Sukarno

Data i miejsce urodzenia	6 czerwca 1901 Surabaja
Data i miejsce śmierci	21 czerwca 1970 Dżakarta
1. Prezydent Indonezji
Okres	od 18 sierpnia 1945 do 12 marca 1967
Przynależność polityczna	Indonezyjska Partia Narodowa
Następca	Suharto
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Sukarno, także Bung Karno (ur. 6 czerwca 1901 w Surabai, zm. 21 czerwca 1970 w Dżakarcie) – pierwszy prezydent niepodległej Indonezji.

Syn jawajskiego nauczyciela i jego baliskiej żony, urodził się w Surabai na wschodniej Jawie w Holenderskich Indiach Wschodnich (obecnie Indonezja). Pozwolono mu uczęszczać do szkoły holenderskiej. W 1916 zaczął naukę w szkole średniej w Surabai; spotkał tam Tjokroaminoto (przyszłego działacza niepodległościowego). W 1921 rozpoczął studia techniczne w Technische Hoogeschool w Bandungu.

Jako przywódca indonezyjskiego ruchu niepodległościowego, którego skrzydłem politycznym była Partai Nasional Indonesia (Narodowa Partia Indonezji), założona w 1927, wierzył, że z pomocą Japonii uda się mu uzyskać niezależność od Holandii. W 1929 aresztowany przez holenderskie władze kolonialne i skazany na dwa lata więzienia. Po wyjściu na wolność stał się osobą bardzo popularną, wręcz bohaterem narodowym. W latach 30. był jeszcze kilkakrotnie aresztowany i przebywał w więzieniu do 1942, kiedy Japończycy opanowali Jawę.

Po kapitulacji Japonii 15 sierpnia 1945 roku, Sukarno, Mohammad Hatta i Radjiman Wediodiningrat zostali wezwani na spotkanie przez marszałka Terauchiego, naczelnego dowódcę japońskich wojsk na południu w Sajgonie. W reakcji na to Sukarno zamierzał przyśpieszyć ogłoszenie niepodległości. Został wtedy porwany razem z Muhammadem Hattą przez bojówkę młodzieżową do Rengasdengklok na zachodniej Jawie. Po odzyskaniu wolności Sukarno i Hatta ogłosili powstanie Republiki Indonezji 17 sierpnia 1945.

Wizja konstytucji Sukarno zawierała tzw. Pancasila (z sanskrytu „pięć filarów“). Jego filozofia polityczna wspierała się na elementach socjalizmu, nacjonalizmu i islamu. To właśnie uważał za Panca Sila, założenia swojego programu przedstawił w mowie z 1 czerwca 1945. a były to: nacjonalizm (w narodowej jedności), internacjonalizm (niepodległy naród wśród równych sobie), demokracja reprezentatywna (wszystkie znaczące grupy mają być reprezentowane), sprawiedliwość społeczna (jako wpływ socjalizmu), wiara w Boga (ale z rozdziałem kościoła od państwa). Indonezyjski parlament, oparty na tych zasadach konstytucji okazał się bardzo nieefektywny w rządzeniu. Było to spowodowane głównie różnicami religijnym, społecznymi i etnicznymi.

Początkowo rząd Sukarno nie zamierzał tworzyć armii narodowej aby nie zaogniać stosunków z aliantami. W międzyczasie różne grupy milicji zostały zachęcone do przyłączenia się do BKR Badan Keamanan Rakyat (Ludowej Organizacji Bezpieczeństwa). W październiku 1945 BKR została przekształcona w TKR Tentara Keamanan Rakyat (Ludową Armię Bezpieczeństwa) w odpowiedzi na zwiększającą się obecność Holendrów w Indonezji, którzy próbowali przywrócić swoje władanie nad wyspami. W chaosie jaki wtedy zapanował udało się wojskom holenderskim schwytać Sukarno w grudniu 1948, ale zostali oni zmuszeni do jego uwolnienia po ogłoszeniu zawieszenia broni. Sukarno wrócił do Dżakarty 28 grudnia 1949. Jego rząd nie zyskał poparcia w całym kraju. Różne frakcje i regiony próbowały się usamodzielnić, dochodziło do starć wewnętrznych nawet w czasie walk z Holendrami. Przykładem może być lewicowa grupa działająca w Madium na wschodniej Jawie w 1948, z której większość członków osądzono i skazano, oraz rebelia skrajnych islamistów, która rozpoczęła się w 1949 roku^[1]. W 1955 roku odbyły się wybory, w których zwycięstwo odniosła Nacjonalistyczna Partia Indonezji a bardzo wysokie poparcie otrzymała Komunistyczna Partia Indonezji^[2]. Ze względu na kruchość rządów koalicyjnych, Sukarno w trakcie swoich rządów starał się równoważyć wpływy wojska, islamistów i komunistów na sytuację w kraju^[2]. Występowały dalsze próby przeprowadzenia przewrotów wojskowych w 1956, łącznie z ruchem separatystycznym na Sulawesi wspieranym przez CIA, gdzie doszło do incydentu, w czasie którego amerykański pilot został zestrzelony i pojmany.

 Osobny artykuł: Ruch Państw Niezaangażowanych.

W 1955 roku obok prezydenta Egiptu Gamala Abdel Nassera, premiera Indii Jawaharlala Nehru i przywódcy Jugosławii był współtwórcą Ruchu Państw Niezaangażowanych. Konferencja założycielska ruchu odbyła się w Bandungu w dniach 18–24 kwietnia 1955 roku^[3]. Wzięło w niej udział 29 państw, w tym 23 niepodległe i 6 stojących u progu niepodległości. Jak głosi oficjalna nazwa, była to „Konferencja solidarności krajów Azji i Afryki”. Bandung wiąże się ściśle z wojną w Indochinach, ponieważ narody kontynentu azjatyckiego miały obawy przed dalszą interwencją mocarstw i dlatego uczestnicy konferencji głosili hasło „Azja dla Azjatów”. Otwierając obrady, Sukarno stwierdził, że jest to: „pierwsza konferencja ludów kolorowych w historii ludzkości”^[3]. W 1956 roku Sukarno otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Belgradzkiego.

Schyłek lat 50. określany jest jako okres tzw. demokracji sterowanej. 30 listopada 1957 miał miejsce zamach na niego podczas odwiedzin szkoły w Cikini w Dżakarcie. Sześcioro dzieci zostało zabitych, on sam nie odniósł jednak żadnych poważniejszych obrażeń. W grudniu ogłosił nacjonalizację 246 firm holenderskich. Od 1958 roku Sukarno prowadził politykę konfrontacyjną wobec Holandii, od której domagał się m.in. przekazania władzy nad Nową Gwineą Holenderską^[4]. W lutym 1958 roku rozpoczęło się zwalczanie PRRI (Pemerintah Revolusioner Republik Indonesia) - buntowników w Bukittinggi. Byli oni mieszanką ruchów antykomunistycznych i islamskich otrzymując silne wsparcie od USA i Wielkiej Brytanii oraz Republiki Chińskiej. CIA zaopatrywało w broń i udzielało wszelkiej pomocy logistycznej ruchy powstańcze na Sulawesi i na Sumatrze aż do incydentu z zestrzelonym pilotem. Rebelia upadła pod koniec 1958 roku, a ostatnie oddziały partyzanckie zlikwidowano w 1961 roku^[5]. W latach 50. nastąpiło zacieśnienie stosunków z Chinami i zwiększenia pomocy dla Indonezji z krajów bloku wschodniego. Również USA obawiając się przyłączenia Indonezji do bloku wschodniego zaczęły zwiększać swoją pomoc dla rządu Sukarno.

 Osobne artykuły: rebelia w Brunei, konfrontacja indonezyjsko-malezyjska i powstanie w Sarawaku.

W latach 60. Indonezja popadła w konflikt z Malezją, wspartą przez Wielką Brytanię, względem której Indonezja zgłaszała pretensje terytorialne. Pogorszeniu uległy także relacje z Brunei po tym, gdy Indonezja wsparła tam nieudaną rewolucję. Indonezja w latach 60. wspierała antymalezyjskich, antykolonialnych i lewicowych partyzantów z Narodowej Armii Północnego Borneo (powstanie w Sarawaku)^[6], a około 700–800 młodych Chińczyków, których dotknęły represje ze strony malezyjskiego rządu, uciekło do indonezyjskiego Kalimantanu, gdzie przeszli szkolenie militarne^[7]. Indonezja, dzięki poparciu doradców prezydenta Johna F. Kennedy’ego – McGeorge Bundy’ego i Roberta Komera, zyskała wpływy handlowe w Nowej Gwinei Holenderskiej (Papua Zachodnia) oraz wprowadziła swój korpus wojskowy na wyspę. W 1962 roku z inicjatywy senatora Roberta F. Kennedy’ego, Indonezja, Holandia i przedstawiciele ONZ podpisali umowę dotyczącą przyszłości regionu, lecz w tym samym roku grono papuaskich działaczy ogłosiło niepodległość Zachodniej Nowej Gwinei, jednak rzeczywistą kontrolę nad wyspą sprawowała Indonezja, co zostało też poparte przez opinię międzynarodową^[8][9].

W lipcu 1963 Zgromadzenie Narodowe ogłosiło go dożywotnio prezydentem. Ze względu na obawy interwencji ze strony Holandii, Wielkiej Brytanii lub Stanów Zjednoczonych, Indonezja rozpoczęła w 1957 roku proces zakupu broni z ZSRR i bloku wschodniego, z czym wiązały się silne wpływy radzieckich instruktorów i doradców wojskowych^[4]. Gdy partia komunistyczna zaczęła zdobywać coraz większe poparcie, aż w końcu zagroziła rządowi nacjonalistów, USA wycofało swoją pomoc względem Indonezji^[10]. W tym czasie pogorszył się stan jego zdrowia, lekarze postawili diagnozę choroby nerek. Gdy Sukarno znajdował się pod coraz większą presją utrzymania równowagi między wrogimi względem siebie siłami armii i komunistami, jego autorytet zmalał. W nocy 30 września 1965 sześciu czołowych generałów o poglądach antykomunistycznych zostało zabitych. O tę zbrodnię i próbę zamachu stanu została oskarżona partia komunistyczna. Armia i bojówki antykomunistyczne rozpętały nagonkę przeciw komunistom. Doszło w tym czasie do wielu zabójstw rzekomych, bądź rzeczywistych działaczy komunistycznych. Szacuje się, że od 0,5 miliona do 2 milionów (wciąż odkrywane są nowe masowe groby) Indonezyjczyków zostało wymordowanych przez żołnierzy, policję i popierających sprawcę terroru - Suharto. Celem zamachów z powodów ekonomicznych stała się także mniejszość chińska. Ponadto, więcej niż milion ludzi trafiło do więzień^{[11][12][13][14]}. Doszło także do osłabienia wpływów Sukarno, który został zmuszony przez Suharto do ustąpienia ze stanowiska 11 marca 1966 i oddania mu całej władzy. Był w tym czasie przetrzymywany w areszcie domowym aż do śmierci w wieku 69 lat w 1970. Został pochowany w Blitar.

Jako dwudziestolatek ożenił się z kobietą o imieniu Inggit, starszą od niego o jedenaście lat. Siedemnaście lat później Sukarno, po stwierdzeniu, że jego małżonka jest bezpłodna, wziął ślub z modelką Fatmawati. Po powstaniu państwa ożenił się jeszcze z dwiema kobietami – Hartini oraz Japonką Dewi. Jego partnerką była także Yurike Sanger, z którą jednak się nie pobrali. Uważany za kobieciarza, krytykowany był przez konserwatywnych Indonezyjczyków oraz przez media zagraniczne (które nazywały go „lubieżnikiem” i „wielkim uwodzicielem”)^[15].

Miał co najmniej ośmioro dzieci. Megawati Soekarnoputri, która była czwartym prezydentem z kolei, jest jego córką.

• J. Legge, Sukarno, a Political Biography, 1972
• C. L. M. Penders, Life and Times of Sukarno, 1974
• Brown, Colin (2003). A Short History of Indonesia. Crows Nest, New South Wales: Allen & Unwin.
• Friend, T. (2003). Indonesian Destinies. Harvard University Press. ISBN 0-674-01137-6.
• Kahin, George McTurnan (1952). Nationalism and Revolution in Indonesia. Ithaca, NY: Cornell University Press.
• Ricklefs, M. C. (1993). A History of Modern Indonesia Since c. 1300 (2nd ed.). London: MacMillan. ISBN 978-0-333-57689-2.
• Taylor, Jean Gelman (2003). Indonesia. New Haven and London: Yale University Press. ISBN 0-300-10518-5.
• Whitten, T.; Soeriaatmadja, R. E.; Suraya, A.A. (1996). The Ecology of Java and Bali. Hong Kong: Periplus Editions.
• Indonesia, PatrickP. Witton, wyd. 7th ed, Melbourne: Lonely Planet, 2003, ISBN 1-74059-154-2, OCLC 53966465 . Brak numerów stron w książce