Marka niemiecka
Banknoty marki niemieckiej z 1989 r | |
Kod ISO 4217 |
DEM |
---|---|
Symbol |
DM – marka |
Państwo | |
Lata w obiegu |
1871–2002 |
Bank centralny | |
Mennica |
Bayerisches Hauptmünzamt |
Podział |
100 fenigów = 1 marka niemiecka |
Banknoty |
10, 20, 50, 100 (DM) – często używane |
Monety |
1, 2, 5, 10, 50 (Pf) |
Marka niemiecka (niem. Deutsche Mark) – jednostka monetarna w Niemczech od 1871 roku. 1 marka dzieliła się na 100 fenigów. Zastąpiona przez euro 1 stycznia 2002 (po kursie 1,95583 marki za 1 euro)[1].
Historia
Do zjednoczenia Niemiec (w 1871 r.), w poszczególnych księstwach i wolnych miastach, w obiegu były różne waluty, najczęściej oparte na systemie talarowym. Pierwsza marka, tzw. złota marka (Goldmark ), została wprowadzona reformą z roku 1871 w związku ze zjednoczeniem państwa niemieckiego. Stopniowo wprowadzono jednolite dla całej Rzeszy monety:
- 1 fenig (miedź 1873–1916; aluminium 1916–1918)
- 2 fenigi (miedź 1873–1877 i 1904–1916)
- 5 fenigów (miedzionikiel 1874–1915; stal 1915–1922)
- 10 fenigów (miedzionikiel 1873–1916; stal 1916–1922; cynk 1917–1922)
- 20 fenigów (srebro 1873–1877; miedzionikiel 1887–1892)
- 25 fenigów (miedzionikiel 1909–1912)
- 50 fenigów (srebro 1875–1919 – od 1905 nominał jako „1/2 Mark”)
- 1 marka (srebro 1873–1916)
W poszczególnych regionach emitowano monety wyższych nominałów przedstawiające lokalnych władców (lub herby w przypadku wolnych miast). Były to srebrne 2, 3, 5 marki, oraz złote 5, 10 i 20 marek. Dawne monety o nominałach 1 talara i 2 talarów były w obiegu aż do 1908 r. jako odpowiedniki 3 i 6 marek. Emitowano także banknoty o nominałach 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100 i 1000 marek.
Ze względu na zawieszenie parytetu złota dla marki w 1914[2] oraz późniejszą hiperinflację (1919–1923), markę z tego okresu nazywa się papierową marką (Papiermark )[3]. W obiegu był także pieniądz zastępczy[4].
Po ustanowieniu republiki w 1918 wydano następujące monety (o nowych wzorach) w walucie markowej:
- 50 fenigów (aluminium 1919–1922)
- 3 marki (aluminium 1922–1923)
- 200 marek (aluminium 1923)
- 500 marek (aluminium 1923)
W związku z rosnącą inflacją, w latach 1922–1924 wydawano głównie banknoty. Emitowano nowe wzory nawet kilka razy w miesiącu, o coraz to wyższych nominałach. Druk banknotów inflacyjnych prowadziły drukarnia państwowa (Reichsdruckerei) oraz prywatne firmy – stwierdzić można to po różnych oznaczeniach serii banknotów. W 1922 wydano jeszcze papierowe 1 i 2 marki, a na początku 1924 bardzo rzadki dziś banknot 100 bilionów marek.
W listopadzie 1923 przeprowadzono reformę walutową – dawną markę zastąpiono marką rentową (Rentenmark , RM), z przelicznikiem 1 RM = 1 bilion marek. Po roku (październik 1924) wprowadzono markę Rzeszy (Reichsmark), z przelicznikiem 1:1. Ostatnie marki rentowe wydano w 1937[4]. Mimo to, już po wymianie, wydane zostały monety opiewające na marki (a nie rentenmarki):
- 1 marka (srebro 1924–1925)
- 3 marki (srebro 1924–1925)
Reichsmarki przestano emitować w 1948 r.
Reforma walutowa
W Niemczech Zachodnich (RFN) wprowadzono markę niemiecką (Deutsche Mark, DM), z przelicznikiem[5][6]:
- zasoby pieniężne: do 60 RM – 1:1, reszta: 100 RM = 6,5 DM (1 RM = 0,065 DM)
- ceny, wynagrodzenia, emerytury, renty, czynsze – 1:1
- kapitał produkcyjny: majątek rzeczowy i akcje – 1:1
Emitowano obiegowe monety o nominałach:
- 1 fenig („BDL” 1948–1949, „BRD” od 1950)
- 2 fenigi (od 1950)
- 5 fenigów („BDL” 1949, „BRD” od 1950)
- 10 fenigów („BDL” 1949, „BRD” od 1950)
- 50 fenigów („BDL” 1949–1950, „BRD” od 1950)
- 1 DM (od 1950)
- 2 DM (1951 i od 1957)
- 5 DM (srebro 1951–1974, miedzionikiel od 1975)
Początkowo na monetach 1, 5, 10 i 50 fenigów widniał napis „Bank Deutscher Laender” („BDL”), który następnie zmieniono na „Bundesrepublik Deutschland” („BRD”).
Emitowano także okolicznościowe monety 5 i 10 DM.
W Niemczech Wschodnich (NRD) przyjęto także walutę markową (tzw. marka wschodnia). Wydawano obiegowe monety następujących nominałów:
- 1 fenig (aluminium 1948–1990)
- 5 fenigów (aluminium 1948–1990)
- 10 fenigów (aluminium 1948–1989)
- 20 fenigów (mosiądz 1969–1989)
- 50 fenigów (aluminium-brąz 1949–1950, aluminium 1958–1989)
- 1 marka (aluminium 1956–1989 – w latach 1956–1963 nominał jako „Deutsche Mark”)
- 2 marki (aluminium 1957–1989 – w roku 1957 nominał jako „Deutsche Mark”)
Ponowne zjednoczenie Niemiec
Jeszcze przed zjednoczeniem Niemiec, 1 lipca 1990 r. na terenie NRD markę wschodnioniemiecką (wschodnią) zastąpiła „zachodnia” marka niemiecka, z przelicznikiem[7][8][9]:
- płace, wynagrodzenia, stypendia, renty, emerytury, ceny[10] oraz czynsze najmu i dzierżawy – 1:1
- jednorazowa wypłata gotówkowa osoby fizycznej do 2000 marek – 1:1
- pozostałe należności – 2:1[10], z wyjątkiem oszczędnościowych wkładów bankowych w wysokości:
- do 2000 marek dla dzieci poniżej 14 lat (urodzeni po 1 lipca 1976) – 1:1
- do 4000 marek dla osób 14–58 letnich (urodzeni między 2 lipca 1931 a 1 lipca 1976) – 1:1
- do 6000 marek dla osób 59+ (urodzeni przed 2 lipca 1931) – 1:1
Od 1989 roku w Niemczech występowały banknoty: 5 DM (Bettina von Arnim), 10 DM (Carl Friedrich Gauss), 20 DM (Annette von Droste-Hülshoff), 50 DM (Balthasar Neumann), 100 DM (Clara Schumann), 200 DM (Paul Ehrlich), 500 DM (Maria Sibylla Merian) i 1000 DM (bracia Grimm); przy czym rzadko występowały w normalnym obiegu 5 DM i 1000 DM.
Nominał | Seria 1989 | Wymiary (mm) | Motyw | ||
---|---|---|---|---|---|
Awers | Rewers | Awers | Rewers | ||
5 DM | 122×62 | Bettina von Arnim, Berlin | Brama Brandenburska | ||
10 DM | 130×65 | Carl Friedrich Gauss, Göttingen | Sekstant | ||
20 DM | 138×68 | Annette von Droste-Hülshoff, Meersburg | Buk zwyczajny | ||
50 DM | 146×71 | Balthasar Neumann, Würzburg | Rezydencja w Würzburgu | ||
100 DM | 154×74 | Clara Schumann, Leipzig | Fortepian | ||
200 DM | 162×77 | Paul Ehrlich, Frankfurt am Main | Mikroskop | ||
500 DM | 170×80 | Maria Sibylla Merian, Nuremberg | Mniszek | ||
1000 DM | 178×83 | Bracia Grimm, Kassel | Alte Bibliothek |
Przypisy
- ↑ Przelicznik stosowano już od 1999, dla transakcji w obrocie bezgotówkowym pomiędzy krajami UGW.
- Piotr Albiński , Marek Chrzanowski , Dochodzenie do euro: studium przypadków gospodarki niemieckiej i austriackiej, „Bank i Kredyt” (8), 2008, s. 19, ISSN 0137-5520 [dostęp 2021-07-08] (pol.).
- ↑ Zygmunt Karpiński , Ustroje pieniężne w Polsce od roku 1917, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1968, s. 14 [dostęp 2021-07-09] (pol.).
- ↑ Ryszard Tomczyk , Pomiędzy bimetalizmem a monometalizmem. Ekonomiczno-prawne aspekty systemu monetarnego Rzeszy Niemieckiej w drugiej połowie XIX wieku, „Przegląd Zachodniopomorski”, 2015, s. 83, DOI: 10.18276/pz.2015.1-04, ISSN 0552-4245 [dostęp 2021-07-08] .
- ↑ a b Jerzy Henke i inni, Papierowy pieniądz zastępczy (1), Mariusz Wojciechowski, Elżbieta Zonia Zajelska, Małgorzata Lenart (red.), „Słupia. Biuletyn Stowarzyszenia Przyjaciół Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku” (3), Stowarzyszenie Przyjaciół Muzeum Pomorza Środkowego, 2001, s. 19 [dostęp 2021-07-09] .
- ↑ Stanisław Jankowiak , Jak w okupowanych Niemczech wprowadzono markę niemiecką i jaki związek mieli z tym Polacy – Reforma walutowa [online], TwojaHistoria.pl, 29 stycznia 2020 [dostęp 2021-07-11] (pol.).
- ↑ Bożena Bankowicz , Leksykon historii XX wieku, Wyd. GEO, 1996, s. 161, ISBN 978-83-86124-16-9 [dostęp 2021-07-10] (pol.).
- Katarzyna Dłubis , Realizacja Planu Marshalla w Niemczech Zachodnich – Sytuacja gospodarcza Niemiec po II wojnie światowej, „Bank i Kredyt” (6), 2005, s. 59, ISSN 0137-5520 [dostęp 2021-07-10] (pol.).
- Zbigniew Klimiuk , The Concept of the Social Market Economy and Economic Policy as the Foundations of Economic Growth in the Federal Republic of Germany, After World War II – II. ECONOMIC SITUATION OF THE WEST GERMANY AFTER WORLD WAR II – CURRENCY REFORM, „Roczniki Ekonomii i Zarządzania”, 1(37), 2009, s. 19, ISSN 2081-1837 [dostęp 2021-07-10] (ang.).
- ↑ Konsekwencje parytetu, [w:] Paweł Kowalewski , Jak Niemcy wymyślili euro, Data podana akapit wyżej, biznes.interia.pl, 5 lipca 2020 [dostęp 2021-07-15] (pol.).
- ↑ Albiński i Chrzanowski 2008 ↓, s. 5.
- ↑ 2.2.3. Wewnątrzniemiecka unia monetarna, gospodarcza i socjalna drogą do zmian systemowych w NRD, [w:] Jakub Michalak , Wschodnie kraje związkowe Republiki Federalnej Niemiec w procesie przemian społeczno-politycznych w latach 1990–2013, Przypis 402, 2020, s. 123–4 [dostęp 2021-07-15] .
- ↑ a b coinz.eu • marka niemiecka NRD [DDM] 1948–1990 – monety Niemiec (NRD) [online], coinz.eu [dostęp 2021-07-15] .