Zobacz też: inne znaczenia.

Ufa

Уфa

Herb Flaga
Państwo	Rosja
Republika	Baszkortostan
Prawa miejskie	1586[1]
Zarządzający	Ratmir Mawlijew↗
Powierzchnia	715[2] km²
Wysokość	150 m n.p.m.
Populacja (2020) • liczba ludności • gęstość	1 128 787[3] 1594,49 os./km²
Nr kierunkowy	+7 (347)
Kod pocztowy	450000–450999
Tablice rejestracyjne	02, 102
Położenie na mapie Baszkortostanu Ufa
Położenie na mapie Rosji Ufa
54°47′N 56°02′E/54,783333 56,033333
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Ufa (ros. Уфа; baszk. Өфө, Öfö, [ʏ̞ˈfʏ̞]) – miasto w europejskiej części Rosji, stolica Baszkortostanu. Miasto posiada rozwinięty przemysł maszynowy, elektroniczny, petrochemiczny, drzewny, chemiczny i spożywczy. W 2020 roku miasto otrzymało tytuł Miasta Pracy Waleczności^[4]. Pierwotnie miasto nosiło nazwę Tura-Tau, która wzięła się od wzgórza, na którym zostało wybudowane. Ufa oznacza „mały” w językach turkijskich i była to nazwa stosowana przez lokalną ludność^[5].

Położone nad rzeką Biełaja (dopływ Kamy), przy ujściu do niej rzek Ufa i Dioma. Powierzchnia miasta to 753,7 km².

Klimat w Ufie to umiarkowany kontynentalny z ciepłymi latami oraz zimnymi i długimi zimami. Średnia temperatura w lutym wynosi –14,7 °C, zaś w lipcu 22,2 °C^[5].

W średniowieczu na terenie Ufy funkcjonowała osada o powierzchni 2 hektarów, będąca jednym z ośrodków kultury turbaslijskiej; najstarsze znaleziska pochodzą z III wieku naszej ery^[4].

Ufa została założona jako fortyfikacja w 1574 roku na polecenie Iwana Groźnego^[1]. Dwa lata później wybudowano pierwszy klasztor na terenie Ufy, a w roku 1579 lub 1584 zbudowano drewnianą Cerkiew pod wezwaniem Matki Bożej Kazańskiej^[1].

Prawa miejskie otrzymała w 1586 roku^[1].

Miasto było oblegane przez Kałmuków; najpierw na początku lat 20., gdzie Ufa była oblegana przez 80 tysięcy kałmuckich żołnierzy, jednak konflikt Rosji z Kałmukami został rozwiązany drogą dyplomacji^[1]. Dla bezpieczeństwa miasta utworzono pułk złożony z Kozaków, który w 1633, 1636 i 1640 odparł atak na miasto ze strony Kałmuków, mimo licznych strat ze strony Kozaków^[1].

W latach 70. wybudowano fortecę, mającą łączną długość murów wynoszącą 2,4 km^[4].

W latach 1682–1684 Kałmucy z pomocą Nogajów i Tatarów ponownie oblegali miasto i plądrowali podmiejskie wsie, jednak również nie udało im się zdobyć Ufy, ponosząc ciężkie straty^[1].

W latach 1707–1708 miała miejsce blokada miasta z powodu buntu Baszkirów^[1].

W tym roku otworzono pierwszą instytucję edukacyjną w Ufie; była to szkoła dla dzieci żołnierzy^[1]. W 1778 roku szkołę przeniesiono do Orenburga^[1].

W 1759 roku w Ufie miał miejsce pożar, który zniszczył znaczną część miasta^[4][1].

Podczas buntu Pugaczowa, od 26 listopada 1773 do 26 marca 1774, wytrzymała czteromiesięczne oblężenie^[6][4].

W 1789 roku utworzono cztero- lub pięcioklasową szkołę podstawową^[1].

W 1799 roku powołano eparchię orenburską^[1].

W XVIII wieku w Ufie rozwinęła się poczta; w 1735 roku powstało połączenie z Moskwą, a w 1753 z Orenburgiem i Kazaniem^[1].

W 1801 roku otworzono pierwszą drukarnię w Ufie^[1].

W 1821 roku w mieście ponownie miał miejsce pożar, który strawił połowę miasta^[1]. W 1827 roku utworzono w Ufie pierwszy oddział straży pożarnej^[1].

W latach 1829–1831, 1848–1849 i 1853 w Ufie była epidemia cholery^[1].

Do miasta zostaje zesłana część powstańców listopadowych^[1].

W roku 1856 w Ufie mieszkało już 15 tysięcy osób^[1].

W 1894 roku zainstalowano w Ufie linie telefoniczne^[1].

W 1900 roku miasto odwiedził Włodzimierz Lenin^[1].

W 1910 w Ufie ponownie była epidemia cholery; w tym roku otworzono szpital zakaźny^[1].

8 listopada 1917 roku ustanowiono w mieście władzę radziecką. Nad miastem kilkukrotnie władzę odzyskiwała Biała Armia, jednak 9 czerwca 1919 roku miasto ostatecznie znalazło się w rękach komunistów^[4][1].

Od 1922 roku była stolicą Baszkirskiej ASRR.

W roku 1926 uruchomiono połączenie autobusowe między Ufą a Sterlitamakiem^[1].

W 1928 roku w Ufie zaczęto nadawać audycje radiowe w języku rosyjskim i baszkirskim^[1].

W latach 30. w mieście rozwinęła się botanika oraz kultura; zbudowano teatry i operę^[1].

W 1944 roku deportowano do Ufy Greków, Bułgarów i Ormian zamieszkujących dotychczas Półwysep Krymski, osiedlano ich w zamkniętych osiedlach w północnej części Ufy^[1].

W 1946 wybuchła w Ufie epidemia tyfusu^[1].

W 1959 roku przyjęto 25-letni plan rozwoju miasta, dzięki któremu miasto docelowo liczyłoby 700 000 mieszkańców^[1].

W 1962 roku uruchomiono ruch trolejbusowy^[1].

12 sierpnia 1980 roku Ufa liczyła już milion mieszkańców^[1].

W nocy z 3 na 4 czerwca 1989 roku miała miejsce katastrofa kolejowa pod Ufą, w której zginęło od 600 do ponad 800 osób.

W 1992 roku utworzono Radę Muzułmanów Republiki Baszkortostanu^[1].

W 1998 roku oddano do użytku Meczet Lala-Tulipan^[7].

Do roku 2040 planuje się zwiększyć powierzchnię miasta do 985 km²^[2].

Według danych ze spisu powszechnego z 2010 roku, Ufę zamieszkuje 1 030 812 osób^[3], co czyni z niej jedenaste pod względem liczby ludności miasto w Federacji Rosyjskiej. 48,9% z nich stanowią Rosjanie, 28,3% Tatarzy, 17,1% Baszkirzy, 1,2% Ukraińcy, a pozostałe narodowości 4,5%^[5].

W mieście rozwinął się przemysł chemiczny, maszynowy, metalowy, elektrotechniczny, materiałów budowlanych, drzewny, włókienniczy, rafineryjny oraz spożywczy^[8].

W Ufie działają przedsiębiorstwa rafineryjne, jak Basznieft^[4].

Ufa jest ważnym węzłem komunikacyjnym, zarówno drogowym, jak i kolejowym.

W 1870 roku uruchomiono transport parowcem pasażerskim przez rzekę Biełaję^[4]. Uruchomiono również trasy kolejowe z Ufy do Kiniela (1888) i Złatoustu (1890)^[4].

W 1910 roku łączna długość ulic w Ufie wynosiła 122 km, z czego utwardzonych było tylko 15 km^[1].

Obecny dworzec kolejowy w Ufie został wybudowany w 1968 roku. W 2006 roku odbyła się gruntowna renowacja. Obecnie budynek stacji może pomieścić nawet 6000 osób^[9]. Linie kolejowe biegną z miasta w kierunkach: Magnitogorsk, Czelabińsk, Samara, Orenburg i Uljanowsk. 4 czerwca 1989 roku w pobliżu Ufy miała miejsce katastrofa kolejowa, w wyniku której zginęło wedle różnych szacunków od 575 do 675 osób.

Ufa jest połączona z Moskwą dwiema drogami federalnymi: M7 rozpoczyna się w mieście i kończy w Moskwie, zaś M5 przebiega przez południową część miasta, łącząc Moskwę z Czelabińskiem.

Na południe od miasta znajduje się port lotniczy (kod IATA: UFA), z licznymi połączeniami krajowymi oraz zagranicznymi. W mieście swoją siedzibę ma linia lotnicza Air Bashkortostan, a w latach 1993–2007 również linia BAL Bashkirian Airlines.

Komunikacja miejska w Ufie jest realizowana przez autobusy, trolejbusy, tramwaje, a także kolej gondolową^[10]. Od lat 60. XX wieku prowadzone są dyskusje na temat powstania metra w Ufie. Nasiliły się one w latach 80., kiedy miasto przekroczyło milion mieszkańców. W 1996 roku ówczesny prezydent Borys Jelcyn położył kamień węgielny pod pierwszą stację metra w mieście^[11]. W roku 1997 rozpoczęto prace przy pierwszej linii. Jej otwarcie planowane było na 2008 rok. W 2005 roku jednak projekt zarzucono. W jego miejsce ma powstać naziemny system szybkiego tramwaju. Gdyby metro wybudowano, byłoby najbardziej wysuniętym na wschód systemem kolei podziemnej w Europie^[12].

W Ufie działa 7 szkół wyższych, między innymi:

• Akademia Nauk Republiki Baszkortostanu^[4]
• Baszkirski Uniwersytet Państwowy^[4]
• Ufijski Instytut Pedagogiczny^[13] .

• Baszkirskie Państwowe Muzeum Sztuki im. Niestierowa
• Muziej archieołogii i etnografii

• Cerkiew Opieki Matki Bożej w Ufie (1808-1823)
• Cerkiew Ufijskiej Ikony Matki Bożej (2. połowa XIX wieku)
• Kościół Zbawiciela w Ufie (1824-1844)
• budynek Seminarium Teologicznego (1826-1828, przebudowa 1840)
• Dom Towarowy w Ufie (1825-1866)
• Meczet w Ufie (1830)
• dom gubernatora (1832-1838)
• drewniany Kościół Podwyższenia Krzyża w Ufie (1890-1892)
• Katedra Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Ufie (1901-1909)
• Dom Ludowy (1909-1914)
• budynek Chłopskiego Banku Ziemskiego (1911-1912, obecnie Muzeum Narodowe)
• Dom Współpracy (1932-1937)
• Kino Pobieda (1945-1949)
• Kino Rodina (1953)
• Pałac Kultury im. Serga Ordżonikidzego (1955)
• Pomnik Przyjaźni (1965)

Do szerzej znanych ufijskich klubów sportowych należą kluby piłkarskie Nieftianik Ufa i Baszynformswiaź-Dinamo Ufa, klub siatkarski Ural Ufa oraz drużyna hokejowa Saławat Jułajew Ufa. W roku 2009 odbyły się tutaj biathlonowe Mistrzostwa Europy. Z Ufy pochodzi sześciokrotny Indywidualny Mistrz Świata w Wyścigach Motocyklowych na lodzie Nikołaj Krasnikow. W latach 70. i 80. często w Ufie rozgrywano eliminacje kontynentalne do Mistrzostw Świata na Żużlu. Z Ufy pochodzi również kierowca Formuły 1 Daniił Kwiat.

• Jarosław Skulski – polski aktor
• Ildar Fatkullin – rosyjski skoczek narciarski
• Dmitrij Wasiljew – rosyjski skoczek narciarski
• Zemfira – rosyjska piosenkarka rockowa
• Rif Saitgariejew („Tatarska strzała”) – rosyjski żużlowiec
• Nikołaj Krasnikow – rosyjski motocyklista lodowy
• Daniił Kwiat – rosyjski kierowca wyścigowy

• Ankara –  Turcja
• Halle (Saale) –  Niemcy
• Orenburg –  Rosja
• Paldiski –  Estonia

• Igor Abrosimow: Советская Россия: 1917-1991 – государство, политика, экономика, наука, культура, литература, искусство. proza.ru, 2009.

• Międzynarodowy Port Lotniczy w Ufie
• Zdjęcia z Ufy. ingvarr.net.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-08)].