Ulica Wincentego Kraińskiego we Wrocławiu
| Stare Miasto | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||
| Długość |
236 m | ||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Wrocławia  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||||||||||||||||
| 51°06′42,141″N 17°02′26,601″E/51,111706 17,040723 | |||||||||||||||||||
Ulica Wincentego Kraińskiego – ulica położona we Wrocławiu na Starym Mieście, w jego części nazywanej Nowym Miastem[1][2][3][4]. Łączy ulicę św. Ducha i Andrzeja Frycza-Modrzewskiego z ulicą Klemensa Janickiego i Jana Ewangelisty Purkyniego[a][1][5][6][7]. Ulica ma 236 m długości[1]. Po zachodniej stronie ulicy położona jest między innymi zabytkowa Hala Targowa[8][9][10] oraz pozostałości murów miejskich z basztą[6][9][11], tzw. Baszta Niedźwiadka[12], natomiast po stronie wschodniej zabudowa mieszkalna z lat 60. XX wieku i szkoła[6][8][13][14][15][16].
Upamiętnia Wincentego Kraińskiego.
Historia
Ulica została wytyczona i zbudowana w 1878 r.[6][17][18]. Oprócz ulicy powstał też nieduży plac zlikwidowany po II wojnie światowej[17]. Jej przebieg odpowiada jednemu z dawnych koryt ujściowych Oławy, tzw. Białej Oławy, które zostało zasypane w 1866 r. Znajdował się tu między innymi szpital św. Ducha z 1880 r., szkoły średnie dla dziewcząt – ewangelicka z 1885 r. i katolicka z 1888 r. W roku 1905 została przedłużona w kierunku północnym w miejscu parcel należących do wyżej wymienionego szpitala[6][17][19][20]. W latach 1906–1908 zbudowano halę targową wg projektu Richarda Plüddemanna[10].
W wyniku działań wojennych podczas oblężenia Wrocławia w 1945 r. ulica i zabudowa uległy zniszczeniu, przy czym zachowała się hala targowa. W 1953 r. dokonano rozbiórki istniejących ruin, przy czym zidentyfikowano pozostałości po murach obronnych i baszcie. Zachowany fragment dawnego muru miejskiego z basztą z XIII wieku, zrekonstruowany został w latach 1957-1958 wg projektu Mirosława Przyłęckiego i 1968. W 1966 r. zbudowano szkołę (pomnik tysiąclecia), oddaną do użytkowania 22.10.1966 r., a w 1968 r. czteropiętrowe bloki mieszkalne[6][12][17]. W baszcie od 1998 r. działała winiarnia „Koniec wieku”[12].
Nazwy
W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:
- Münzplatz i Münzstraße (Menniczy i Mennicza), od 1879 r. do 1945 r.[6][17][18]
- Wincentego Kraińskiego, od 1945 r.[6][18][21]
Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Miejski i ogłoszona w okólniku nr 97 z 31.11.1945 r.[1] Upamiętnia ona Wincentego Kraińskiego (żył w latach 1786-1882), prawnika, filozofa, księdza, pisarza i pedagoga. Mieszkał we Wrocławiu od 1848 r. Między innymi wykładał on literaturę słowiańską na Uniwersytecie Wrocławskim[17][22].
Układ drogowy
Do ulicy przypisana jest droga gminna numer 106479D o długości 236 m[1] klasy lokalnej[23] położona na działkach o łącznej powierzchni 4523 m2[1][24]. Ulica biegnie od ulicy św. Ducha i Andrzeja Frycza-Modrzewskiego do ulicy Klemensa Janickiego i Jana Ewangelisty Purkyniego[a][1][5].
Ulice powiązane z ulicą Wincentego Kraińskiego[a]:
- skrzyżowanie:
- ulica św. Ducha[1][21]
- ulica Andrzeja Frycza-Modrzewskiego[25]
- na północ od wyżej wymienionych ulic: Bulwar Xawerego Dunikowskiego, w ramach Promenady Staromiejskiej[5][9]
- naziemne przejście dla pieszych z sygnalizacja świetlną[26]
- skrzyżowanie, z sygnalizacja świetlną[27]:
Zabudowa i zagospodarowanie
Po stronie zachodniej od południa wzdłuż ulicy położony jest Zieleniec przy ulicy Kraińskiego[30][31] przy zabytkowych reliktach murów obronnych z basztą tzw. Baszta Niedźwiadka przy ulicy Wincentego Kraińskiego 14. Za nimi położona jest zabudowa mieszkaniowa z lat 60. XX wieku, w tym budynki o numerach adresowych od 2 do 12 przypisanych do ulicy Wincentego Kraińskiego[5][6][12][17][31][32]. Za tą zabudową przewiduje się ulicę klasy dojazdowej[33]. Dalej w części północnej położony jest budynek pod numerem 16 przylegający do zabytkowej Hali Targowej przy ulicy Piaskowa 17[5][9][34][35].
Wschodnia strona ulicy obejmuje szkołę przy ulicy Wincentego Kraińskiego 1 (w różnych okresach była to szkoła: podstawowa – nr 104 imienia Marii Konopnickiej, nr 29 imienia Konstytucji 3 Maja, lub gimnazjum – nr 29)[6][8][13][14][15][16][17][36]. Na północ od szkoły znajduje się zabudowa mieszkalna przy ulicy Wincentego Kraińskiego 3 i 5 oraz ulicy Andrzeja Frycza-Modrzewskiego 12 i 14[6][8][13][14][15][37]. Pomiędzy zabudową planowany jest skwer[38].
Ulica położona jest w obszarze znajdującym się na wysokości bezwzględnej pomiędzy 117,5 a 118,5 m n.p.m.[39]. Jest on objęty rejonem statystycznym nr 933170, w którym gęstość zaludnienia wynosiła 6389 osób/km² przy 493 osobach zameldowanych (według stanu na dzień 31.12.2018 r.)[40].
Na północ od skrzyżowania ze św. Ducha i Andrzeja Frycza-Modrzewskiego położony jest Bulwar Xawerego Dunikowskiego, w ramach Promenady Staromiejskiej[5][9][30], biegnący nad brzegiem rzeki Odry, jej głównego ramienia, w miejscu rozdziału Odry Górnej na dwa zasadnicze ramiona – Odrę Północną i Odrę Południową, w ramach Śródmiejskiego Węzła Wodnego[41][42].
Ochrona i zabytki
Obszar, na którym położona jest ulica Wincentego Kraińskiego, podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Starego Miasta z XIII–XIX wieku, wpisanego do rejestru zabytków pod nr. rej.: 196 z 15.02.1962 oraz A/1580/212 z 12.05.1967 r.[43][44]. Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii[45][46]. Samo miasto włączyło ten obszar jako cenny i wymagający ochrony do Parku Kulturowego "Stare Miasto", który zakłada ochronę krajobrazu kulturowego oraz uporządkowanie, zachowanie i właściwe kształtowanie krajobrazu kulturowego oraz historycznego charakteru najstarszej części miasta[47].
Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki:
| obiekt, położenie | powstanie, nr rej.[b] | fotografia |
|---|---|---|
| strona zachodnia | ||
| Hala Targowa, ulica Piaskowa 17[c][9][48][49] | lata 1906–1908 (projekt Richard Plüddemann, F. Friese, Heinrich Küster)[9] (1908 r.[48]) A/2659/401/Wm z dnia 13.04.1979 r.[9][48][49] |
|
| Baszta z fragmentem muru obronnego, tzw. Baszta Niedźwiadka ulica Wincentego Kraińskiego 14[9][12][50][51] |
lata 40. XIII wieku, XIV/XV wieku, odbudowa lata 1957-1958, 1968 r. A/5297/39 z dn. 26.10.1961[9][50][51] |
|
| zamknięcie osi widokowej w kierunku północnym | ||
| Promenada Staromiejska[9][52] | po 1807 r., projekt 1813 r. (Johann Friedrich Knorr)[9] gez, mpzp[9][52] |
|
Osie widokowe
Przewidziano ochronę widoków urbanistycznych, w postaci osi widokowych w określonym zakresie kątowym, na stanowiącą dominantę zabytkową basztę i pozostałości murów obronnych. Osie takie przewidziano zarówno po stronie zieleńca przy ulicy Wincentego Kraińskiego, jak i po stronie drogi wewnętrznej pomiędzy zabudową mieszkaniową przy ulicy Wincentego Kraińskiego 2-12 a budynkiem pierzejowym posadowionym wzdłuż ulicy Piaskowej 1-12[31][32][33].
Zobacz też
Uwagi
- ↑ a b c Podane tu określenie przebiegu ulicy zgodne jest z zestawieniem dróg udostępnianym przez ich zarządcę – Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta we Wrocławiu (ZDiUM)[1]. Numery adresowe położonych przy ulicy posesji biegną jednak, uwzględniając porządek rosnący, w kierunku przeciwnym, tj. od ulicy Jana Ewangelisty Purkyniego do ulicy św. Ducha[5].
- ↑ Nr rej.: numer wpisu do rejestru zabytków; mpzp - miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego; gez - gminna ewidencja zabytków.
- ↑ W przywołanym tu spisie zabytków województwa dolnośląskiego podaje się, że Hala Targowa położona jest przy placu Nankiera, co zapewne stanowi zaszłość[48]. Współczesny jej adres jest przypisany do ulicy Piaskowej numer 17[9].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 2398 (Kraińskiego Wincentego).
- ↑ SIP 2019 ↓, Osiedla Wrocławia.
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 592-593 (Nowe Miasto).
- ↑ Uchwała RMWr 2018 ↓, §32.
- ↑ a b c d e f g SIP 2019 ↓, Mapa podstawowa.
- ↑ a b c d e f g h i j k Harasimowicz 2006 ↓, s. 438 (Kraińskiego Wincentego).
- ↑ Antkowiak 1970 ↓, s. 117-118 (Kraińskiego).
- ↑ a b c d Antkowiak 1970 ↓, s. 43-44 (Św. Ducha).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n SIP 2019 ↓, Gminna Ewidencja Zabytków.
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 263-264 (Hale targowe).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 206-208 (Fortyfikacje miejskie).
- ↑ a b c d e Harasimowicz 2006 ↓, s. 62 (Baszta Niedźwiadka).
- ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 67 (Bernardyńska).
- ↑ a b c Antkowiak 1970 ↓, s. 17-18 (Bernardyńska).
- ↑ a b c Antkowiak 1970 ↓, s. 154-155 (Frycza-Modrzewskiego).
- ↑ a b gim 2019 ↓, O szkole, Historia szkoły.
- ↑ a b c d e f g h Antkowiak 1970 ↓, s. 117-120 (Kraińskiego).
- ↑ a b c Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 104 (Münzplatz i Münzstr.).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 70 (Biała Oława).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 318 (Janickiego Klemensa).
- ↑ a b ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 5609-5610 (Św. Ducha).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 438 (Kraiński Wincenty).
- ↑ Uchwała RMWr 2018 ↓, §32 ust. 2 pkt 1.
- ↑ SIP 2019 ↓, Mapa własności, dz. Stare Miasto, AR_27, 18/2.
- ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 3248 (Frycza-Modrzewskiego Andrzeja).
- ↑ ZDiUM sygnalizacja 2019 ↓, poz. 75.
- ↑ ZDiUM sygnalizacja 2019 ↓, poz. 74.
- ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 1667 (Janickiego Klemensa).
- ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 4448-4453 (Purkyniego Jana).
- ↑ a b SIP 2019 ↓, Mapa przyrodnicza.
- ↑ a b c Uchwała RMWr 2009 ↓, §33.
- ↑ a b Uchwała RMWr 2009 ↓, §32.
- ↑ a b Uchwała RMWr 2009 ↓, §38.
- ↑ Uchwała RMWr 2009 ↓, §22.
- ↑ Uchwała RMWr 2018 ↓, §27.
- ↑ Uchwała RMWr 2018 ↓, §23.
- ↑ Uchwała RMWr 2018 ↓, §19, 20, 21, 22.
- ↑ Uchwała RMWr 2018 ↓, §28.
- ↑ SIP 2019 ↓, Mapa wysokościowa.
- ↑ SIP 2019 ↓, Demogrfia.
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 607-608 (Odra Południowa).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 885 (Śródmiejski Węzeł Wodny).
- ↑ NID 2019 ↓, s. 207.
- ↑ GEZ 2019 ↓, poz. 68.
- ↑ NID 2013 ↓.
- ↑ MP 1994 ↓.
- ↑ wroclaw.pl 2018 ↓.
- ↑ a b c d NID 2019 ↓, s. 213.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, poz. 6215.
- ↑ a b NID 2019 ↓, s. 212.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, poz. 3745.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, poz. 6532.
Bibliografia
- Zygmunt Antkowiak, Ulice i place Wrocławia, Wrocław-Warszawa-Kraków, seria: Biblioteka Wrocławska, tom 11, Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1970, Zam nr A/185/70 (C-9) (pol.).
- Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 18 kwietnia 2019 [dostęp 2019-06-03] (pol.).
- Jan Harasimowicz (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9 (pol.).
- GIMNAZJUM NR 29 WE WROCŁAWIU im. Konstytucji 3 Maja, 2019 [dostęp 2019-08-01] (pol.).
- M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 425 Zarządzenie Prezydenta RP z 8 września 1994 roku, 1994 [dostęp 2016-11-30] (pol.).
- Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2019-05-31] (pol.).
- Park kulturowy we Wrocławiu, Oficjalny serwis Wrocławia, 2018 [dostęp 2019-06-03] (pol.).
- System Informacji Przestrzennej Wrocławia, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2019 [dostęp 2019-06-06] (pol.).
- Uchwała LXII/1453/18 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 13 września 2018 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego pomiędzy aleją Juliusza Słowackiego a bulwarem Xawerego Dunikowskiego we Wrocławiu, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 2018 r. poz.4601. [Data ogłoszenia: 25 września 2018 r.]; Biuletyn Urzędowy RMW z 2018 r. poz.293., Wrocław, 13 września 2018 [dostęp 2019-10-09] (pol.).
- Uchwała XLI/1283/09 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 19 listopada 2009 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w rejonie placu Nowy Targ we Wrocławiu, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 14 stycznia 2010 r. Nr 6, poz.123; Biuletyn Urzędowy RMW z 25 listopada 2009 r. Nr 11, poz. 291., Wrocław, 19 listopada 2009 [dostęp 2019-10-09] (pol.).
- Wrocław – zespół historycznego centrum, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 18 kwietnia 2013 [dostęp 2016-11-30] (pol.).
- Wykaz dróg przebiegających przez miasto Wrocław, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice Wykaz dróg w zarządzie ZDiUM”, Ewa Iwanska, sporządziła ZDJOGA/NOXE/, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 20 września 2019 [dostęp 2019-09-21] (pol.).
- Wykaz sygnalizacji świetlnych, „ZDiUM/Infrastruktura/Wykaz sygnalizacji, w tym pracujących całodobowo w trybie kolorowym”, Ewa Iwanska, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 5 września 2016 [dostęp 2019-10-03] (pol.).
- Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Województwo dolnośląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2019 [dostęp 2019-08-23] (pol.).
Linki zewnętrzne
- Ulica Kraińskiego Wincentego, ks., [w:] Wrocław, Nowe Miasto [online], fotopolska.eu [dostęp 2019-10-14] (pol.).
- ul. Kraińskiego Wincentego, ks., [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici), ID: 586505 [dostęp 2019-10-14] (pol.).
- ul. ks. Wincentego Kraińskiego, wikimapia.org [dostęp 2019-10-02] (pol.).
