Ulica Czerwonego Krzyża w Warszawie
| Powiśle | |||||||||||||||||||
 Ulica Czerwonego Krzyża przy ul. Kruczkowskiego | |||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||
| Długość |
150 m[1] | ||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Warszawy  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||||||||||||||||
 52°14′07,9″N 21°01′48,9″E/52,235528 21,030250
| |||||||||||||||||||
Ulica Czerwonego Krzyża – ulica na warszawskim Powiślu, biegnąca od ul. Solec i ul. Dobrej do ul. Leona Kruczkowskiego.
Historia
Ulica powstała w latach 1897–1898 jako przedłużenie ul. Rozbrat i droga dojazdowa do niewielkiego szpitala Rosyjskiego Czerwonego Krzyża (stąd jej nazwa), znajdującego się w górnym biegu ulicy, przy krawędzi skarpy[2]. Początkiem szpitala było kilka pawilonów wybudowanych przed 1885 pomiędzy skarpą a ul. Smolną. Główny gmach szpitalny powstał w latach 1896–1897. Mieścił administrację placówki, płatną lecznicę i bezpłatne ambulatorium[2]. Przed budynkiem znajdował się klomb z fontanną[2]. W 1914 jako ostatni w zespole powstał budynek administracyjny, przed 1939 nadbudowany według projektu Józefa Szanajcy.
Ulicę poszerzono w 1900; równolegle powstały wielkomiejskie kamienice będące pierwszą mieszkaniową zabudową ulicy. Pierwszą z wybudowanych kamienic wzniósł dla siebie architekt Jan Hinz, kolejną wyróżniała bogata secesyjna ornamentyka fasady.
Dalsze kamienice wznoszone przy ulicy Czerwonego Krzyża powstały po 1912; jedna z nich powstała dla budowniczego wielu warszawskich obiektów – Leona Drewsa, na miejscu kolejnych, dziś nie zachowanych przebiega jezdnia.
Za linią wiaduktu kolei średnicowej długo wznosiły się jedynie zabudowania szpitala, przejęte w 1915 przez Polski Komitet Pomocy Społecznej i mieszczące w późniejszym okresie Szpital Główny Polskiego Czerwonego Krzyża.
Wcześniej, w latach 1904–1914 powstał most Poniatowskiego, zwany ówcześnie mostem Mikołajewskim lub III Mostem. Wraz z nim powstał długi na około 700 metrów wiadukt, stanowiący połączenie mostu z Al. Jerozolimskimi.
W latach dwudziestych przy ul. Czerwonego Krzyża powstały kolejne domy, w 1933 tunelem i nasypem kolei średnicowej pojechały pierwsze pociągi. Powstała stacja PKP Warszawa Powiśle. Nad ulicą powstała wtedy arkada wiodąca do mostu średnicowego; do wybuchu wojny kolejne domy wypełniły zabudowę ulicy.
W 1939 uszkodzeniu uległa tylko jedna kamienica; większe zniszczenia przyniósł 1944 – kilka domów legło wtedy w gruzach, szpital spłonął, zaś sam wiadukt został wysadzony w powietrze przez Niemców.
Po 1945 rozebrano część dawnych zabudowań; odbudowano zgodnie z pierwowzorem wiadukt średnicowy oraz dostawiono doń drugi, również kolejowy.
Uchwałą Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 24 sierpnia 1951 wschodni odcinek ulicy pomiędzy ulicami Wybrzeże Kościuszkowskie i Dobrą przemianowano na ul. Stefana Jaracza[3]. Przed 1968 powstała nowa ul. Kruczkowskiego, która wchłonęła początkowy fragment dawnej ulicy Czerwonego Krzyża.
Z zabudowań szpitala rozebranych ostatecznie w latach 70. ocalał tylko dawny pawilon chorób wewnętrznych im. cesarzowej Marii Aleksandrowny pod adresem Smolna 6[2]. Na pozostałym terenie urządzono skwer.
W kamienicy Spółdzielni Domostwo przy ul. Czerwonego Krzyża 6 od 2002 do wyprowadzki do Pałacu Prezydenckiego w 2006 mieszkali przyszły prezydent RP Lech Kaczyński wraz z żoną Marią[4].
Przypisy
- ↑ Mapa Warszawy [online], Urząd m.st. Warszawy [dostęp 2023-11-19].
- ↑ a b c d Jarosław Zieliński, Prawosławne konkurentki szarytek, „Stolica” (3/4), 2021, s. 78.
- ↑ Uchwała Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 24 sierpnia 1951 r. w sprawie zmiany nazw ulic w m.st. Warszawie. „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy”. nr 9, poz. 66, s. 3, 1951-08-10.
- ↑ Małgorzata Omilanowska-Kiljańczyk i inni, POW: ilustrowany atlas architektury Powiśla, Warszawa: Fundacja Centrum Architektury, 2017, s. 50, ISBN 978-83-943750-8-9.
Bibliografia
- Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy, tom 2. Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, 1996, s. 165. ISBN 83-9066291-4.