Langbahn Team – Weltmeisterschaft

Wasilij Blücher

Wasilij Blücher
Василий Константинович Блюхер
Ilustracja
marsz. Wasilij Blücher
marszałek Związku Radzieckiego marszałek Związku Radzieckiego
Pełne imię i nazwisko

Wasilij Konstantinowicz Blücher

Data i miejsce urodzenia

19 lis.?/1 grudnia 1889
Barszczinka, gubernia jarosławska, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

9 listopada 1938
Lefortowo, Moskwa, RFSRR, ZSRR

Przebieg służby
Lata służby

1914–1915 (Armia Imperium Rosyjskiego),
1918–1938 (Armia Czerwona)

Siły zbrojne

Armia Imperium Rosyjskiego
Armia Czerwona

Stanowiska

dowódca: Armii Uralskiej,
30. i 51 Dywizji Strzelców, nacz. d-ca Armii Republiki Dalekiego Wschodu
d-ca Specjalnej Armii Dalekowschodniej (ODWA)

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
wojna domowa w Rosji

podpis
Odznaczenia
Order Lenina Order Lenina Order Czerwonego Sztandaru Order Czerwonego Sztandaru Order Czerwonego Sztandaru Order Czerwonego Sztandaru Order Czerwonego Sztandaru Order Czerwonej Gwiazdy Medal jubileuszowy „XX lat Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej”
Carskie:
Krzyż św. Jerzego III stopnia (Imperium Rosyjskie) Krzyż św. Jerzego IV stopnia (Imperium Rosyjskie) Medal św. Jerzego IV stopnia (Imperium Rosyjskie)
Multimedia w Wikimedia Commons
Wasilij Blücher w 1923
Opancerzona salonka Wasilija Blüchera na dziedzińcu Muzeum Historii Wojskowości w Chabarowsku

Wasilij Konstantinowicz Blücher (ros. Василий Константинович Блюхер; ur. 19 lis.?/1 grudnia 1889 w Barszczince, gubernia jarosławska, zm. 9 listopada 1938 w Moskwie) – działacz partii bolszewickiej, wyższy dowódca Armii Czerwonej, marszałek Związku Radzieckiego (1935).

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Z pochodzenia Rosjanin, wywodził się z rodziny chłopskiej. Niemiecko brzmiące nazwisko było przezwiskiem jego przodka, uczestnika wojny krymskiej, nadanym mu przez dziedzica po powrocie z wojny, w nawiązaniu do nazwiska pruskiego feldmarszałka Gebharda Leberechta von Blüchera. Po uwłaszczeniu chłopów pseudonim ten został oficjalnie przyjęty przez rodzinę jako nazwisko[1].

Ukończył jedynie szkołę cerkiewno-parafialną, po czym został przez rodzinę wysłany do pracy do Petersburga. Był niewykwalifikowanym robotnikiem w magazynie, następnie w fabryce, stracił pracę za udział w robotniczym mityngu[2]. W poszukiwaniu nowego zatrudnienia udał się do Moskwy i znalazł pracę w zakładach budowy wagonów w Mytiszczach. W 1910 r. został aresztowany za wzywanie do strajku, spędził w więzieniu trzy lata[2]. Po wyjściu na wolność pracował w warsztatach kolei Moskiewsko-Kazańskiej[2].

I wojna światowa

W I wojnie światowej szeregowy, następnie podoficer (otrzymał awans za odwagę). Służył w 8 Armii[2]. Dwukrotnie odznaczony Krzyżem Zasługi Wojskowego Orderu św. Jerzego oraz medalem św. Jerzego[3]. W styczniu 1915 r. został ciężko ranny pod Tarnopolem, wskutek czego po trzynastomiesięcznym leczeniu został uznany za niezdolnego do służby[2]. Po demobilizacji pracował w Niżnym Nowogrodzie i w Kazaniu. Od 1916 w SDPRR (frakcja bolszewików)[2]. Po rewolucji lutowej 1917 i obaleniu caratu, idąc za sugestią Waleriana Kujbyszewa, zajął się prowadzeniem agitacji bolszewickiej w 102 pułku rezerwowym stacjonującym w Samarze[2].

Został wybrany zastępcą przewodniczącego komitetu pułkowego, członkiem Samarskiej Rady Deputatów Żołnierskich. Organizator przewrotu bolszewickiego (rewolucji październikowej) w Samarze. W końcu października 1917 skierowany do Czelabińska jako komisarz oddziału Czerwonej Gwardii. Tam został wybrany na przewodniczącego komitetu rewolucyjnego, a w marcu 1918 na przewodniczącego rady rewolucyjnej.

Wojna domowa w Rosji

Po buncie Korpusu Czechosłowackiego dowódca okrążonych w rejonie Orenburga oddziałów czerwonych, dowódca południowo-uralskiego zgrupowania partyzanckiego (następnie Armii Uralskiej) w czasie wojny domowej w Rosji. Przeprowadził rajd wzdłuż Uralu na trasie liczącej 1500 km i połączył się z siłami 3 Armii Czerwonej[2]. 28 września 1918 za ten czyn był nagrodzony jako pierwszy w Rosji Sowieckiej Orderem Czerwonego Sztandaru[2].

Następnie był dowódcą 30. i 51 Dywizji Strzeleckiej, zastępcą dowódcy 3 Armii. 51 dywizją strzelecką dowodził w bitwie pod Kachowką, powstrzymując próbę kontrofensywy Sił Zbrojnych Południa Rosji z Krymu w kierunku prawego brzegu Dniepru[4]. Następnie na czele grupy operacyjnej brał udział w bitwie o Perekop, zakończonej ostatecznym zwycięstwem nad Siłami Zbrojnymi Południa Rosji dowodzonymi przez gen. Piotra Wrangla, odznaczając się w tej bitwie[1][2].

W czerwcu 1921 r. został głównodowodzącym Ludowej Armii Rewolucyjnej i ministrem wojny, naczelny dowódca armii i członek Ludowo-Rewolucyjnego Komitetu marionetkowej Republiki Dalekiego Wschodu[5][6]. W tym czasie siły republiki przeprowadziły operację rozbicia wojsk Romana von Ungern-Sternberga w Mongolii, zakończonej w końcu sierpnia 1921 r.[7] Jesienią tego samego roku biali, którzy utrzymywali się jeszcze na Przymorzu, wokół Władywostoku, podjęli ostatnią w rosyjskiej wojnie domowej próbę działań ofensywnych. 22 grudnia 1921 r. czerwoni musieli opuścić Chabarowsk, biali zaś kontynuowali marsz na zachód wzdłuż Kolei Transsyberyjskiej, docierając w ostatecznym rozrachunku do stacji Wołoczajewka. Tam ich oddziały zostały powstrzymane przez kontrofensywę dowodzoną przez Blüchera, który następnie w końcu lutego 1922 r. odzyskał Chabarowsk[8]. W 1922 r. został odwołany z Dalekiego Wschodu i skierowany na inne stanowisko; ostatnimi operacjami przeciwko białym na Dalekim Wschodzie dowodził już Ijeronim Uborewicz[9].

W latach 1921–1924 członek Wszechrosyjskiego Komitetu Wykonawczego (rząd Rosji Sowieckiej).

Dalsza służba w Armii Czerwonej

W latach 1924–1927 pod pseudonimem „Galen” był głównym sowieckim doradcą wojskowym Kuomintangu w Chinach[1]. Następnie przez dwa lata służył w Ukraińskim Okręgu Wojskowym[1].

W latach 1929–1938 dowódca Specjalnej Armii Dalekowschodniej (ODWA), następnie Frontu Dalekowschodniego[2]. Rozbił wojska chińskie w czasie zbrojnego konfliktu o Kolej Wschodniochińską w 1929. W 1935 r. otrzymał stopień Marszałka Związku Radzieckiego, być może za sprawą osobistej interwencji Stalina[1]. W latach 1930–1938 deputowany Rady Najwyższej I kadencji.

Jako dowódca Specjalnej Armii Dalekowschodniej wykazywał również ambicje polityczne, ingerując w pracę lokalnych organów partyjnych. W 1936 r. doszło do ostrego konfliktu między Blücherem a dalekowschodnim komitetem wykonawczym oraz komitetem krajowym, jednak Stalin stanął po jego stronie[1]. Blücher, jako jeden z bohaterów wojny domowej, cieszył się wielkim szacunkiem wśród żołnierzy i oficerów niższych rangą, chociaż nie posiadał wykształcenia (ukończył technikum w trybie specjalnym, następnie również szkołę wojsk pancernych) i nigdy nie zdobył wojskowych doświadczeń w skali operacyjnej[1]. Pozostawał natomiast w złych stosunkach z komisarzem obrony Klimientem Woroszyłowem[1].

W okresie wielkiej czystki został zmuszony do jej poparcia. Był członkiem specjalnego trybunału, który w czerwcu 1937 r. wydał, na podstawie sfingowanych zarzutów, wyroki śmierci w sprawie marszałka Michaiła Tuchaczewskiego i innych wysokich rangą dowódców[10]. W drugiej połowie 1937 r. za jego zgodą NKWD przeprowadziło na masową skalę aresztowania w podległym mu okręgu wojskowym[11], chociaż według niektórych ocen starał się, chcąc ratować wartość bojową swoich wojsk, ograniczać zakres represji na tyle, na ile był w stanie[12]. W październiku 1937 r. został wybrany na członka Komitetu Centralnego WKP (b)[13], zaś w marcu 1938 r. powołany do nowo utworzonej Głównej Rady Wojennej[14].

Aresztowanie i śmierć

Sytuacja marszałka zmieniła się latem 1938 r. Na polecenie Stalina na Daleki Wschód udali się naczelnik zarządu politycznego Armii Czerwonej Lew Mechlis oraz zastępca komisarza spraw wewnętrznych Michaił Frinowski w celu przygotowania represji przeciwko oficerom ODWA, w tym jej dowódcy[15]. Po operacji nad jeziorem Chasan w sierpniu 1938 r. Frinowski oskarżył marszałka o „moralną degrengoladę”, „oderwanie od armii”, „skryte sprzyjanie prawicowcom” i „przestępczą bezczynność”, wskutek której wojska ZSRR na Dalekim Wschodzie miały być nieprzygotowane do konfliktu z Japonią. 18 sierpnia 1938 r. Blücher opuścił Chabarowsk, zaś 28 sierpnia na spotkaniu wyższych dowódców ze Stalinem i Woroszyłowem jego referat poświęcony walkom nad jeziorem Chasan został bezwzględnie skrytykowany[16]. Następnie krytyce, pełnej logicznych sprzeczności i zmyślonych zarzutów, poddana została cała działalność marszałka na Dalekim Wschodzie. Tego samego dnia Blücher został odwołany ze stanowiska dowódcy Frontu Dalekowschodniego[17].

Woroszyłow zaproponował mu oczekiwanie na rzekomo przygotowywaną nową nominację w willi w Boczarowym Ruczaju pod Soczi. Tam Blücher został 21 października aresztowany przez NKWD[18]. Przewieziony do Moskwy i osadzony na Łubiance, Blücher został oskarżony o udział w „spisku wojskowo-faszystowskim” i działanie na rzecz Japonii począwszy od 1921 r. Rolę dowodów w sprawie miały odegrać zeznania wymuszone podczas śledztw na innych aresztowanych oficerach – Iwanie Fiedce, Aleksandrze Jegorowie, Grigoriju Chachanianie, Władimirze Winokurowie, Grigoriju Kassinie i byłym zastępcy Blüchera Siergieju Gulinie[19].

Tablice pamięci Bluchera i Siergieja Łazo na budynku dowództwa Armii Dalekowschodniej w Chabarowsku

Jako że marszałek nie przyznawał się do winy, został przeniesiony do Więzienia Lefortowskiego i wielokrotnie pobity. Gdy oprawcy nadzorującego śledztwo[19] Ławrientija Berii (Wsiewołod Mierkułow, Bogdan Kobułow, Boris Rodos i inni) tłukli go na przemian stalowymi pałkami, Blücher miał wołać: „Stalinie! Czy słyszysz, co oni ze mną robią?”[20][21]. 6 listopada ciężko pobity marszałek został skonfrontowany z Fiedką i Chachanianem, po czym przyznał się do udziału w spisku prawicowo-trockistowskim oraz w spisku wojskowym[22]. Śledztwo w jego sprawie nie zostało jednak ukończone – Blüchera skatowano tak bestialsko, że zmarł z powodu odniesionych obrażeń[20] 9 listopada w szpitalu więziennym[22]. Ciało marszałka na polecenie Stalina zostało spopielone w krematorium na Cmentarzu Dońskim[23].

Odznaczenia

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h P. Wieczorkiewicz, Łańcuch..., s. 517–519.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k Блюхер Василий Константинович [online], www.hrono.ru [dostęp 2020-11-21].
  3. ↑ Блюхер Василий Константинович [online], www.hrono.ru [dostęp 2020-11-21].
  4. ↑ Оборона Каховского плацдарма [online], warspot.ru [dostęp 2020-02-19] (ros.).
  5. ↑ Блюхер Василий Константинович.
  6. ↑ Smele J. D., The „Russian” Civil Wars 1916-1926. Ten Years That Shook the World, Hurst&Company, London 2015, ISBN 978-1-84904-721-0, s. 347.
  7. ↑ Smele J. D., The „Russian” Civil Wars 1916-1926. Ten Years That Shook the World, Hurst&Company, London 2015, ISBN 978-1-84904-721-0, s. 223.
  8. ↑ Smele J. D., The „Russian” Civil Wars 1916-1926. Ten Years That Shook the World, Hurst&Company, London 2015, ISBN 978-1-84904-721-0, s. 224–225.
  9. ↑ Mawdsley E., Wojna domowa w Rosji 1917–1920, M. Popławska (tłum.), Warszawa: Bellona, 2010, ISBN 978-83-11-11638-2, OCLC 750846354, s. 295.
  10. ↑ P. Wieczorkiewicz, Łańcuch..., s. 69.
  11. ↑ P. Wieczorkiewicz, Łańcuch..., s. 106.
  12. ↑ P. Wieczorkiewicz, Łańcuch..., s. 521.
  13. ↑ P. Wieczorkiewicz, Łańcuch..., s. 522–523.
  14. ↑ P. Wieczorkiewicz, Łańcuch..., s. 152.
  15. ↑ P. Wieczorkiewicz, Łańcuch..., s. 524–525.
  16. ↑ P. Wieczorkiewicz, Łańcuch.., s. 528–529.
  17. ↑ P. Wieczorkiewicz, Łańcuch.., s. 530.
  18. ↑ P. Wieczorkiewicz, Łańcuch.., s. 531–532.
  19. ↑ a b P. Wieczorkiewicz, Łańcuch.., s. 533.
  20. ↑ a b Simon Sebag Montefiore Stalin Dwór Czerwonego Cara, Warszawa 2008, s. 278–279.
  21. ↑ P. Wieczorkiewicz, Łańcuch.., s. 534.
  22. ↑ a b P. Wieczorkiewicz, Łańcuch.., s. 535.
  23. ↑ P. Wieczorkiewicz, Łańcuch.., s. 536.

Bibliografia

  • Adam Krzyżanowski, Raj doczesny komunistów, Zuzanna Dawidowicz (red.), Kraków: Wyd. Arcana, 2008, ISBN 978-83-60940-24-2, OCLC 233506549.
  • Bolesław Potyrała, Hieronim Szczegóła, Czerwoni marszałkowie. Elita Armii Radzieckiej 1935-1991, Zielona Góra: Wyd. WSP im. Tadeusza Kotarbińskiego, 1997, ISBN 83-86832-23-1, OCLC 835148265.
  • Mała Encyklopedia Wojskowa, t. I, Wyd. MON, Warszawa 1971
  • (ros.) W. Safonow – Ostatnie dni Marszałka Blüchera, Moskwa 1991
  • (ros.) W. Jegorszyn – Feldmarszałkowie i marszałkowie, Moskwa 2000
  • P. Wieczorkiewicz: Łańcuch śmierci. Czystka w Armii Czerwonej 1937–1939. Warszawa: Zysk i S-ka, 2016. ISBN 978-83-7785-794-6.
  • (ros.) K. Zalesskij – Imperium Stalina. Biograficzny słownik encyklopedyczny, Moskwa 2000
  • (ros.) Radziecka Encyklopedia Wojskowa, Moskwa
  • (ros.) Wielka Encyklopedia Radziecka, t. 3, s. 435, Moskwa 1969-1978
  • (ros.) Wojskowy słownik encyklopedyczny, Moskwa 1986
  • Василий Константинович Блюхер – Проект ХРОНОС (ros.)
Quelle: https://pl.wikipedia.org/wiki/Wasilij_Bl%C3%BCcher