Takin
| Budorcas | |||
| Hodgson, 1850[1] | |||
 Takin złoty (B. taxicolor) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj |
takin | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Budorcas taxicolor Hodgson, 1850 | |||
| Gatunki | |||
| |||
Takin[2] (Budorcas) – rodzaj ssaków z podrodziny antylop (Antilopinae) w obrębie rodziny wołowatych (Bovidae).
Zasięg występowania
Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Azji (Indie, Bhutan, Mjanma i Chińska Republika Ludowa)[3][4][5].
Morfologia
Długość ciała 170–220 cm, długość ogona 10–22 cm, wysokość w kłębie 107–140 cm; długość rogów samców około 64 cm; masa ciała 150–350 kg[4][6].
Systematyka
Rodzaj zdefiniował w 1850 roku angielski etnolog i zoolog Brian Houghton Hodgson w artykule poświęconym takinowi ze wschodnich Himalajów opublikowanym na łamach The Journal of the Asiatic Society of Bengal[1]. Na gatunek typowy Hodgson wyznaczył (oznaczenie monotypowe) takina złotego (B. taxicolor).
Etymologia
Budorcas: gr. βους bous, βοος boos ‘byk, wół’; δορκας dorkas ‘antylopa’[7].
Podział systematyczny
W zależności od ujęcia systematycznego do rodzaju zalicza się 1 (B. taxicolor)[5][6], 2 (B. taxicolor i B. tibetana)[8][6] lub 4 (B. taxicolor, B. whitei, B. tibetana i B. bedfordi)[4][3] występujące współcześnie gatunki; tutaj klasyfikacja za Mammals Diversity Database (2023)[8]:
| Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa[2] | Podgatunki[4][3][6] | Rozmieszczenie geograficzne[4][3][6] | Podstawowe wymiary[4][6][a] | Status IUCN[9] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |
Budorcas taxicolor | Hodgson, 1850 | takin złoty | 3 podgatunki (w tym 1 wymarły) | północno-wschodnie Indie (Mishmi Hills Arunachal Pradesh), północna Mjanma oraz południowo-środkowa Chińska Republika Ludowa (południowo-wschodni Tybetański Region Autonomiczny, południowe Shaanxi i północno-zachodni Junnan) | DC: około 170–220 cm DO: około 7–22 cm MC: około 150–350 kg |
VU |
 |
Budorcas tibetana | Milne-Edwards, 1874 | takin tybetański | 2 podgatunki | północny Bhutan, północno-wschodnie Indie (Sikkim i Arunachal Pradesh) i środkowa Chińska Republika Ludowa (Tybetański Region Autonomiczny, południowe Gansu i zachodni Syczuan) | DC: około 170–220 cm DO: około 10–22 cm MC: około 150–350 kg |
NE |
Kategorie IUCN: VU – gatunek narażony; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.
Opisano również gatunki wymarłe:
- Budorcas churcheri A.W. Gentry, 1996[10] (Etiopia; środkowy pliocen).
- Budorcas makapaani (Broom, 1937)[11] (Południowa Afryka; późny pliocen).
- Budorcas teilhardi Yang Zhongjian, 1948[12] (Chińska Republika Ludowa; wczesny pliocen).
Uwagi
- ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała
Przypisy
- ↑ a b B.H. Hodgson. On the Takin of the Eastern Himalaya: Budorcas Taxicolor mihi. N. G. (With three Plates.). „The Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 19, s. 65, 1850. (ang.).
- ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 181. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 358. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ a b c d e f C. Groves, D. Leslie, B. Huffman, R. Valdez, K. Habibi, P. Weinberg, J. Burton, P. Jarman & W. Robichaud: Family Bovidae (Hollow-horned Ruminants). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 713–714. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
- ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Budorcas. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-02]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 618. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 147, 1904. (ang.).
- ↑ a b N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-03]. (ang.).
- ↑ Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-29]. (ang.).
- ↑ A.W. Gentry: A fossil Budorcas (Mammalia, Bovidae) from Africa. W: K. Stewart & K. Seymour (redaktorzy): Palaeoecology and Palaeoenvironments of Late Cenozoic Mammals. Toronto: University of Toronto Press, 1996, s. 575. ISBN 978-1-4875-7415-4. (ang.).
- ↑ R. Broom. Notices of a few more new fossil mammals from the caves of the Transvaal. „The Annals and Magazine of Natural History”. Tenth series. 20 (119), s. 510, 1937. DOI: 10.1080/00222933708655373. (ang.).
- ↑ Z.-j. Yang. Budorcas, a new element in the proto-historic Anyang fauna of China. „American Journal of Science”. 246 (3), 1948. DOI: 10.2475/ajs.246.3.157. (ang.).