Thomas-Morse TM-23

Dane podstawowe
Państwo	Stany Zjednoczone
Producent	Thomas-Morse Aircraft
Typ	samolot obserwacyjny
Konstrukcja	dwupłat o konstrukcji całkowicie metalowej
Załoga	2
Historia
Data oblotu	1924
Liczba egz.	1
Dane techniczne
Napęd	1 x Curtiss D-12
Moc	440 KM
Wymiary
Rozpiętość	9,17 m
Długość	6,22 m
Powierzchnia nośna	22,02 m²
Masa
Własna	893 kg
Startowa	1574 kg
Osiągi
Prędkość maks.	230 km/h
Prędkość przelotowa	184 k/h
Prędkość wznoszenia	359 m/min
Długotrwałość lotu	2 godziny 45 minut
Dane operacyjne
Multimedia w Wikimedia Commons

Thomas-Morse TM-23 – prototypowy amerykański samolot rozpoznawczy zaprojektowany i zbudowany w zakładach Thomas-Morse Aircraft w latach 1923-24 jako prywatna inicjatywa tej firmy. Samolot miał bardzo nowoczesną jak na ówczesne czasy konstrukcję metalową. TM-23 jest uznawany za pierwszy udany metalowy samolot Thomasa-Morse’a, ale pomimo dobrych osiągów nie został on zamówiony przez United States Army Air Service (USAAS).

W czasie I wojny światowej firma Thomas-Morse osiągnęła spory sukces finansowy zdobywając znaczące kontrakty na samoloty S-4 i SH-4 o łącznej wartości ponad miliona dolarów, jeszcze w 1918 firma zatrudniała 1200 pracowników w mieszczących się w Ithace fabrykach^[1]. Zakończenie wojny przyniosło ze sobą anulowanie części kontraktów, ale już w 1919 firma otrzymała zamówienie na 50 myśliwców typu Thomas-Morse MB-3^[1]. Wiadomo było wówczas, że USAAS planuje zamówić więcej tych udanych myśliwców i w zakładach Thomas-Morse przygotowano się do ich produkcji inwestując w narzędzia i materiały^[1]. Ostatecznie jednak kontrakt na budowę dwustu MB-3A został przyznany zakładom Boeinga, które zaoferowały niższą cenę^[1]. Utrata intratnego kontraktu była dla Thomas-Morse poważną porażką, z której firma już nigdy się do końca nie podniosła i był to początek powolnego upadku firmy^[1].

Pomimo utraty potencjalnego kontraktu w firmie panował wówczas optymizm co do jej przyszłości i postanowiono wówczas skoncentrować się na projektowaniu samolotów o konstrukcji metalowej^[1]. Zakłady Thomas-Morse miały długą tradycję projektowania nowoczesnych i nowatorskich myśliwców (np. Thomas-Morse MB-1, czy MB-2) i pomimo braku doświadczenie w projektowaniu konstrukcji metalowych oraz prawie chałupniczych metod produkcji, począwszy od 1921 w firmie zaprojektowano szereg samolotów, które jednak nie przyniosły firmie sukcesu komercyjnego^[1]. Po nieudanych jednopłatach MB-9 (1921), MB-10 (1921) i TM-22 (R-5) (1922)^[2] w 1923 w Thomas-Morse został zaprojektowany myśliwiec przechwytujący TM-23^[3]. Równolegle z TM-23 w firmie zaprojektowano samolot obserwacyjny TM-24^[4][5].

Podobnie jak inne samoloty Thomasa-Morse’a także TM-24 został zaprojektowany możliwie jak najkrótszy, aby w taki sposób zmaksymalizować zwrotność samolotu^[5]. Kadłub dwumiejscowego TM-24 był o ponad stopę (30 cm) krótszy od kadłuba TM-23 i ponad dwie stopy krótszy od wyposażonego w ten sam silnik samolotu Curtiss P-1^[5].

Thomas-Morse TM-24 był jednosilnikowym, dwumiejscowym, dwupłatowym samolotem obserwacyjnym o konstrukcji całkowicie metalowej^[2][6].

Płaty samolotu miały nietypową konfigurację, jego skrzydła miały różne cięciwy i długość, przy czym górne skrzydło miało mniejszą rozpiętość^[4]. Rozpiętość górnego skrzydła była mniejsza o pięć stóp od dolnego skrzydła (1,5 m), cięciwa górnego skrzydła wynosiła 63 cala, a dolnego – 51,5 cali (odpowiednio 160 i 130 cm)^[4]. Skrzydła były połączone dwoma zastrzałami, jednym o kształcie N i jednym o kształcie odwróconego V^[4].

Wewnętrzna konstrukcja kadłuba wykonana była ze stalowych rur, a sam kadłub kryty był aluminiową blachą falistą z wyjątkiem osłony silnika zrobionej z gładkiej blachy aluminiowej^[4][6].

Samolot posiadał unikatowy system trymowania, zamiast tradycyjnego trymera na ogonie samolotu znajdowały się niewielkie dodatkowe powierzchnie sterowe ustawiane z kokpitu, które służyły do wyważania samolotu w locie^[4][5].

Samolot napędzany był chłodzonym wodą silnikiem rzędowym typu Curtiss D-12 o mocy 440 KM z dwupłatowym śmigłem^[7][8].

Samolot został oblatany na przyfabrycznym lotnisku firmy w Ithace i w styczniu 1925 został dostarczony do bazy USAAS McCook Field w celu jego ewaluacji przez Armię^[9], gdzie TM-24 został ogólnie oceniony pozytywnie^[9][5]. Jego najpoważniejszą wadą było to, że strzelec/obserwator stając w jego tylnym kokpicie blokował przepływ powietrza do statecznika pionowego, co było spowodowane krótkim kadłubem^[9]. Uznano, że przedłużenie kadłuba spowodowałoby dodatkowe problemy i program został zakończony^[9]. Prototyp znajdował się w magazynie w McCook Field jeszcze w 1925^[9]. Budowa prototypu i wszystkie koszty związane z tym programem zostały poniesione przez Thomasa-Morse’a i wyniosły łącznie 46 tysięcy dolarów^[10].

• Peter M. Bowers: Forgotten Fighters And Experimental Aircraft. Nowy Jork: Aerofact, 1971. ISBN 0-668-02403-8. Brak numerów stron w książce
• John Wegg: General Dynamics Aircraft And Their Predecessor. Annapolis, Md.: Naval Institute Press, 1990. ISBN 0-87021-233-8. Brak numerów stron w książce

• Zdjęcie samolotu. flickr.com, kolekcja San Diego Air and Space Museum Archive. [dostęp 2012-10-03]. (ang.).
• Zdjęcie samolotu. flickr.com, kolekcja San Diego Air and Space Museum Archive. [dostęp 2012-10-03]. (ang.).
• Zdjęcie samolotu. flickr.com, kolekcja San Diego Air and Space Museum Archive. [dostęp 2012-10-03]. (ang.).