Ten artykuł dotyczy książki. Zobacz też: inne znaczenia tego wyrażenia.

Władca Pierścieni

The Lord of the Rings

Jedyny Pierścień
Autor	John Ronald Reuel Tolkien
Typ utworu	powieść przygodowa, high fantasy
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Wielka Brytania
Język	angielski
Data wydania	1954–1955
Wydawca	Allen & Unwin
Pierwsze wydanie polskie
Data wydania polskiego	1961–1963
Wydawca	Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”
Przekład	Maria Skibniewska, Cezary Frąc i Maria Frąc, Jerzy Łoziński
poprzednia Hobbit, czyli tam i z powrotem następna brak
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Władca Pierścieni (ang. The Lord of the Rings) – powieść high fantasy J.R.R. Tolkiena, której akcja rozgrywa się w mitologicznym świecie Śródziemia.

Jest ona kontynuacją innej powieści tego autora zatytułowanej Hobbit, czyli tam i z powrotem.

Władca Pierścieni jest często mylnie nazywany trylogią, choć w rzeczywistości jest to powieściowa całość, podzielona na sześć ksiąg. Ze względu na swoją dużą objętość, została ona wydana w trzech tomach z powodu nacisków wydawcy^[1]; nie było to jednak oryginalne zamierzenie Tolkiena. Powieść składa się z sześciu części:

Wydane w tomie I – Drużyna Pierścienia (The Fellowship of the Ring):

1. Powrót Cienia (Return of the Shadow)
2. Drużyna Pierścienia (The Fellowship of the Ring)

Wydane w tomie II – Dwie wieże (The Two Towers):

3. Zdrada Isengardu (The Treason of Isengard)
4. Podróż do Mordoru (The Journey to Mordor)

Wydane w tomie III – Powrót króla (The Return of the King):

5. Wojna o Pierścień (The War of the Ring)
6. Powrót króla (The Return of the King)

Popularność wcześniejszej powieści Tolkiena Hobbit (1937) spowodowała, że wydawcy poprosili pisarza o stworzenie kontynuacji. Tolkien początkowo wysłał kilka gotowych już utworów, z których przyjęto Rudego Dżila i jego psa, zaś Łazikanty i Silmarillion nie zostały dopuszczone do publikacji, jednak Tolkien pod naciskiem zaczął tworzyć nowe dzieło^[2].

Pisaną przez około 12 lat^[3] (1937–1949) powieść sukcesywnie wydawano w Wielkiej Brytanii w latach 1954–1955. W połowie lat sześćdziesiątych XX w. Władca Pierścieni stał się fenomenem wydawniczym w krajach anglosaskich, a następnie na całym świecie. Książkę przetłumaczono na dziesiątki języków (w Polsce ukazała się w latach 1961–1963). Jej sukces spowodował gigantyczny rozwój gatunku fantasy.

Akcja powieści rozpoczyna się 60 lat po wydarzeniach opisanych w Hobbicie. Czarodziej Gandalf po przybyciu do Shire, kraju hobbitów odkrywa, że magiczny pierścień będący w posiadaniu hobbita Bilbo Bagginsa to w rzeczywistości Jedyny Pierścień stworzony przez władcę ciemności, Saurona, który pozwala kontrolować inne Pierścienie Władzy. Jeśli Sauron odzyska pierścień całe Śródziemie czeka zagłada, a jedynym sposobem na jego zniszczenie jest wrzucenie go do krateru Orodruiny, gdzie został wykuty. Zadania tego podejmuje się krewny Bilba, Frodo. Przydzielona zostaje mu drużyna, która ma go wspomagać. Jednak wskutek różnych wypadków jej członkowie rozdzielają się, a Frodo razem z Samem kontynuuje swą niebezpieczną misję. Jest to dość trudne zadanie, ponieważ Jedyny Pierścień budzi silne pożądanie w swoich posiadaczach, którzy nie mają dostatecznie silnej woli, by mu się przeciwstawić. Ich przewodnikiem zostaje Gollum, stwór, który był kiedyś w posiadaniu pierścienia i za wszelką cenę chce go odzyskać. Tymczasem reszta Śródziemia na czele z Gandalfem i następcą tronu Gondoru, Aragornem szykuje się na wojnę z armiami Saurona. Losy Śródziemia zależą jednak od dwójki hobbitów i ich misji.

Tolkien był wierzącym katolikiem, ale choć potwierdził, że jego dzieło jest chrześcijańskie w duchu^[4], to równocześnie zaprzeczał jakoby była to bezpośrednia chrześcijańska alegoria, jak krytykowana przez niego pod tym względem Narnia jego przyjaciela, C.S. Lewisa^[5].

Powieść była też interpretowana pozareligijnie. Jedyny Pierścień miał być również alegorią potężnej siły, która znalazła się w niepowołanych rękach, nieumiejących dobrze jej wykorzystać, takiej jak bomba atomowa (Władca Pierścieni był pisany głównie w latach 40. XX wieku). Tolkien zaprzeczył stwierdzeniom że jakoby Pierścień miał być alegorią broni atomowej jako takiej, stwierdziwszy, że w rzeczywistości jest to alegoria ogólnej wielkiej mocy wykorzystanej w celu dominacji^[4].

• Maria Skibniewska (teksty poetyckie – Włodzimierz Lewik), Warszawa 1961–1963, wyd. Czytelnik – trzecie (po holenderskim i szwedzkim) tłumaczenie Władcy Pierścieni na język obcy^[6]
• Jerzy Łoziński, Poznań 1996–1997, wyd. Zysk i S-ka
• Władca Pierścieni, Warszawa 2001, wyd. Amber: tom I i II (części I – IV) – Maria i Cezary Frącowie, wiersze Tadeusz Olszański, tom III – opracowanie przekładu Maria i Cezary Frącowie, część V Aleksandra Januszewska, część VI Aleksandra Jagiełowicz, wiersze – Tadeusz Olszański, dodatki Ryszard Derdziński.

Władca Pierścieni został sfilmowany dwa razy. W latach 1977–1979 wytwórnia Warner Brothers podjęła próbę ekranizacji książki w postaci filmu animowanego. Przeniesienia powieści na ekran podjął się znany twórca animacji filmowych Ralph Bakshi, który nakręcił pierwszą część filmu Władca Pierścieni, obejmującą ok. półtora tomu powieści, ale wskutek konfliktu Bakshiego z producentami ekranizacja nie została ukończona. Powodem konfliktu był podział dochodów uzyskanych po premierze. Film kosztujący osiem milionów dolarów przyniósł wpływy z kin w wysokości trzydziestu milionów dolarów. Za kontynuację uważa się film wytwórni Rankin/Bass Productions pod tytułem Powrót króla z 1980 roku.

Największym problemem z ekranizacją filmu było wiarygodne przedstawienie świata opisanego przez Tolkiena. Dopiero pojawienie się rozwiniętej grafiki komputerowej pozwoliło na nakręcenie dobrego filmu. Filmowe adaptacje kolejnych tomów ukazały się w kinach, w około rocznych odstępach, w 2001, 2002 i 2003 roku, pod postacią trylogii Władca Pierścieni Petera Jacksona, bijąc rekordy oglądalności. W 2001 roku (w Polsce w lutym 2002) na ekrany wszedł film Władca Pierścieni: Drużyna Pierścienia. Kolejna część – Władca Pierścieni: Dwie wieże, ukazała się w 2002 (w Polsce w styczniu 2003). Ostatnia – Władca Pierścieni: Powrót króla, weszła na ekrany 16 grudnia 2003 (w Polsce 1 stycznia 2004) i zdobyła 11 statuetek nagród Amerykańskiej Akademii Filmowej, w tym za najlepszy film roku 2003.

Radio BBC wyprodukowało w oparciu o Władcę Pierścieni kilka słuchowisk radiowych.

W oparciu o powieść i filmy Władca Pierścieni powstało również wiele gier komputerowych, głównie przygodowe, strategiczne i akcji.

• 100 książek XX wieku według „Le Monde”,
• Kanon na koniec wieku „Rzeczpospolitej”,
• Silmarillion,
• Hobbit, czyli tam i z powrotem,
• Wojna o Pierścień (gra planszowa),
• Bitwa na polach Pelennoru (gra planszowa).