Władysław Filipkowski

„Cis”, „Janka”, „Orkan”, „Stach”

pułkownik artylerii
Data i miejsce urodzenia	1 maja 1892 Filipów, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	17 kwietnia 1950 Pieńsk, Polska
Przebieg służby
Lata służby	1914–1947
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Jednostki	Obszar Lwów AK
Stanowiska	komendant obszaru
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa II wojna światowa kampania wrześniowa akcja „Burza”
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Władysław Jakub Filipkowski, ps. „Cis”, „Janka”, „Orkan”, „Stach” (ur. 1 maja 1892 w Filipowie, zm. 17 kwietnia 1950 w Pieńsku) – pułkownik artylerii Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari, w 1994 roku mianowany pośmiertnie generałem brygady.

Pochodził z rodziny ziemiańskiej. W 1909 roku ukończył gimnazjum w Suwałkach, w latach 1909–1914 studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego, uzyskując absolutorium a także przez sześć semestrów na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki Lwowskiej. Był w tym czasie członkiem Związku Strzeleckiego.

Od 1 sierpnia 1914 roku w Legionach Polskich, jako dowódca działa, plutonu, oficer wywiadowczy i adiutant dywizjonu haubic w 1 pułku artylerii Legionów. Walczył w Karpatach, na Bukowinie i na Wołyniu. 14 marca 1915 został mianowany chorążym, a 1 maja 1916 awansował na podporucznika^[1]. Po kryzysie przysięgowym uwięziony przez Niemców (od 22 lipca 1917 do 1 listopada 1918 roku).

Od 5 listopada 1918 roku w Wojsku Polskim, najpierw był referentem w Inspektoracie Artylerii w Warszawie, a od 29 listopada 1918 roku – adiutantem w Adiutanturze Generalnej Naczelnego Wodza. Od 11 lutego 1919 roku dowodził baterią w 2 pułku artylerii polowej, następnie od 1 listopada 1919 roku do 15 lipca 1921 roku kierował Wydziałem II Sztabu Dowództwa Okręgu Generalnego Lwów. Od 16 lipca 1921 roku był w 1 pułku artylerii polowej Legionów kolejno dowódcą III dywizjonu, od 11 lutego 1922 roku – zastępcą dowódcy pułku. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 i 76. lokatą w korpusie oficerów artylerii^[2].

1 grudnia 1924 prezydent RP nadał mu stopień podpułkownika z dniem 15 sierpnia 1924 i 18. lokatą w korpusie oficerów artylerii^[3]. 23 maja 1927 roku został wyznaczony na stanowisko dowódcy 1 pap Leg.^[4] W czasie przewrotu majowego zastępował nieobecnego dowódcę pułku pułkownika Kazimierza Schallego, wspierając Piłsudskiego. 10 listopada 1930 prezydent RP nadał mu stopień pułkownika ze starszeństwem z 1 stycznia 1931 i 6. lokatą w korpusie artylerii^[5].

16 października 1935 roku został wyznaczony na stanowisko dowódcy 1 Grupy Artylerii w Warszawie. Obowiązki na tym stanowisku objął 1 listopada tego roku. 30 marca 1936 roku został wyznaczony na stanowisko zastępcy II wiceministra spraw wojskowych – szefa Administracji Armii. Z tego tytułu pełnił od 1 kwietnia 1936 roku do 15 maja 1937 roku funkcję prezesa Rady Administracyjnej Państwowych Zakładów Inżynierii w Warszawie. Od 24 maja 1936 roku był też członkiem Komendy Naczelnej Związku Legionistów Polskich, powołany w jej skład na XIII Zjeździe Związku przez jego Komendanta Naczelnego pułkownika Adama Koca. W czerwcu 1938 roku został dowódcą piechoty dywizyjnej 16 Pomorskiej Dywizji Piechoty w Grudziądzu, a w lipcu 1939 roku przeszedł na takie samo stanowisko w 1 Dywizji Piechoty Legionów w Wilnie.

W kampanii wrześniowej 1939 roku dowodził piechotą dywizyjną 1 Dywizji Piechoty Legionów, a następnie grupą własnego imienia złożoną z Grupy „Brześć” ppłk dypl. Alojzego Horaka, 77 pp ppłk. Stanisława Konstantego Gąsiorka oraz resztek 145 pp ppłk. Jana Korkiewicza. 25 września grupa znajdowała się w lasach na zachód od Krasnegostawu. 27 września podporządkował swoją grupę płk. dypl. Tadeuszowi Zieleniewskiemu. 29 września w Janowie Lubelskim kierował walką uliczną z pododdziałami niemieckiej 27 Dywizji Piechoty generała porucznika Friedricha Bergmanna, po czym jego grupa wycofała się w rejon Momot. 2 października w rejonie Domostawa-Momoty Górne Grupa pułkownika Zieleniewskiego złożyła broń przed sowiecką 14 Dywizją Kawalerii kombriga Wasilija Kriuczenkina. Pułkownik dostał się do niewoli sowieckiej we Lwowie, z której zbiegł i udał się do Otwocka, a później do Warszawy.

Od 1940 roku do lipca 1943 roku inspektor Komendy Głównej ZWZ/AK na Obszar Lwów, zaś od 1 sierpnia 1943 roku do 31 lipca 1944 roku komendant Obszaru Lwów. Kierował siłami Obszaru w trakcie operacji „Burza”, od 30 czerwca 1944 roku, przygotowując się jednocześnie do przeorganizowania Komendy Obszaru w Dowództwo Okręgu Korpusu nr VI. W kontaktach z dowództwem sowieckim, za zgodą Komendy Głównej AK, używał tytułu generała.

Po zakończeniu operacji „Burza” we Lwowie, ujawnił się i na czele delegacji AK udał się na rozmowy z generałem Michałem Żymierskim do Żytomierza, gdzie wraz z pięcioma towarzyszącymi mu oficerami został aresztowany w nocy z 2 na 3 sierpnia 1944 roku^[6][7]. Więziony w Kijowie, następnie w polowych więzieniach Smiersz 1 Frontu Ukraińskiego i w obozach internowanych w Charkowie, obozie NKWD nr 179 w Diagilewie, w lipcu 1947 roku internowany w obozie NKWD nr 150 w Griazowcu^[8] i Brześciu do początku listopada 1947 roku. Zwolnionego przewieziono do Białej Podlaskiej. Podjął pracę w Hucie Szkła w Pieńsku koło Zgorzelca jako dyrektor administracyjny. Zmarł w Pieńsku, został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 216-2/5-18/19)^[9].

Postanowieniem Nr W.111-48-94 Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Wałęsy z dnia 28 września 1994 roku mianowany został za szczególne zasługi w działalności konspiracyjnej i w walce zbrojnej z niemieckim okupantem, pośmiertnie, do stopnia generała brygady^[10]

Był żonaty z Janiną Obiedzińską (zm. 1977), która w czasie wojny była żołnierzem AK na północnym Mazowszu. Miał dwóch synów: Jana (1922–1944), studenta Politechniki Warszawskiej i żołnierza pułku „Baszta”, poległego w ostatnich dniach powstania warszawskiego oraz Andrzeja (1926–2021)^[9], żołnierza AK na północnym Mazowszu, więźnia politycznego w latach 1948–1956. Posiadał majątek we wsi Modzele-Bielne (obecnie część wsi Jurzynek), po wojnie został zmuszony do wyjazdu do Warszawy (majątek sparcelowano), a następnie do miejscowości Pieńsk (na Ziemiach Odzyskanych).

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 7507 – 17 maja 1922^[11]
• Krzyż Niepodległości – 12 maja 1931 „za pracę w dziele odzyskania Niepodległości”^[12]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – 11 listopada 1936 „za zasługi w służbie wojskowej”^[13][14]
• Krzyż Walecznych dwukrotnie^[15] – 1922
• Złoty Krzyż Zasługi – 16 marca 1928 „za zasługi na polu wyszkolenia wojska”^[16][15]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Korony Rumunii – 1939

• Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Komenda Legionów Polskich, 1917.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Grzegorz Mazur, Jerzy Węgierski, Konspiracja Lwowska 1939–1944. Słownik Biograficzny, Wydawnictwo Unia, Katowice 1977, ISBN 83-86250-09-7.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Andrzej Chmielarz, Grzegorz Jasiński: Armia Krajowa: 1939–1945. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2011. ISBN 978-83-62345-63-2. Brak numerów stron w książce