Trogon czerwonobrzuchy
| Trogon surrucura[1] | |||
| Vieillot, 1817 | |||
 Samiec podgatunku T. s. surrucura sfotografowany w Santa Catarina, Rio Grande do Sul, 2010 | |||
 Samiec podgatunku T. s. aurantius, sfotografowany w Reserva Ecológica de Guapiaçu, Rio de Janeiro, 2014 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
trogon czerwonobrzuchy | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Trogon czerwonobrzuchy[3] (Trogon surrucura) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny trogonów (Trogonidae). Występuje we wschodniej Ameryce Południowej. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia
Po raz pierwszy gatunek opisał Louis Jean Pierre Vieillot w roku 1817. Holotyp pochodził z Paragwaju. Przydzielił mu nazwę Trogon surrucura[4], akceptowaną obecnie (2020) przez Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC)[5]. Najbliżej spokrewnionymi z trogonem czerwonobrzuchym są trogony: białosterny (T. viridis), czarnogłowy (T. melanocephalus), cytrynowy (T. citroleus) i panamski (T. bairdii)[4]. Niektórzy autorzy uznają podgatunek T. s. aurantius, opisany w 1824 przez von Spixa, za osobny gatunek – trogona brazylijskiego[3], tak też jest on przedstawiony w Handbook of the Birds of the World[6]. IOC uznaje te dwa taksony za konspecyficzne[5], podobnie klasyfikują je autorzy The Howard and Moore Complete Checklist of the Birds of the World[3].
Podgatunki i zasięg występowania
IOC wyróżnia następujące podgatunki[5]:
- T. s. aurantius von Spix, 1824 – trogon brazylijski[3] – wschodnio-centralna i południowo-wschodnia Brazylia, od stanu Bahia na południe do wschodniego Minas Gerais i północnego São Paulo[6]
- T. s. surrucura Vieillot, 1817 – trogon czerwonobrzuchy[3] – wschodni Paragwaj i północno-wschodnia Argentyna, na wschód po południowo-wschodnią Brazylię (skrajnie północno-wschodni stan Tocantins do południowego Mato Grosso, zachodni stan Rio de Janeiro i Rio Grande do Sul); możliwe, że zasięg obejmuje część południowego Urugwaju[4]
W stanie Itatiaia znajduje się wąska strefa hybrydyzacji przedstawicieli obu podgatunków[6].
Morfologia
Długość ciała u ptaków z podgatunku nominatywnego waha się pomiędzy ok. 23 a 28 cm[4]; według autorów HBW długość ciała T. s. aurantius wynosi 28 cm[6]. Masa ciała u podgatunku nominatywnego mieści się w przedziale 70–78 g[4]. U jednego z ptaków podgatunku nominatywnego odłowionego w 1965 centralnej Brazylii, w Chapada dos Veadeiros, długość skrzydła wyniosła 132 mm, a ogona 138 mm[7]. U dwóch okazów muzealnych T. s. aurantius z początku XX w. długości skrzydła (lub skrzydeł[8]) wyniosły 133 i 137 mm, a ogona – 144 i 151 mm[9].
Trogon czerwonobrzuchy to ptak o zwartej budowie oraz krótkiej szyi i ogonie. U dorosłego samca podgatunku nominatywnego wierzch głowy przybiera kolor granatowy (odcień royal blue), podobnie jak szyja i pierś. Na karku kolor przechodzi w turkusowy. Przód głowy, policzki i broda są czarniawe. Grzbiet ma kolor miedzianozielony, na sterówkach kolor zmienia się w turkusowozielony. Spód ciała czerwonoróżowy, boki szare. Sterówki od spodu mają kolor biały, widoczny czarny pasek na końcu ogona[10]. Osobniki podgatunku T. s. aurantius posiadają pomarańczowy brzuch, żółtą obrączkę oczną zamiast różowej, bardziej szarawą pierś[6]. Tęczówka brązowa, dziób szarozielony, nogi szare. U samicy podgatunku nominatywnego brak barwnej obrączki ocznej. Samica jest szara, a wierzchnią część jej skrzydła pokrywają białe prążki. Pokrywy podogonowe czarne. Trzy wewnętrzne pary sterówek posiadają białe zewnętrzne chorągiewki oraz końcówki. U podgatunku T. s. aurantius samica ma biały środek brzucha[10].
Ekologia
Środowiskiem życia trogonów czerwonobrzuchych są lasy, zarówno pierwotne, jak i wtórne; ptaki przebywają w środkowych warstwach. Zasiedlają także lasy mieszane. Preferują wilgotne lasy. Gatunek odnotowywany do około 2000 m n.p.m. Przedstawiciele T. surrucura żywią się owadami i owocami[10]. W głosach brak różnicy między podgatunkami[6]. Ptaki alarmują kiaar o zmiennej prędkości, wysokości i tonacji. Pieśń to rosnąca sekwencja dźwięków diu lub kwa, ostatni dźwięk niższy od poprzednich[10].
Trogony czerwonobrzuche gniazdują w dziuplach lub innych zagłębieniach, także w wysokim kaktusie, pniu paproci drzewiastej, niekiedy w termitierach. W zniesieniu 2–4 białe jaja. Wysiadują je oba ptaki z pary, inkubacja trwa 17–19 dni. Młode są w pełni opierzone około 20 dni po wykluciu[10].
Status zagrożenia
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2014 roku klasyfikuje podgatunki trogona czerwonobrzuchego jako osobne gatunki, oba z nich zalicza do kategorii najmniejszej troski (LC, Least Concern)[2][11]. BirdLife International uznało trend populacji obu tych taksonów za spadkowy ze względu na niszczenie środowiska[12][13].
Przypisy
- ↑ Trogon surrucura, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Trogon surrucura, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c d e Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Trogonidae Lesson, 1828 – trogony - Trogons (wersja: 2020-01-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-05-17].
- ↑ a b c d e Collar, N. & Kirwan, G.M.: Southern Surucua Trogon (Trogon surrucura). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2015). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2015. [zarchiwizowane z tego adresu (26 czerwca 2015)].
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Mousebirds, Cuckoo Roller, trogons, hoopoes, hornbills. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-05-17]. (ang.).
- ↑ a b c d e f del Hoyo, J., Collar, N. & Kirwan, G.M.: Northern Surucua Trogon (Trogon aurantius). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-16)].
- ↑ Kenneth E. Stager. The Machris Brazilian Expedition. Ornithology: Non-passerines. „Contributions in Science”. 41, s. 20, 1961.
- ↑ Autor zastosował oznaczenia a. i c., co odnosi się do ala lub alae (skrzydło/skrzydła) i cauda – ogon
- ↑ C.E. Hellmayr. Revision de Spix'schen Typen brasilianischer Vögel. „Abhandlungen der Mathematisch-Physikalischen Klasse der Königlich Bayerischen Akademie der Wissenschaften”. 22, s. 77, 1906.
- ↑ a b c d e Nicole Bouglouan: Surucua Trogon Trogon surrucura. Oiseaux-Birds. [dostęp 2015-06-26].
- ↑ BirdLife International, Trogon aurantius, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2020-05-17] (ang.).
- ↑ Species factsheet: Trogon surrucura. BirdLife International. [dostęp 2020-05-17]. (ang.).
- ↑ Species factsheet: Trogon aurantius. BirdLife International. [dostęp 2020-05-17]. (ang.).
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).