Traktat w Küczük Kajnardży

Zmiany terytorialne w konsekwencji traktatu w Küczük Kajnardży.      Imperium Rosyjskie      Imperium Osmańskie      Nabytki terytorialne Imperium Rosyjskiego      Chanat Krymski (formalnie niepodległy)
Data	21 lipca 1774
Miejsce	Kajnardża, Imperium Osmańskie
Wynik	cesje terytorialne Imperium Osmańskiego
Przyczyna	wojna rosyjsko-turecka (1768–1774)
Strony traktatu
Imperium Rosyjskie  Imperium Osmańskie

Traktat w Küczük Kajnardży (tur. Küçük Kaynarca) – traktat pokojowy pomiędzy Imperium Rosyjskim a Imperium Osmańskim kończący V wojnę rosyjsko-turecką 1768-1774, podpisany 21 lipca 1774 w Kajnardży (dziś Bułgaria).

• Imperium Osmańskie oddawało Imperium Rosyjskiemu część Jedysanu, położoną pomiędzy Dnieprem i Bohem^[1]. Rosja zyskała tym samym drugi (po Azowie) dostęp do Morza Czarnego poprzez port w Chersoniu.
• Imperium Rosyjskie uzyskało także północnokaukaską Kabardę^[1].
• Strzegące przepływu przez Cieśninę Kerczeńską i dostępu do Morza Azowskiego port Kercz i twierdza Jenikale przeszły we władanie rosyjskie^[1].
• Turcja zrzekła się zwierzchności nad Chanatem Krymskim, który formalnie stał się niepodległy^[1]. Dodatkowo do ziem chanatu przyłączono (poprzednio tureckie) obszary ejaletu Kaffy a także Oczaków i ziemie Nogajów (między Bohem a Dniestrem)^[2]. Chanat obejmował zatem swoim zasięgiem cały Krym, Kubań, Jedysan oraz ziemie po Berdę, Końską Wodę i Dniepr. Sułtan zachowywał jedynie formalną zwierzchność nad chanatem jako kalif^[3] – to jest religijny przywódca muzułmanów – co stanowiło pierwsze, dyplomatyczne uznanie tego tytułu. Wkrótce jednak chanat stał się protektoratem rosyjskim i ostatecznie został anektowany przez Katarzynę II w 1783^[1].
• Statki rosyjskie uzyskały prawo swobodnego przepływu przez Cieśniny tureckie^[1].
• Rosja uzyskała status protektora prawosławnych w księstwach naddunajskich, które powróciły do statusu wasalnego wobec Porty^[1].
• Kupcy chrześcijańscy z Imperium Osmańskiego uzyskali prawo pływania pod banderą rosyjską^[1].
• Rosjanie uzyskali zgodę na budowę cerkwi w Istambule^[a][1].
• Traktat oddawał Austrii okupowaną przez nią od I rozbioru Rzeczypospolitej Bukowinę.
• Znosił także postanowienia traktatu w Niszu z 1739: zakaz żeglugi rosyjskiej po Morzu Azowskim i wznoszenia fortyfikacji w rejonie Azowa.

• Emanuel Rostworowski, Historia powszechna wiek XVIII, Warszawa 1977, Państwowe Wydawnictwa Naukowe, s. 690–691
• Orlando Figes: Wojna Krymska 1853–1856. Ostatnia Krucjata. Oświęcim: Napoleon V, 2018. ISBN 978-83-7889-823-8.