Thomandersiaceae
 Thomandersia hensii | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina |
Thomandersiaceae |
| Nazwa systematyczna | |
| Thomandersiaceae Sreem. Phytologia 37: 413–416 (1977)[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Thomandersia Baill. (1891)[3] | |
Thomandersiaceae – monotypowa rodzina z rzędu jasnotowców (Lamiales). Należy do niej jeden rodzaj – Thomandersia, w obrębie którego wyróżnia się 6 gatunków. Wszyscy przedstawiciele występują w zachodniej części Afryki Równikowej – od południowej Liberii po Republikę Środkowoafrykańską i Kongo. Thomandersia laurifolia, a prawdopodobnie także pozostałe gatunki, wykorzystywane są w celach leczniczych przez ludzi i goryle. Gorzkie liście tych roślin spożywane są w celu pozbycia się pasożytów. Nazwa rodzaju upamiętnia szkockiego lekarza i botanika z XIX wieku – Thomasa Andersona, który pierwszy opisał ten rodzaj (jako Scytanthus, która to nazwa jako homonim innego rodzaju z rodziny toinowatych musiała zostać odrzucona)[4].
Morfologia
- Pokrój
- Wiecznie zielone krzewy, niewielkie drzewa, rzadko pnącza[4].
- Liście
- Naprzeciwległe, pojedyncze, bez przylistków. Liście mają zróżnicowane rozmiary (występuje anizofilia). Ogonki liściowe są zgrubiałe u nasady i przy nasadzie blaszki. Blaszki liściowe są pierzasto żyłkowane, całobrzegie, piłkowane lub klapowane. Nierzadko obecne są na nich pozakwiatowe miodniki[4].
- Kwiaty
- Zebrane są w przypominających grona wierzchotkach wyrastających na szczytach pędów lub w kątach liści. Kwiaty są grzbieciste i obupłciowe. Na pięciu działkach kielicha znajdują się od zewnątrz miodniki osiągające do 3 mm średnicy i otoczone zgrubieniem. Korona jest dwuwargowa i powstaje w wyniku zrośnięcia dwóch płatków w wargę górną i trzech w dolną. Cztery pręciki (z czego dwa dłuższe od pozostałych) oraz jeden prątniczek (staminodium) są ułożone pomiędzy płatkami korony. Pomiędzy nitkami pręcików, przyrośniętymi do rurki korony, znajdują się miodniki. Zalążnia jest górna, i powstaje z dwóch owocolistków tworzących osobne komory oddzielone przewężeniem. Pojedyncza szyjka słupka zakończona jest cylindrycznym lub rozwidlonym znamieniem[4].
- Owoce
- Drewniejące, dwukomorowe i niepękające torebki wsparte trwałym i powiększającym się w czasie owocowania kielichem. Nasiona z dużym znaczkiem (hilum), połączone są z łożyskiem za pomocą spłaszczonego i haczykowato wydłużonego sznureczka, pełniącego rolę wyrzutni[4].
Systematyka
Rodzaj Thomandersia klasyfikowany był tradycyjnie do rodziny akantowatych Acanthaceae lub Schlegeliaceae. Badania filogenetyczne bazujące na analizie DNA wykazały odrębność taksonu spośród roślin rzędu jasnotowców Lamiales i zaistniała konieczność wyodrębnienia go w osobną rodzinę[5]. Rodzina Thomandersiaceae włączona została do systemu APG III z 2009[6] i tak samo ujęta została w systemie APG IV z 2016[7]. Pozycja systematyczna rodziny nie jest pewna – dane molekularne wskazują na jej przynależność do kladu wspólnego z rodzinami Schlegeliaceae i werbenowatymi Verbenaceae, natomiast budowa pyłku wskazuje bardziej na pokrewieństwo z połapkowatymi Pedaliaceae[4].
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)[2]
| jasnotowce |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Podział rodziny[8]
- rodzaj: Thomandersia Baillon, Hist. Pl. 10: 456. Jan-Feb 1891. Synonim: Scytanthus T. Anderson ex Bentham et J. D. Hooker. Gatunkiem typowym dla rodzaju jest T. laurifolia (T. Anderson ex Bentham et J. D. Hooker) Baillon[9]
- Thomandersia anachoreta Heine
- Thomandersia butayei De Wild.
- Thomandersia congolana De Wild. & T.Durand
- Thomandersia hensii De Wild. & T.Durand
- Thomandersia laurentii De Wild.
- Thomandersia laurifolia (T.Anderson ex Benth.) Baill.
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
- ↑ a b James L. Raveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – T. Cornell University. [dostęp 2018-01-22].
- ↑ a b c d e f Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 571. ISBN 978-1-84246-634-6.
- ↑ Wortley, A. H.; Harris, D. J.; Scotland, R. W.. On the Taxonomy and Phylogenetic Position of Thomandersia. „Systematic Botany”. 32, 2, s. 415-444, April-June 2007. DOI: 10.1600/036364407781179716.
- ↑ Angiosperm Phylogeny Group (2009). An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III. Botanical Journal of the Linnean Society 161: 105-121.
- ↑ The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 181, 1, s. 1–20, 2016. DOI: 10.1111/boj.12385.
- ↑ Thomandersia. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2018-01-22].
- ↑ Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2018-01-22].