Tom Courtenay
| |
| Imię i nazwisko |
Thomas Daniel Courtenay |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Zawód |
aktor |
| Współmałżonek |
Cheryl Kennedy |
| Lata aktywności |
od 1956 |
| Odznaczenia | |
| |
Sir Thomas Daniel (Tom) Courtenay (ur. 25 lutego 1937 w Kingston upon Hull) – brytyjski aktor teatralny i filmowy.
Laureat Nagrody BAFTA za najlepszy debiut aktorski w roli Colina Smitha w filmie Samotność długodystansowca (1962). Nominowany do Oscara dla najlepszego aktora drugoplanowego za rolę Paszy Antipowa w filmie Doktor Żywago (1965) i dla najlepszego aktora pierwszoplanowego jako Norman w dramacie Garderobiany (1983)[1].
W lutym 2001 królowa Elżbieta II nadała mu szlachectwo za 40 lat pracy w kinie i teatrze. Jest doktorem honoris causa Uniwersytetu w Hull[2].
Życiorys
Początki
Urodził się w Kingston upon Hull[3], w hrabstwie East Riding of Yorkshire, jako syn Annie Elizy (z domu Quest) i Thomasa Henry’ego Courtenay, malarza łodzi w dokach rybnych w Hull[4]. Uczęszczał do Kingston High School[5], a następnie studiował język angielski na University College London, gdzie nie uzyskał dyplomu[6]. Następnie studiował teatr w Royal Academy of Dramatic Art w Londynie[5].
Kariera
Po raz pierwszy trafił na mały ekran jako osoba na ulicy w dramacie BBC Bez miłości (Without Love, 1956) z Billie Whitelaw. Występował na scenie w The Old Vic w przedstawieniach: Mewa Antona Czechowa (1960)[7] jako Konstanty Gawryłowicz Trieplew, Henryk IV, część 1 (1961) w roli Henry’ego Percy’ego i Wieczór Trzech Króli (1961) jako Feste. Wkrótce został obsadzony w tytułowej roli w dramacie Szeregowy Potter (Private Potter, 1962) na podstawie scenariusza Ronalda Harwooda. Za kreację Colina Smitha w dramacie sportowym Tony’ego Richardsona Samotność długodystansowca (The Loneliness of the Long Distance Runner, 1962) wg opowiadania Alana Sillitoe otrzymał Nagrodę BAFTA za najbardziej obiecujący pierwszoplanowy debiut aktorski i nagrodę na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Mar del Plata dla najlepszego aktora[8]. Jako Billy Fisher w komediodramacie Johna Schlesingera Billy kłamca (Billy Liar, 1963) zdobył nominację do Nagrody BAFTA dla najlepszego aktora pierwszoplanowego[8]. Jak trafnie zauważył jeden z krytyków, w rolach tych aktor „o szerokiej, gapiowatej twarzy bezlitośnie karykaturował pseudobuntownicze gesty rówieśników, odmawiając im realnego znaczenia”[9].
Rola szeregowca Arthura Hampa w Josepha Loseya Za króla i ojczyznę (King & Country, 1964) przyniosła mu Puchar Volpiego dla najlepszego aktora na 25. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji[8].
W 1977 debiutował na Broadwayu w roli Simona w spektaklu Inaczej zaangażowany[10], za którą był nominowany do Tony Award[11]. Triumfalnie powrócił do kina grając postać asystenta tyrańskiego kierownika grupy teatralnej w uznanym dramacie Garderobiany (The Dresser, 1983), za którą został uhonorowany Złotym Globem dla najlepszego aktora i był nominowany do Oscara. W serialu Kroniki młodego Indiany Jonesa (1995) zagrał polskiego antropologa Bronisława Malinowskiego.
W 2008 przyjął rolę Williama Dorrita w telewizyjnej adaptacji powieści Karola Dickensa Mała Dorrit (Little Dorrit)[12][13].
Życie prywatne
W 1964 był związany z Natalie Wood[14]. 12 stycznia 1973 ożenił się z Cheryl Kennedy. W 1982 doszło do rozwodu. W sierpniu 1988 zawarł związek małżeński z Isabel Crossley.
Filmografia
- Szeregowy Potter (Private Potter, 1962) jako szeregowiec Potter
- Samotność długodystansowca (The Loneliness of the Long Distance Runner, 1962) jako Colin Smith
- Billy kłamca (Billy Liar, 1963) jako Billy Fisher
- Za króla i ojczyznę (King & Country, 1964) jako szer. Arthur Hamp
- Operacja „Kusza” (Operation Crossbow, 1965) jako Robert Henshaw
- Król szczurów (King Rat, 1965) jako por. Robin Grey
- Doktor Żywago (Doctor Zhivago, 1965) jako Pasza Antipow/Strielnikow
- Noc generałów (The Night of the Generals, 1967) jako st. szer. Kurt Hartmann
- Dzień, w którym wypłynęła ryba (The Day the Fish Came Out, 1967) jako nawigator samolotu
- A Dandy in Aspic (1968) jako Gatiss
- Otley (1968) jako Gerald Arthur Otley
- Jeden dzień z życia Iwana Denisowicza (One Day in the Life of Ivan Denisovich, 1970) jako Iwan Denisowicz Szuchow
- To Catch a Spy (1971) jako Baxter Clarke
- I Heard the Owl Call My Name (1973) jako ojciec Mark Brian
- Garderobiany (The Dresser, 1983) jako Norman
- Me and the Girls (1985) jako George
- Absent Friends (1985) jako Colin
- Szczęśliwego Nowego Roku (Happy New Year, 1987) jako Edward Saunders
- Leonard, część 6 (Leonard Part 6, 1987) jako Frayn
- Redemption (1991) jako Stan Peachey
- Ostatni motyl (Poslední motýl, 1990) jako Antoine Moreau
- Dawaj! (Let Him Have It, 1991) jako William Bentley
- Mała Nell (The Old Curiosity Shop, 1995) jako Daniel Quilp
- Młody Indiana Jones: Pawie oko (The Adventures of Young Indiana Jones: Treasure of the Peacock's Eye, 1995) jako Bronisław Malinowski
- Chłopiec z Merkurego (The Boy from Mercury, 1996) jako wujek Tony Cronin
- Prawdziwe angielskie małżeństwo (A Rather English Marriage, 1998) jako Roy Southgate
- Co się przydarzyło Haroldowi S? (Whatever Happened to Harold Smith?, 1999) jako Harold Smith
- Ostatnia prośba (Last Orders, 2001) jako Vic Tucker
- Nicholas Nickleby (2002) jako Newman Noggs
- Możemy zaczynać, panie McGill (Ready When You Are, Mr. McGill, 2003) jako statysta
- Totalna zagłada (Flood, 2007) jako Leonard Morrison
- Złoty kompas (The Golden Compass, 2007) jako Farder Coram
- Mała Dorrit (Little Dorrit, 2008) jako William Dorrit
- Gambit, czyli jak ograć króla (Gambit, 2012) jako major Wingate
- Kwartet (Quartet, 2012) jako Reginald „Reg” Paget
- Nocny pociąg do Lizbony (Night Train to Lisbon, 2013) jako João Eça
- 45 lat (45 Years, 2015) jako Geoff Mercer
- Aeronauci (The Aeronauts, 2019) jako Arthur Glaisher
Nagrody
| Rok | Nagroda | Kategoria | Film |
|---|---|---|---|
| 1963 | Nagroda BAFTA | Najlepszy debiut aktorski | Samotność długodystansowca (1962) |
| 1964 | Nagroda na MFF w Wenecji | Puchar Volpiego dla najlepszego aktora | Za króla i ojczyznę (1964) |
| 1984 | Złoty Glob | Najlepszy aktor dramatyczny | Garderobiany (1983) |
Przypisy
- ↑ Tom Courtenay Awards. AllMovie. [dostęp 2022-09-11]. (ang.).
- ↑ Sir Tom Courtenay given freedom of city of Hull. BBC, 2018-01-18. [dostęp 2022-09-11]. (ang.).
- ↑ Tom Courtenay. Ambinet. [dostęp 2022-09-11]. (pol.).
- ↑ Tom Courtenay Biography (1937-). Film Reference. [dostęp 2022-09-11]. (ang.).
- ↑ a b Tom Courtenay Pictures. FanPix.Net. [dostęp 2022-09-11]. (ang.).
- ↑ Tim Walker: How We Met: Andrew Davies and Tom Courtenay. „The Independent”, 2008-12-07. [dostęp 2022-09-11]. (ang.).
- ↑ Sandra Brennan: Tom Courtenay Biography. AllMovie. [dostęp 2022-09-11]. (ang.).
- ↑ a b c Tom Courtenay Awards. FamousFix. [dostęp 2022-09-11]. (ang.).
- ↑ Jerzy Płażewski: Historia filmu (1895-2000). Warszawa: Książka i Wiedza, 2001, s. 334.
- ↑ Tom Courtenay. Internet Broadway Database. [dostęp 2022-09-11]. (ang.).
- ↑ Tom Courtenay. Rotten Tomatoes. [dostęp 2022-09-11]. (ang.).
- ↑ Alessandra Stanley: Dickens and the Business Cycle: The Victorian Way of Debt. „The New York Times”, 2009-03-28. [dostęp 2022-09-11]. (ang.).
- ↑ Little Dorrit, a major BBC One Dickens adaptation. BBC, 2008-10-13. [dostęp 2022-09-11]. (ang.).
- ↑ Tom Courtenay Relationships. FamousFix. [dostęp 2022-09-11]. (ang.).
Linki zewnętrzne
- Tom Courtenay w bazie IMDb (ang.)
- Tom Courtenay w bazie Filmweb
- Tom Courtenay w bazie Notable Names Database (ang.)
