocześniejszych i największych przędzalni w Polsce, dostosowanych do przetwarzania amerykańskiej przędzy. W kolejnych latach powstała m.in. przędzalnia do przerabiania przędzy egipskiej, szarparnia, niciarnia oraz tkalnia. Okres 20-lecia międzywojennego zaowocował szeregiem zmian w oparciu o kapitał włoski, angielski, francuski i amerykański, a przedsiębiorstwo poszerzyło działalność o odlewnię żelaza, warsztaty, tartak, blacharnię, kuźnię, linkarnię i stolarnię^[2]. Firma rozwinęła się – została rozbudowana i przekształcona w kombinat bawełniany. Uruchomiono również produkcję maszyn włókienniczych na potrzeby własne^[4], a planach była również produkcja samochodów^[2]. W latach 1924–1926 nazwę przedsiębiorstwa przemianowano na Widzewska Manufaktura Spółka Akcyjna^[2]. Rozwój nie uchronił jednak spółki od dwukrotnego ogłoszenia upadłości w latach 30. XX w.^[4], w tym ostatecznego w 1938^[2].

Podczas II wojny światowej fabrykę podporządkowano niemieckiemu przemysłowi chemicznemu. Przedsiębiorstwem zarządzał koncern Hermann Goering Werke^[2]. Utworzono spółkę akcyjną „Zellgarn Aktiengesellschaf” skupiającą niemieckich udziałowców i koncentrującą się na produkcji włókien z wiskozy^[4]. W 1945 fabrykę znacjonalizowano, a w 1949 podzielono na 3 przedsiębiorstwa. Jednym z nich były Widzewskie Zakłady Przemysłu Bawełnianego im. 1-Maja. W 1991 zmieniono ich nazwę przywracając im skrót WI-MA – Widzewska Manufaktura^[4].

W 2009 w fabryce zakończono w produkcję^[3], następnie właściciele obiektu postanowili zmienić nazwę przedsiębiorstwa nawiązując do dawnej nazwy fabryki, przemianowując obiekt na Zakłady Przemysłu Bawełnianego WI-MA SA^[5]. W 2011 przestrzeń WI-My stała się przestrzenią działalności artystycznej. W obiekcie organizowano wydarzenia kulturalne oraz warsztaty, w przestrzeni budynków znajdowała się scena wydarzeń kulturalnych, sale prób i studia nagraniowe, co przyczyniło się do kolejnej zmiany nazwy w 2016 na Zakłady Przemysłów Twórczych WIMA w Łodzi^[5].

W 2020 kompleks Widzewskiej Manufaktury przejęła firma Cavatina Holding^[6] i od listopada 2020 przebudowuje kompleks pofabryczny na nowe funkcje. Na terenie dawnej fabryki mają znaleźć się mieszkania, usługi, handel oraz biura^[7]. W celu przebudowy obiektów zachowano wyłącznie ściany zewnętrzne budynku, wnętrza zaś wyburzono^[8]